Με τη διδασκαλία
της Ιστορίας στο Λύκειο επιδιώκονται οι παρακάτω επιμέρους σκοποί:
1.
Να γνωρίσουν οι μαθητές την ελληνική και παγκόσμια ιστορία
από την αρχαιότητα ως σήμερα και να κατανοήσουν το βαθμό σύνδεσης της ιστορικής
πορείας του Ελληνισμού με τις εξελίξεις που έλαβαν χώρα σε ευρωπαϊκό και
παγκόσμιο επίπεδο
2.
Να κατανοήσουν, ειδικότερα, την πολυπλοκότητα του σύγχρονου
κόσμου με τη συστηματική μελέτη του 20ού αιώνα.
3.
Να γνωρίσουν διαστάσεις του ιστορικού γίγνεσθαι που δεν
παρουσιάστηκαν ή δεν μελετήθηκαν συστηματικά στις προηγούμενες βαθμίδες της
Εκπαίδευσης.
4.
Να γνωρίσουν τους διάφορους πολιτισμούς, να εθιστούν στη
διαδικασία μελέτης των σχέσεων μεταξύ των λαών, και να εκτιμήσουν τη συνεισφορά
των λαών αυτών στον παγκόσμιο πολιτισμό.
5.
Να οικειωθούν το περιεχόμενο ιστορικών όρων και εννοιών,
αναγκαίων για τη βαθύτερη και πληρέστερη ιστορική γνώση ή σχετικών με
διαστάσεις της ιστορικής πραγματικότητας που δεν διδάχτηκαν στην εννιάχρονη
υποχρεωτική εκπαίδευση.
6.
Να εμβαθύνουν στα γεγονότα και να κατανοήσουν την
πολυμορφία και τη διαπλοκή των αιτιακών παραγόντων που επηρεάζουν τη ζωή των
ανθρώπων.
7.
Να συνδέουν και να συσχετίζουν με τρόπο τεκμηριωμένο
γεγονότα και ιδέες διαφόρων εποχών και τόπων.
8.
Να συνθέτουν και παρουσιάζουν με τρόπο ολοκληρωμένο και
διεξοδικό ιστορικά θέματα.
9.
Να αναλύουν ιστορικά δεδομένα και να τα αξιοποιούν για τη
βαθύτερη κατανόηση του ιστορικού παρελθόντος.
10.
Να κατανοήσουν ότι η Ιστοριογραφία είναι «ανακατασκευή» του
παρελθόντος, ότι βασίζεται σε πηγές και ότι συνιστά επιλεκτική διαδικασία.
11.
Να προσεγγίζουν κριτικά διάφορα είδη ιστορικών πηγών
ανάλογα με το είδος τους και την εποχή στην οποία αναφέρονται.
12.
Να εισαχθούν στη διαδικασία κατανόησης, ανάλυσης και
αξιολόγησης των διαφορετικών οπτικών με τις οποίες προσεγγίζονται και
ερμηνεύονται τα ιστορικά γεγονότα και φαινόμενα από τους ιστορικούς.
13.
Να συλλαμβάνουν το ιστορικό παρελθόν ως ολότητα, σε κάθε
εξεταζόμενη περίοδο, ως συνάρθρωση των ποικίλων πεδίων της ανθρώπινης
δραστηριότητας.
14.
Να συνειδητοποιήσουν την ατομική και συλλογική ευθύνη του
ανθρώπου για τη δημοκρατική λειτουργία της ανθρώπινης κοινωνίας και την πρόοδο
του πολιτισμού.
15.
Να αναπτύξουν θετική στάση για την ανάγκη συμμετοχής τους
στο ιστορικό γίγνεσθαι.
