Ἐλλειπής ὑποθετικός λόγος εἰς ἕν ευἀγγελικόν ἀνάγνωσμα

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Παραθέτω την ευαγγελικήν περικοπήν της 29^ης Ιουνίου, ημέρας εορτασμού των πανευφήμων και πρωτοκορυφαίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

13 Ἐλθὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς εἰς τὰ μέρη Καισαρείας τῆς Φιλίππου ἠρώτα τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ λέγων· τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου; 14 οἱ δὲ εἶπον· οἱ μὲν Ἰωάννην τὸν βαπτιστήν, ἄλλοι δὲ Ἠλίαν, ἕτεροι δὲ Ἱερεμίαν ἢ ἕνα τῶν προφητῶν. 15 λέγει αὐτοῖς· ὑμεῖς δὲ τί­­να με λέγετε εἶναι; 16 ἀποκριθεὶς δὲ Σίμων Πέτρος εἶπε· σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος. 17 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ᾿ ὁ πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐ­­ρανοῖς. 18 κἀγὼ δέ σοι λέγω ὅτι σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς. 19 καὶ δώσω σοι τὰς κλεῖς τῆς βασιλείας τῶν οὐρα­νῶν, καὶ ὃ ἐὰν δήσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένον ἐν τοῖς οὐρανοῖς, καὶ ὃ ἐὰν λύσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένον ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

Εὐαγγέλιον τοῦ ἀποστ. Πέτρου, ᾿Ιουν. 29, «᾿Ελθὼν ὁ ᾿Ιησοῦς εἰς τὰ μέρη Καισαρείας» (Μτθ. ιϛ΄ 13-19)

Και εν συνεχεία την ερμηνεία του αειμνήστου

Π. Ν. ΤΡΕΜΠΕΛΑ

13 Κι ἀφοῦ ἦλθε ὁ Ἰησοῦς στά μέρη τῆς Καισάρειας πού εἶχε κτίσει ὁ Φίλιππος, ἔκανε τήν ἑξῆς ἐρώτηση στούς μαθητές του: Ποιός νομίζουν οἱ ἄν­θρωποι ὅτι εἶμαι ἐγώ, ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου; 14 Κι αὐτοί τοῦ εἶπαν: Ἄλλοι λένε ὅτι εἶσαι ὁ Ἰωάννης ὁ βαπτιστής κι ἄλλοι ὁ Ἠλίας, ἐνῶ ἄλλοι πιστεύουν ὅτι εἶσαι ὁ Ἱερεμίας ἤ ἕνας ἀπό τούς παλιούς προφῆτες πού ἀναστήθηκε ἀπό τούς νεκρούς. 15 Τότε ὁ Ἰησοῦς τούς λέει: Ἐσεῖς ποιός λέτε ὅτι εἶμαι; 16 Ὁ Σίμων Πέτρος τότε τοῦ ἀποκρίθηκε: Ἐσύ εἶσαι ὁ Χριστός, ὁ φυσικός καί μονογενής Υἱός τοῦ Θεοῦ, πού δέν εἶναι νεκρός ὅπως τά εἴδωλα, ἀλλά ζεῖ παντοτινά. 17 Τότε τοῦ ἀποκρίθηκε ὁ Ἰησοῦς: Μακάριος καί εὐ­τυ-χι­σμέ­νος εἶσαι, Σίμων, γιέ τοῦ Ἰωνᾶ, διότι τήν ἀλήθεια αὐτή τῆς ὀρθῆς πίστεως δέν σοῦ τή φα­νέρωσε κανείς ἄνθρωπος, ἀλλά ὁ Πατέρας μου πού εἶναι στούς οὐ­ρανούς. 18 Κι ἐγώ λοιπόν σοῦ λέω ὅτι ἐσύ εἶσαι Πέτρος, καί ἐπάνω στό βράχο τῆς ἀληθινῆς πίστεως πού ὁμολόγησες, κι ἔγινες μέ τήν ὁμολογία σου αὐτή ὁ πρῶτος λίθος τῆς πνευματικῆς μου οἰκοδομῆς, θά οἰκοδομήσω τήν Ἐκκλησία μου. Κι ὁ θάνατος καί οἱ ὀργανωμένες δυ­νάμεις τοῦ κακοῦ δέν θά ὑπερισχύσουν καί δέν θά νι­κήσουν τήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία θά εἶναι αἰώνια καί ἀθά­νατη. 19 Καί θά σοῦ δώσω τήν ἐξουσία νά εἰσάγεις στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν κάθε ἄνθρωπο ἄξιο νά εἰσέλθει, καί νά ἀποκλείεις ἀπ’ αὐτήν κάθε ἀνάξιο. Καί ὁποιοδήποτε ἁμάρτημα δέσεις καί τό διακηρύξεις ἀσυγχώρητο πάνω στή γῆ, θά εἶναι δεμένο καί ἀσυγχώρητο καί στούς οὐρανούς· ἐνῶ ὁποιοδήποτε ἁμάρτημα λύσεις μέ συγχώρηση πάνω στή γῆ, θά εἶναι συγχωρημένο καί στούς οὐρανούς.

