ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2014 / ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΘΕΩΡ.Κ.) - ΘΕΜΑΤΑ - ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ
2014

ΤΟ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΤΩΝ ΦΕΤΙΝΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ:

Παραδείγματα πόλεων που ανέκαμψαν χάρη στην ανάληψη πολεμικής δράσης – Ἐπίλογος: Παραινέσεις για μίμηση των προγόνων

    Προσπαθώντας να φιλοτιμήσει τους Σπαρτιάτες, ώστε να μην αποδεχτούν την ανεξαρτησία της Μεσσήνης, που ήθελαν να επιβάλουν οι Θηβαίοι, ο ομιλητής αναφέρθηκε στα κατορθώματα των προγόνων τους. Φτάνοντας στον ἐπίλογον , τονίζει:

    [103] Ἔστι δ’ οὐδὲν ἀνέλπιστον ἐκ τῶν νῦν παρόντων συμβῆναί τι τῶν δεόντων ἡμῖν. οἶμαι γὰρ ὑμᾶς οὐκ ἀγνοεῖν ὅτι πολλαὶ πράξεις ἤδη τοιαῦται γεγόνασιν, ἃς ἐν ἀρχῇ μὲν ἅπαντες ὑπέλαβον εἶναι συμφοράς, καὶ τοῖς παθοῦσιν συνηχθέσθησαν, ὕστερον δὲ τὰς αὐτὰς ταύτας ἔγνωσαν μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίας γεγενημένας. [104] καὶ τί δεῖ τὰ πόρρω λέγειν; ἀλλὰ καὶ νῦν τὰς πόλεις τάς γε πρωτευούσας, λέγω δὲ τὴν Ἀθηναίων καὶ Θηβαίων, εὕροιμεν ἂν οὐκ ἐκ τῆς εἰρήνης μεγάλην ἐπίδοσιν λαβούσας, ἀλλ’ ἐξ ὧν ἐν τῷ πολέμῳ προδυστυχήσασαι πάλιν αὑτὰς ἀνέλαβον, ἐκ δὲ τούτων τὴν μὲν ἡγεμόνα τῶν Ἑλλήνων καταστᾶσαν, τὴν δ’ ἐν τῷ παρόντι τηλικαύτην γεγενημένην ὅσην οὐδεὶς πώποτ’ ἔσεσθαι προσεδόκησεν· αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν. [105] ὧν ἡμᾶς ὀρέγεσθαι προσήκει, μήτε τῶν σωμάτων μήτε τῆς ψυχῆς μήτε τῶν ἄλλων ὧν ἔχομεν μηδενὸς φειδομένους. ἢν γὰρ κατορθώσωμεν καὶ τὴν πόλιν εἰς ταὐτὸ καταστῆσαι δυνηθῶμεν, ἐξ ὧνπερ ἐκπέπτωκε, καὶ τῶν προγεγενημένων μᾶλλον θαυμασθησόμεθα, καὶ τοῖς ἐπιγιγνομένοις οὐδεμίαν ὑπερβολὴν ἀνδραγαθίας καταλείψομεν, ἀλλὰ καὶ τοὺς βουλομένους εὐλογεῖν ἡμᾶς ἀπορεῖν ποιήσομεν, ὅ τι τῶν πεπραγμένων ἡμῖν ἄξιον ἐροῦσιν.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ:

Όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, τίποτε δεν είναι ανέλπιστο να μας συμβή από όσα πρέπει να γίνουν. Φαντάζομαι δηλαδή, πως όλοι σας το ξέρετε, ότι ως τώρα έχουν γίνει πολλά παρόμοια γεγονότα, που στην αρχή όλος ο κόσμος τα εθεώρησε ως συμφορές και τους συμπονούσαν αυτούς που έπαθαν, ύστερα όμως άλλαξαν γνώμη, είδαν, ότι τα ίδια ακριβώς είχαν γίνει αιτία μεγίστων αγαθών. Και γιατί να πάμε μακριά; Ακόμη και σήμερα μπορούμε να διαπιστώσουμε, ότι αι πρώται πόλεις, εννοώ τας Αθήνας και τας Θήβας, έφθασαν εις μεγάλην ακμήν όχι με την ειρήνη, παρά με τα ατυχήματα που εδοκίμασαν πρώτα με τον πόλεμο κι ύστερα ανέλαβον πάλιν· και απ' αυτές η πρώτη απέκτησε την ηγεμονίαν της Ελλάδος, η δε δεύτερη τόσο μεγάλη έγινε σήμερα, όσο ποτέ κανένας δεν το περίμενε να γίνη· διότι η φήμη και η δόξα αποκτώνται όχι με την ησυχία, παρά με τους αγώνες. Αυτά οφείλουμε να επιδιώκουμε χωρίς να υπολογίζουμε ούτε το σώμα, ούτε τη ζωή, ούτε τίποτε άλλο από όσα έχουμε. Διότι αν επιτύχουμε και μπορέσουμε να επαναφέρουμε την πόλιν μας εις την αυτήν περιωπήν, από όπου έχει ξεπέσει, τότε και από τους προγόνους μας θα μας θαυμάζουν περισσότερο, και οι απόγονοί μας δε θα μπορέσουν να μας ξεπεράσουν εις την ανδραγαθίαν· ακόμη και κείνοι που θέλουν να μας πλέξουν το εγκώμιο, θα βρεθούν σε δύσκολη θέση, τι λόγια αντάξια των κατορθωμάτων μας θα έχουν να ειπούν.