***
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
1. Ενότητα Α - Από την Αγροτική Οικονομία
στην Αστικοποίηση
Το ανεξάρτητο
νεοελληνικό κράτος άρχισε την ιστορική του πορεία το 1830, μετά από μία
δεκαετία σκληρών αγώνων, μεγάλων καταστροφών και ανθρώπινων απωλειών. Η παγίωση
της τάξης, της στοιχειώδους έστω κρατικής λειτουργίας και η αρχή της
ανοικοδόμησης και της οικονομικής ανάπτυξης έχουν την αφετηρία τους στο 1833,
μετά την εγκατάσταση της βαυαρικής δυναστείας στην Ελλάδα. Το πρόβλημα που
αντιμετώπιζε η χώρα δεν ήταν μόνο η αποκατάσταση των ζημιών που ο πολυετής
πόλεμος και η αναρχία είχαν προκαλέσει. Σχεδόν όλες οι δομές και οι λειτουργίες
της κοινωνίας, στον οικονομικό ειδικά χώρο, ήταν απαρχαιωμένες και βρίσκονταν
σε πλήρη αναντιστοιχία με τις προόδους που τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης είχαν
ήδη πετύχει στον τομέα αυτό. Τα κράτη αυτά ζούσαν ήδη τη βιομηχανική επανάσταση
και το μετασχηματισμό των παραγωγικών και οικονομικών τους δυνάμεων. H Ελλάδα
βρισκόταν ακόμα στην Ανατολή, εκεί όπου η βιομηχανία ήταν άγνωστη, οι μεταφορές
διεξάγονταν με πρωτόγονα μέσα και οι καλλιέργειες γίνονταν με μεθόδους οι
οποίες ήταν γνωστές -οι περισσότερες- από την εποχή του Ησιόδου.
Λέξεις κλειδιά: Ελληνική
Οικονομία, Επανάσταση, «Μεγάλη Ιδέα», εμπόριο, εμπορική ναυτιλία, εθνικά
κτήματα, τραπεζικό σύστημα, βιομηχανία, δημόσια έργα, σιδηρόδρομοι, εθνικά
δάνεια, πτώχευση 1893, Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος, αγροτικό ζήτημα, εργατικό
κίνημα, Α' Παγκόσμιος πόλεμος, μεσοπόλεμος, Τράπεζα της Ελλάδος, κρίση του 1932
2. Ενότητα Β - Η Διαμόρφωση και η Λειτουργία
των Πολιτικών Κομμάτων στην Ελλάδα (1821-1936)
Στη διάρκεια της
Ελληνικής Επανάστασης δημιουργήθηκε το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκαν οι
αντιλήψεις σχετικά με την προστασία και προβολή των συμφερόντων ατόμων και
κοινωνικών ομάδων, καθώς και με την οργάνωση και τη λειτουργία του κράτους και
των θεσμών. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η συγκρότηση πολιτικών κομμάτων. Τη
διαμόρφωση και τη λειτουργία των κομμάτων, τις ιδεολογικές τους συνιστώσες, τα
πολιτικά τους προγράμματα και τη συμπεριφορά τους στο δημόσιο βίο θα
παρακολουθήσουμε στο κείμενο που ακολουθεί. H εξεταζόμενη περίοδος εκτείνεται
έως το 1936, οπότε ολοκληρώνεται μία φάση της ιστορίας μας, καθώς για μεγάλο
χρονικό διάστημα καταλύεται το πολίτευμα της χώρας, στην αρχή από τον I. Μεταξά
και στη συνέχεια από τις αρχές της γερμανικής κατοχής. H μεταπολεμική περίοδος
αποτελεί ένα διαφορετικό κεφάλαιο της ελληνικής ιστορίας.