Η επισήμανσις του υπογραμμισμένου χωρίου είναι δική μου και με αυτό θα ασχοληθώ.

***

Η μετάφρασις του επιμάχου χωρίου των αειμνήστων καθηγητών Β. Βέλλα, Αρχιμ. Ευ. Αντωνιάδου, Αμ. Αλιβιζάτου, Γερ. Κονιδάρη, των εκδόσεων της Αποστολικής Διακονίας είναι η εξής:

«…και ό,τι δέσης εις την γήν, θα είναι δεμένον εις τους ουρανούς. Και ό,τι λύσης εις την γήν θα είναι λυμένον εις τους ουρανούς».

Αληθώς δεν βλέπω πουθενά εις τας δύο νεοελληνικάς αποδόσεις να γίνεται προσπάθεια να μεταφρασθή ή να ερμηνευθή αυτό το «εάν» που ενυπάρχει και εις τας δύο περιόδους του ευαγγελιστού. Τω όντι φαίνεται να είναι τι αχρείαστον. Κάλλιστα δύναται να παραληφθή και να έχωμεν το κείμενον πως ούτως άνευ τούτου.

«ἐκεῖνο, ὅπερ δήσης....

ἐκεῖνο, ὅπερ λύσης.... ἔσται»

Όμως το συντακτικόν εις τους ελλιπείς υποθετικούς λόγους μας πληροφορεί:

Ενίοτε παραλείπεται το ρήμα της υποθέσεως ή της αποδόσεως ή ολόκληρος η υπόθεσις ή η απόδοσις, άλλοτε μεν εννοουμένη εκ των συμφραζομένων, άλλοτε δε υπονοουμένη. Ενθάδε η περίπτωσις είναι καθαρά αυτή της παραλείψεως του ρήματος της υποθέσεως. Υπάρχει μια υπόθεσις ήτις παραλείπεται όλη και έχει παραμείνει μόνον ο υποθετικός σύνδεσμος ως εισαγωγή αυτής. Σας φέρω ένα παράδειγμα όπου ο σύνδεσμος παραμένει αλλά το ρήμα της υποθετικής προτάσεως παραλείπεται.

«ἐάν μεν ἑκών πείθηται, εἰ δέ μή, ὥσπερ ξύλον διαστρεφόμενον εὐθύνουσι»… εννοείται «εἰ δέ μη πείθεται».

Νομίζω ότι ως ρήμα ενθάδε στην ευαγγελική περικοπή δέον να εννοηθή το «αφήσης». Δηλαδή να έχωμε το χωρίον ως εξής:

«ἐκεῖνο, ὅπερ δήσης ἐπὶ τῆς γῆς, ἐάν το αφήσης δεδεμένον ὁπίσω σου, ἔσται δεδεμένον ἐν τοῖς οὐρανοῖς, καὶ ἐκεῖνο, ὅπερ λύσης ἐπὶ τῆς γῆς, ἐάν το αφήσης λελυμένον ὁπίσω σου, ἔσται λελυμένον ἐν τοῖς οὐρανοῖς».

Μα έχει τόσην σημασίαν αυτό το «ἐάν το αφήσης δεδεμένον ὁπίσω σου» και «ἐάν το αφήσης λελυμένον ὁπίσω σου» θα ειπή κανείς; Μεγάλην θα του έλεγα εγώ. Διότι εις την ουσίαν, το νόημα του χωρίου είναι το «μη αφίης οπίσω σου ουδέν, όπερ κρατεί σε δεδεμένον». Αυτό είναι το άπαν.

