Ἁγιος Ὑάκινθος: Τό νόημα τῆς Ὀρθόδοξης ἀγάπης

ΣΗΜΕΡΑ ΕΟΡΤΑΖΟΥΝ ΟΣΟΙ ΑΓΑΠΟΥΝ

ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Καταγόταν ἀπὸ τὴν Καισάρεια τῆς Καππαδοκίας καὶ ἔζησε στὰ χρόνια του αὐτοκράτορα Τραϊανοῦ (98 – 117).

Ἦταν ἄνθρωπος μὲ ἐξαιρετικὴ συμπεριφορὰ καὶ διετέλεσε κουβικουλάριος τοῦ αὐτοκράτορα. Διεκπεραίωνε τὰ καθήκοντά του μέσα στὸ παλάτι κατὰ τὸν καλύτερο τρόπο. Ἦταν προσεκτικὸς καὶ δὲν μολύνθηκε ἀπὸ τὴ χλιδὴ τῶν ἀνακτόρων. Ἡ ψυχή του ὁλόκληρη ἦταν δοσμένη στὸν Σωτῆρα Χριστό.

Σημ. Φιλολόγου Ερμή:

Πρώτον ήτο νέος. Έζη εις την χλιδήν. Τουτέστιν είχεν άπαντα εκείνα τα οποία επιποθούν πολλάκις λανθασμένως οι νέοι. Έζη εις τα ανάκτορα και ήτο υπηρέτης του ιδίου του αυτοκράτορος. Δια τούτο και η αγωγή και η όλη συμπεριφορά του ήτο άψογη. Ευγενής και εις τους τρόπους και εις την ψυχήν. Δεύτερον όμως και σπουδαιότερον δεν διευρώθη. Ας αναλογισθή κανείς τον εαυτόν του έφηβον να μεγαλώνει εντός της χλιδής. Πόσο θα εδύνατο να διατηρήση την ψυχήν του μη αλλοιωθείσα; Πόσο θα μπορούσε να μη καταστή υποχείριον της ύλης ή της ακολασίας. Το «θαλαμηπόλος» δηλοί την υπηρεσίαν του. Το καθήκον δια τον Υάκινθον ήτο ανώτερο από την ζωήν του. Πόσους τοιούτους νέους απαντά κανείς τη σήμερον, ήδη εκ νεαράς ηλικίας έχοντας έναν σκοπόν και υπηρετούντας τούτο μετά επιμελείας έως τελειότητος; Η υπηρεσία του σκοπού του καθενός μόνον τότε έχει επιτυχίαν όταν έρχεται Δευτέρα από μίαν άλλην υπηρεσίαν. Προέχει η υπηρεσία εις τον κύριον. Οι νέοι πρώτα δέον να κατανοήσωσι ότι εισίν υπηρέται Κυρίου, δούλοι αυτού και ύστερα υπηρέται του όποιου καθήκοντος και σκοπού τους ώρισεν η μοίρα να υπηρετούν. Φυλάμε θερμοπύλαι είπεν ο ποιητής. Μα πρώτα φυλάμε την πατρίδαν, το έθνος, την οικογενειά μας. Ο Υάκινθος ευθύς εμφανίζεται ως ο απόλυτα συνειδητοποιημένος νέος.

Γι’ αὐτό, ὅταν ὁ Τραϊανὸς διέταξε διωγμὸ κατὰ τῶν χριστιανῶν, ὁ Ὑάκινθος δὲν δίστασε νὰ ὁμολογήσει μπροστὰ στὸν αὐτοκράτορα ὅτι εἶναι χριστιανός. Ὁ Τραϊανὸς ἐξεπλάγη καὶ τοῦ εἶπε ὅτι εἶναι ἀχάριστος, γιὰ τὴν ἐμπιστοσύνη καὶ τὴν ὑπόληψη ποὺ τοῦ πρόσφερε τὸ παλάτι. Τότε ὁ Ὑάκινθος μὲ ψυχικὴ ἄνεση ἀπάντησε: «Ἂν ἡ εὐγνωμοσύνη εἶναι ἀρετή, βασιλιά, ποιὰ ἀπολογία θὰ μπορέσω νὰ δώσω ἀρνούμενος τὸν Σωτῆρα μου Χριστό, ὁ ὅποιος ἔχυσε γιὰ μένα τὸ αἷμα του, ὁ ὁποῖος μοῦ χάρισε τὴν πίστη, τὴν ἐλπίδα, τὴν ἀγάπη, ὁ ὁποῖος μου δίνει λιμάνι στὶς τρικυμίες τῆς ψυχῆς, παρηγοριὰ στὴν θλίψη, ἀσφάλεια στὰ κύματα, θώρακα στὶς δοκιμασίες; Καὶ ὁ ὁποῖος μοῦ ἐπιφυλάσσει συμμετοχὴ αἰώνια στὴν βασιλεία Του καὶ τὴν δόξα;».