***

Απόψεις της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων

για τα θέματα των Αρχαίων Ελληνικών Θεωρητικής Κατεύθυνσης

στις Πανελλαδικές εξετάσεις Γ΄ Ημερησίου Λυκείου

Α.–

Το διδαγμένο κείμενο είναι από τον Αριστοτέλη, Ηθικά Νικομάχεια, Β1, 1-4. Η μετάφραση που ζητήθηκε δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία.

Όσον αφορά τις παρατηρήσεις Β1 και Β2, οι απαντήσεις προκύπτουν σαφώς από το περιεχόμενο του διδαγμένου κειμένου, καθώς και από την Εισαγωγή του Διδακτικού Βιβλίου. Επιπλέον, οι ίδιες αυτές ερωτήσεις αναφέρονται αυτολεξεί στα «Θέματα για συζήτηση».

Η απάντηση στην παρατήρηση Β3 αναπαράγει τα αναφερόμενα στις σελίδες 152-153 του Διδακτικού Βιβλίου.

Ενδεικτικές απαντήσεις στην ερώτηση Β4:

- ουσία, επουσιώδης

-σχήμα, άσχετος

-φύση, ευφυής

-κατάχρηση, χρηστικός

-μάθηση, πολυμαθής

Β.–

Το αδίδακτο κείμενο είναι από τον Αρχίδαμο του Ισοκράτη, έχει νοηματική αυτοτέλεια και δεν παρουσιάζει, επίσης, μεταφραστικές δυσκολίες.

Γ1. Ενδεικτική μετάφραση:

Νομίζω, λοιπόν, ότι εσείς δεν αγνοείτε ότι ήδη έχουν γίνει πολλές παρόμοιες πράξεις, τις οποίες αρχικά όλοι γενικά θεώρησαν ότι ήταν συμφορές και συμπόνεσαν τους παθόντες, ύστερα, όμως, κατάλαβαν ότι αυτές οι ίδιες είχαν υπάρξει αιτίες μέγιστων αγαθών. Και για ποιο λόγο πρέπει να αναφερόμαστε στα μακρινά; Αλλά και τώρα θα διαπιστώναμε ότι οι πρώτες πόλεις, εννοώ την Αθήνα και την Θήβα, δεν είχαν μεγάλη ανάπτυξη λόγω της ειρήνης, αλλά εξαιτίας των συμφορών που γνώρισαν προηγουμένως στη διάρκεια του πολέμου και στη συνέχεια ανέκτησαν τη δύναμή τους πάλι, και από αυτές η μεν μία ανέλαβε την ηγεμονία των Ελλήνων, η δε άλλη έχει γίνει τόσο μεγάλη όσο κανείς ποτέ έως τώρα δεν περίμενε ότι θα γίνει· γιατί η φήμη και η δόξα συνήθως προκύπτουν όχι από την ησυχία αλλά από τους αγώνες.

Γ2

ἕ, πορρωτάτω, εὖ, ὑμῶν αὐτῶν, ἡγεμόσι, ᾤετο, ὑπειλῆφθαι, τοῖς πεισομένοις, γνοίη, κατάστηθι

Γ3α

ὑμᾶς: υποκείμενο στο ἀγνοεῖν

συμφοράς: κατηγορούμενο στο ἅς (πράξεις)

τοῖς παθοῦσι: επιθετική μετοχή, αντικείμενο στο συνηχθέσθησαν

τί: αιτιατική της αιτίας

λαβούσας: κατηγορηματική μετοχή από το εὕροιμεν ἄν

ἡγεμόνα: κατηγορούμενο στο τὴν μὲν (πόλιν)

Γ3 β

Ὁ ῥήτωρ εἶπεν ὅτι αἱ… γίγνεσθαι φιλοῖεν

Ὁ ῥήτωρ εἶπεν τὰς γὰρ επιφανείας… γίγνεσθαι φιλεῖν

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:

1.

2.

3.

4.

5.