Τι όμως δένει τον άνθρωπον, τι κρατεί αυτόν δεδεμένον οπίσω του εις την γήν, ωσάν αποχαιρετά τα εγκόσμια και ανέρχεται εις τους ουρανούς; Τι τον δεσμεύει λοιπόν; Και γιατί αυτή η δέσμευσις ενθάδε επί της γής θα συνεχισθή και εις την αιωνιότητα; Και το αντίθετον. Τι είναι αυτό που σε απελευθερώνει; Τι σε απολυτρώνει και σε αποδεσμεύει και σε αφίει στην αιωνιότητα ελεύθερον; Βέβαια ο Κύριος ταύτα τα έλεγε εις τον μέγαν Πέτρον και μέσω αυτού εις τους στηλοβάτας της εκκλησίας, τους αποστόλους και τους ιερείς αυτής. Αλλά κατά μέρος έχουν ισχύν δια όλους μας. Δεν είναι μόνον τα αμαρτήματα που εάν δεν συγχωρεθούν ενθάδε θα μας ακολουθούν εις την αιωνιότητα. Το χωρίον απευθύνεται και εις τον καθένα μας.

«Άνθρωπε, μάθε πως ό,τι δέσης εις την γήν, ἐάν το αφήσης δεδεμένον ὁπίσω σου, θα είναι δεμένον και εις τους ουρανούς και πως ό,τι λύσης εις την γήν, ἐάν το αφήσης λελυμένον ὁπίσω σου θα είναι λυμένον και εις τους ουρανούς»

1.   Σε τι δεν πρέπει να δεσμευόμαστε;

Ο Καζαντζάκης μηδενιστικά σκεπτόμενος είχε πεί την γνωστή ρήση: «Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος». Μα άμα δεν ελπίζεις τίποτα τότε δεν είσαι ελεύθερος ουσιαστικά. Είσαι δούλος του φόβου σου, του τίποτα. Ότι τίποτα δεν θα γίνει, ότι τίποτα δεν υπάρχει, ότι τίποτα τελικά δεν αξίζει και άρα αδίκως υπάρχουμε και ζούμε και αγωνιζόμαστε και μάλλον ματαιοπονούμε. Τελικά ο μη ελπίζων εις κάτι όχι μόνον και δεν φοβάται αλλά πεθαίνει μέσ’ την αγωνία, και τον τρόμον. Όχι. Δεν εννοεί ο Κύριος να απελευθερωθούμε έτσι μηδενιστικά. Δεν εννοεί τέτοιαν λύση από υποτιθέμενα δεσμά. Εννοεί να λυθούμε από τα δεσμά της αληθινής ματαιοπονίας. Όταν φερ’ ειπείν η μόνη μας έννοια είναι το κυνήγι της ύλης, του πλούτου, αυτό το αλυσοδέσιμο θα μας ακολουθήση δια παντός. Ο άφρων πλούσιος δεν κοιμάται τις νύχτες διότι ένας μόνον πονοκέφαλος τον τυραννά. Πώς θα μπορέση να συγκεντρώση όλον τον πλούτον του και να μην αφήση τίποτα απ’ αυτόν αθησαύριστο. Τα δεσμά της ύλης τον ακολούθησαν εις την κόλασίν του.

Το παράδειγμα του νεκρού αδερφού είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αθέμιτης δεσμέυσεως. Πρόκειται για την γνωστή σε όλους μας ιστορία μίας οικογένειας με πολλούς γιους και μία κόρη. Η μοναχοκόρη (η Αρετή) παντρεύεται σε ξένο τόπο, ενώ τα αδέλφια της πεθαίνουν. Η μάνα μένει ολομόναχη και ένας από τους νεκρούς της γιους (ο Κωνσταντίνος) σηκώνεται από τον τάφο και φέρνει πίσω την κόρη, αφού νωρίτερα της είχε ορκιστεί να την φέρει πίσω. Ο Κωνσταντίνος είχε δέσει τον εαυτόν του με έναν όρκον αχρείαστον. Προσπάθησε να ικανοποιήση την ματαιοπονία της μητρός του και αλυσοδέθηκε και εδώ σ’ αυτήν την ζωήν και εις τον άλλον κόσμον που πήγε και βουρκολάκιασε. Το τίμημα ήταν μεγάλο.