Σημ. Φιλολόγου Ερμή:

Αυτή η ομολογία του μάρτυρος Υακίνθου ξεδιαλύνει πολλά. Το διατί φερ’ ειπείν είναι ο προστάτης των ερωτευμένων. Το διατί αυτός και όχι κάποιος απ’ το πλήθος των αγίων. Διαβάζω απόσπασμα εκ των αρνητών του αγίου… «Παρά το γεγονός πως η ζωή και ο θάνατος του Υάκινθου δεν έχει καμία σχέση με αγάπη, έρωτα και ερωτευμένους, τουλάχιστον με την κλασσική έννοια, τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχει επικρατήσει η άποψη πως ο συγκεκριμένος Μάρτυρας είναι ο προστάτης των ερωτευμένων. Ως επιχείρημα εμφανίζεται ο θάνατος του για την αγάπη του Θεού. Ο ίδιος λόγος δηλαδή για τον οποίο έχουν θανατωθεί χιλιάδες Μάρτυρες ανά τους αιώνες.» Φαίνεται μια τέτοια άποψη να ευσταθή. Αλλά είναι έτσι. Δείτε την απάντησιν του νεαρού θαλαμηπόλου από την Καισαρεία. Και εις την θέσιν αυτού θέσατε κάποιον ερωτευμένον νέον, όστις αγαπά εκ των βαθέων της ψυχής του μίαν νεαράν. Και ζητήσατε απ’ αυτόν τον νέον να απαρνηθή τον Χριστόν δια την αγάπην του; Ή θέσατέ του το δίλημμα τι θα επροτίμα… να αγαπά την νεαράν κορασίδαν πιο πολύ ή να αγαπά τον Χριστόν; Ο Υάκινθος απάντησε: «ο σωτήρ και θεός μου έχυσε το αίμα Του δια εμέ. Δεν με ήξερε αλλά το έκανε. Η αγάπη μου δια την νεαράν είναι μεγάλη. Αλλά αυτή με ξέρει. Βλέπει την νιότη μου, την ομορφιά μου, τους τρόπους μου, την ευγένειά μου και την θέσιν μου εις τα ανάκτορα και δια άπαντα ταύτα με αγαπά. Αν ήμην ένας άσημος, άσχημος, φτωχός και ασήμαντος ίσως και να μην το έπραττε τούτο με τόσην θέρμην. Θα έχυνε το αίμα της δια εμέ; Η νεαρά είναι η αγάπη μου. Όμως θα μου δώση δύναμιν στις δυστυχίες; Θα με στηρίξη στις φουρτούνες της ζωής που θα έρθουν; Θα με παρηγορήση στις θλίψεις της καρδιάς μου; Θα σταθή δίπλα μου και θα υποστή ό,τι και εγώ; Εάν το κάνη τότε σίγουρα αξίζει την αγάπη μου. Όμως πάνω απ’ όλα κάποιος τα έχει κάνει όλα αυτά και συνεχίζει να τα κάνει δια εμέ και αυτός είναι ο κύριος και ο θεός μου.