Λέξεις κλειδιά:
πελατειακές σχέσεις (1821-1843), Επανάσταση, ελληνικά κόμματα, Χειραφέτηση,
Αναμόρφωση, σύνταγμα 1844, «ξενικά» κόμματα, συνταγματική μοναρχία, «νέα
γενιά», Εθνοσυνέλευση 1862-1864, Δικομματισμός, εκσυγχρονισμός (1880-1909),
στρατιωτικό κίνημα Γουδί (1893-1909), Ανανέωση, Διχασμός (1909-1922), κόμμα
Φιλελευθέρων, αντιβενιζελικά κόμματα, αριστερά κόμματα, εθνικός διχασμός
(1915-1922), Σοσιαλιστικό κόμμα, Εκσυγχρονισμός και επεμβάσεις (1923-1936),
Μικρασιατική καταστροφή, δικτατορία Μεταξά
3. Ενότητα Γ - Το Προσφυγικό Ζήτημα στην
Ελλάδα (1821-1930)
- Πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά το 19ο αιώνα
Στη διάρκεια της
Επανάστασης του 1821 σημειώθηκαν μετακινήσεις ελληνικών πληθυσμών από διάφορα
μέρη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας προς την επαναστατημένη Ελλάδα. Οι ομαδικές
αυτές μεταναστεύσεις μπορεί να θεωρηθούν αφετηρία του προσφυγικού ζητήματος. H
Μικρά Ασία, ο ελλαδικός ηπειρωτικός χώρος και τα νησιά του Αιγαίου αποτέλεσαν
τους χώρους προέλευσης των μεταναστευτικών ρευμάτων. Τη μικρασιατική
μετανάστευση προκάλεσε το κλίμα ανασφάλειας και φόβου που επικράτησε εκεί μετά
τις τρομοκρατικές ενέργειες των Τούρκων, που είχαν σκοπό να προλάβουν εξεγέρσεις
των Ελλήνων κατοίκων, όσο καιρό διαρκούσε η Επανάσταση στην κυρίως Ελλάδα. Δεν
εντάσσονταν όμως οι ενέργειες αυτές σ' ένα γενικότερο σχέδιο εκρίζωσης του
ελληνικού στοιχείου, όπως συνέβη κατά την περίοδο 1914-1922. Το προσφυγικό
ρεύμα από την ηπειρωτική χώρα και το Αιγαίο ήταν συνέπεια της αποτυχίας του
απελευθερωτικού κινήματος στις περιοχές αυτές.
Για τις
προσφυγικές αυτές μετακινήσεις οι ιστορικές πηγές είναι πολύ περιορισμένες,
γιατί οι ιστοριογράφοι και οι περιηγητές της εποχής ασχολήθηκαν κυρίως με τα
πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα του Αγώνα. H σημασία τους όμως ήταν
πολύπλευρη για την ιστορία του τόπου: διαμόρφωσαν το δημογραφικό χάρτη της
ανεξάρτητης Ελλάδας και συνετέλεσαν στη γνωριμία και την πνευματική
αλληλεπίδραση των Ελλήνων μεταξύ τους. Έτσι, η διαδικασία συγκέντρωσης και
συγχώνευσης των ελληνικών πληθυσμών, σε αντίθεση με το γεωγραφικό
κατακερματισμό τους στα χρόνια της τουρκοκρατίας, βοήθησε στη συγκρότηση του
νέου ελληνικού κράτους.
- Πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα
Ο αριθμός των
προσφύγων, οι οποίοι κατέφυγαν στην Ελλάδα κατά το 19ο αιώνα, δεν ήταν πολύ
μεγάλος. Αντίθετα, τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα τα κύματα των προσφύγων
που έφθαναν στην Ελλάδα ήταν συχνότερα και πολυαριθμότερα. Αιτία ήταν οι
πολεμικές συγκρούσεις και η εχθρότητα μεταξύ των κρατών της Βαλκανικής
χερσονήσου, ως συνέπεια του γενικότερου ανταγωνισμού στην περιοχή. Αποκορύφωμα
στην όλη κίνηση των πληθυσμών αποτέλεσε ο ξεριζωμός του Ελληνισμού της Μικράς
Ασίας και της Ανατολικής Θράκης το 1922. O μεγάλος αριθμός των προσφύγων και
ο οριστικός χαρακτήρας που πήρε η εκδίωξη από τις πατρογονικές εστίες ανάγκασε
την ελληνική πολιτεία να λάβει συστηματικότερα μέτρα για την περίθαλψη και την
αποκατάστασή τους στη νέα πατρίδα.
Οι πρώτοι Έλληνες
που πέρασαν μαζικά τα σύνορα τον 20ό αιώνα ήταν κάτοικοι της Ανατολικής
Ρωμυλίας, περιοχής της Βουλγαρίας με σημαντικό ελληνικό πληθυσμό. H αναγκαστική
μετανάστευση στην Ελλάδα το 1906 ήταν συνέπεια των βιαιοπραγιών των Βουλγάρων,
εξαιτίας του ανταγωνισμού Ελλάδας-Βουλγαρίας για επικράτηση στην υπό οθωμανική
κυριαρχία Μακεδονία (Μακεδονικός Αγώνας). Τον ίδιο χρόνο Έλληνες κάτοικοι της
Ρουμανίας απελάθηκαν, λόγω της έξαρσης που γνώριζε την ίδια εποχή το
Κουτσοβλαχικό ζήτημα, το οποίο επηρέαζε τις σχέσεις Ελλάδας-Ρουμανίας.