Απ’ όλα αυτά τα μάταια μας καλεί ο Κύριος να αποδεσμευθούμε όσο είναι καιρός. Να απαλλαγούμε από έγνοιες και μέριμνες αχρείαστες. Εκείνος που γνωρίζει τις ανάγκες και του τελευταίου πετεινού του ουρανού είναι δυνατόν να μην γνωρίζει τις ανάγκες του καθενός μας; Αυτό το ερώτημα είχε υποβάλλει άλλοτε να αναλογισθούμε. Ως προς τι λοιπόν τα δεσμά που θέτομεν εις τους εαυτούς μας σ’ αυτήν την ζωήν;

2.   Σε τι πρέπει να δεσμευόμαστε

Απεναντίας απαιτείται να δεσμευτούμε σε αυτήν την ζωή σε δύο τινά ούτως ώστε αυτά τα δεσμά μας να μας ακολουθούν και εις την άλλην ζωήν, αιωνίως. Αυτά είναι η αγάπη και η ειρήνη εις την ψυχήν. «Αγαπάτε αλλήλους» και «ειρήνη υμίν» είναι οι κολώνες της εν αρετή ζωής και το διαβατήριον της ουρανίας βασιλείας. Ο «Κρητικός» του Σολωμού για όσους το γνωρίζουν είναι χαρακτηριστικόν παράδειγμα δέσμευσης εις την αγάπην. Το ποίημα πραγματεύεται την περιπέτεια ενός ναυαγού (που δεν κατονομάζεται) από την Κρήτη, απ' όπου έχει αναγκασθεί να φύγει ύστερα από την καταστολή της επανάστασης και τις διώξεις των Τούρκων το 1823-1824. Το πλοίο βυθίζεται και ο Κρητικός βρίσκεται στη θάλασσα, προσπαθώντας μάλιστα να σώσει την αγαπημένη του από τα άγρια κύματα, την οποία και κρατά στο ένα του χέρι. Ο ήρωας-ναυαγός στην πορεία, σε ένα άνοιγμα του χωροχρόνου, βιώνει με ρεαλισμό δοσμένα φανταστικά επεισόδια. Ακούει την σάλπιγγα, τινάζει τα σάβανα και τρέχει για να συναντήσει την αγαπημένη του· συναντά άλλους νεκραναστημένους και τους ρωτά για εκείνην. Ομολογεί την αιώνια αγάπη και τη θέλησή του να κριθεί μαζί της. Πληροφορείται πως και εκείνη τον αναζητά, με ανυπομονησία μάλιστα, ενώ ο κόσμος καίγεται ολόγυρα τους. Η αγάπη που είχε σε αυτήν την ζωή τον δέσμευσε ώστε να αγαπά αιωνίως.

Σε αυτήν τη δέσμευσιν της αγάπης κάλεσε ο ίδιος ο Κύριος και τον Πέτρον. Μετά την ανάστασίν Του, όταν τον ξανασυναντά τον πλησιάζει και του λέει: «Πέτρε, φιλείς με; Πέτρε, αγαπάς με;» Ελυπήθη ο Πέτρος, δεν το κατάλαβε. Αλλά οι τρεις ερωτήσεις ήταν η θεραπεία της τρισσής αρνήσεως. Τον λύτρωσε τον Πέτρο, του έλυσε τα δεσμά της αρνήσεως που είχε κάνει όταν Εκείνον τον συνέλαβαν ίνα τον σταυρώσουν, και ταυτόχρονα τον δένει στα δεσμά της αγάπης. Εδώ. Σε αυτήν την ζωή, προκειμένου εις την αιωνιότητα να έχη από την μια λελυμένη την «προδοσία» και να είναι από την άλλη δέσμιος δια παντός με Αυτόν.

Τελικά ένα πρέπει να έχωμεν εις τον νούν μας: «να μη αφίωμεν οπίσω μας ουδέν, όπερ κρατεί ημάς δεδεμένους ανούσιον και μάταιον αλλά μόνον την αγάπην και την ειρήνην της ψυχής».