Νομίζω ότι ο Υάκινθος έδωκε με την ομολογίαν του τον ορισμόν και την γνώσιν, τις βάσεις πάνω στις οποίες δέον κανείς να στηρίζεται προκειμένου να πιστεύση κραταιώς ότι αληθώς αγαπά. Ταύτα τα λόγια του αν τα άκουγαν οι νέοι πρίν νομίσουν ότι αγαπούν ο είς τον άλλον θα κατεννόουν το τι σημαίνει αληθινή αγάπη. Αγάπη είναι να αγαπάς όσο τίποτα το άλλο σου μισό. Να μην σε νοιάζει αν είναι άσχημος, φτωχός ή ασήμαντος παρά μόνον αν έχει αρετή ψυχής εντός του. Αν είναι δούλος κυρίου και αυτός και αν είναι συνειδητοποιημένος υπηρέτης ενός υψίστου σκοπού. Και τότε αγαπάς όταν δίνεις και το αίμα σου γι αυτόν. Αγαπάς όταν τον στηρίζεις στα δύσκολα. Στα εύκολα όλοι αγαπάνε. Αγαπάς όταν δεν σε νοιάζει την επαύριον αν σε βρή το φώς της ημέρας με ένα κρεββάτι να κοιμηθής ή με ένα πιάτο για να φάς. Αγαπάς αν και στον δρόμο βρεθής, αν και είσαι με κουρέλια ενδεδυμένος. Αρκεί σε όλα αυτά να είσαι με τον άνθρωπο που αγαπάς. Θέλει δύναμι ψυχής για να είσαι έτοιμος και αποφασισμένος για όλα αυτά. Αν περιμένεις ότι αυτός που θα αγαπήσης απλώς θα εκπληρώση τα πιο απατηλά όνειρα και επιθυμίες σου τότε δεν αγαπάς αληθινά και γρήγορα θα διαψευσθής. Δεν χρησιμοποιείς εκείνον που αγαπάς για να κερδίσης μιαν ψεύτικη ευμάρεια. Τον αγαπάς για αυτό που είναι και για το χειότερο που μπορεί αυτός να αντιμετωπίση. Αυτή είναι η αληθινή αγάπη.

Το ότι μερικοί λοιπόν απλώς δεν κατανοούν τα λόγια του νεαρού Υακίνθου και αναρωτιούται γιατί αυτός ο νεαρός είναι ο άγιος της αγάπης δεν πρέπει κανέναν να σκανδαλίζει. Η εποχή μας απλώς έχει λησμονήσει την αληθινήν αγάπην.

Ω. ας μελετήσουμε ξανά και ξανά τα λόγια του νεαρού Καππαδόκη και ας γίνουν βαθύ σπούδαγμά μας.

Ὁ Τραϊανός, στενοχωρημένος ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ Ὑακίνθου, διέταξε νὰ τὸν φυλακίσουν χωρὶς νὰ τοῦ δίνουν καθόλου φαγητό, ἐκτὸς καὶ ἂν ἤθελε νὰ φάει εἰδωλόθυτα. Σαράντα ἡμέρες πέρασε ἔτσι ὁ Ὑάκινθος, χωρὶς νὰ ἀγγίξει τὰ εἰδωλόθυτα. Τὴν 41η, ὅμως, παρέδωσε τὸ πνεῦμά του στὸν Κύριο.

(Ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου αὐτοῦ, μαζὶ μ’ αὐτὴ τοῦ Ἅγιου Διομήδη, ἀπὸ ὁρισμένους Συναξαριστές, ἐπαναλαμβάνεται περιττῶς καὶ τὴν 3η Ἰουνίου).

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ'. Ταχὺ προκατάλαβε.

Ὡς Λίθος ὑάκινθος, τῆς Ἐκκλησίας Χριστοῦ, ἀστράπτεις τοῖς πέρασι, ταῖς τῶν χαρίτων αὐγαῖς, παμμάκαρ Ὑάκινθε· σὺ γὰρ ὁμολογίᾳ, πυρσωθεὶς εὐσεβείας, ἔλαμψας ἐν ἀθλήσει, τῇ τοῦ Λόγου μιμήσει· ἐντεῦθεν καταφαιδρύνεις, τοὺς σὲ γεραίροντας.

Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.

Ὡς τερπνὸς ὑάκινθος καὶ πανευώδης, διαπνέεις πάντοτε, τῆς ἀληθείας τὴν ὀσμήν, τοῖς ἐκ ψυχῆς ἐκβοῶσί σοι· χαίροις Μαρτύρων τὸ κλέος Ὑάκινθε.

Μεγαλυνάριον.

Νεότητος ἄνθει ἀθλητικήν, εὔχροιαν ἀνθήσας, ὑακίνθινον καὶ τερπνήν, ἄνθος θυμηδίας, χαρίτων διαπνοίᾳ, ὤφθης τῇ Ἐκκλησίᾳ, Μάρτυς Ὑάκινθε.