Λέξεις
κλειδιά: Προσφυγικό ζήτημα, Επανάσταση (1821-1827), Μικρά
Ασία, Κωνσταντινούπολη, Κύπρος, Κρήτη, Καποδιστριακή περίοδος (1828-31), Δ'
Εθνική Συνέλευση, μοναρχία Όθωνα (1833-1862), αλυτρωτικά κινήματα, Θεσσαλία,
Ήπειρος, Μακεδονία, διωγμός 1914 (ο πρώτος διωγμός), προσφυγικά ρεύματα,
περίθαλψη, παλιννόστηση, Μικρασιατική καταστροφή, έξοδος, Σύμβαση της Λοζάνης,
ανταλλαγή πληθυσμών, Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων, Ελληνοτουρκική
προσέγγιση, αποζημίωση, ελληνοτουρκική προσέγγιση
4. Ενότητα Δ - Το Κρητικό Ζήτημα από
Διπλωματική Άποψη κατά το 19ο και τις Αρχές του 20ου Αιώνα
«Το φαινόμενον της επαναστάσεως της Κρήτης
είναι μοναδικόν εις όλην την ιστορίαν τον ελληνικού αγώνος. Ήτο μία εξέγερσις
εγκαθείρκτου και αλυσσοδέτου τιτάνος, με μόνην δύναμιν την ελληνικήν του
συνείδησιν, την ζωτικότητα, την φιλοτιμίαν του και την οργήν του. Και αυτή η
δύναμις ήτο αρκετή όχι μόνον διά να αρχίση η επανάστασις αφ' εαυτής, αλλά και
διά να συνεχισθή ακατάβλητος, λάμπουσα εις όλην την ελληνικήν εποποιίαν με το
φως τον αυθορμήτου της, σχεδόν αγρία εκ των ανεκδιηγήτων μαρτυρίων εναντίον των
οποίων υψώθη, καταδυομένη και αναδυομένη διαρκώς εντός κυμάτων αίματος,
αντλούσα ολοένα δυνάμεις από τον σκληρότατον αγώνα της...» (Διον. Κόκκινος, H
Ελληνική Επανάστασις, τ. Α', σ. 611)
Λέξεις
κλειδιά: Κρητικό ζήτημα, Σύμβαση της Χαλέπας, ιδέα
Μεταπολίτευσης, ελληνοτουρκικός πόλεμος 1897, αυτονομία, μεγάλη σφαγή του
Ηρακλείου, Κρητική Πολιτεία, επανάσταση Θερίσου (1905), Αλέξανδρος Ζαΐμης (1906-1908),
Αρμοστεία, Ψήφισμα Κρητών, Βενιζέλος
5. Ενότητα Ε - Περευξείνιος Ελληνισμός
Ο Πόντος ως γεωγραφική ενότητα
περιελάμβανε, κατά την αρχαιότητα, την ευρεία παραλιακή χώρα του Ευξείνου
Πόντου. Συμφωνά με πληροφορίες που αντλούμε από τον Ηρόδοτο, τον Ξενοφώντα και
άλλους αρχαίους ιστοριογράφους, στον Πόντο από χωροταξική άποψη ανήκουν οι
περιοχές ανάμεσα στο Φάση ποταμό, κοντά στον οποίο σήμερα βρίσκεται η πόλη
Βατούμ της Γεωργίας, και την Ηράκλεια την Ποντική.
Τα εσωτερικά σύνορα εκτείνονται σε βάθος
200-300 χιλιομέτρων και οριοθετούνται από τη γεωφυσική πραγματικότητα, τις
απροσπέλαστες δηλαδή οροσειρές του Σκυδίση, του Παρυάδρη και του Αντιταύρου, οι
οποίες χωρίζουν τον Πόντο από την υπόλοιπη Μ. Ασία.
Λέξεις
κλειδιά: Παρευξείνιος Ελληνισμός, αποικίες Πόντου,
κρυπτοχριστιανοί, οθωμανοκρατία, Τραπεζούντα, πρόσφυγες
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου