Χαρακτηριστικόν τῆς συγχρόνου εποχής, "Ἡ ὑποταγή"

Κυριακή Γεωρ. Κατσούλη,

Πολιτικός επιστήμων - Κοινωνιολόγος

MSc Κοινωνικής Προστασίας και Κοινωνικής Συνοχής,

στη "Μεθοδολογία και Εφαρμογές στην Κοινωνική Πολιτική",

του τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής

Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Αθηνών

Δυστυχώς, στις μέρες μας, πέραν όλων εκείνων των θετικών που επέφερε στην ζωή μας, η γνώση και η τεχνολογία, έχουν επέλθει και ριζικές ανακατατάξεις και ρηξικέλευθες τομές σε αξίες, συμπεριφορές, βιώματα, γεγονότα και καταστάσεις της καθημερινής μας ζωής.

Η σύγχρονη πραγματικότητα, οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, η κρίση των θεσμών και των αξιών, η άγνοια και η διαπόμπευση του εθνικού φρονήματος και της παιδείας, ως θεσμού γενικότερα, η περιθωριοποίηση και ο παραγκωνισμός της εκκλησίας και των διδαχών της, οι ψυχοπιεστικές συνθήκες και η απουσία ιδανικών και αξιόπιστων προτύπων, συντέλεσε στην ραγδαία εξάπλωση της πνευματικής οκνηρίας, στην στασιμότητα, τον εφησυχασμό, την μαλθακοποίηση του ατόμου και κατ’ επέκταση του κοινωνικού συνόλου.

Βαλλόμεθα καθημερινώς με χιλιάδες «στημένα» πρότυπα, ξενόφερτες ιδέες και αντιλήψεις, καθώς και «δήθεν» ανάγκες. Η τεχνολογική επανάσταση, αλλά κυρίως η ατέρμονη θέληση και επιδίωξη για την συγκέντρωση υλικού πλούτου και χρήματος, ωθούν τον άνθρωπο στην αποξένωση, στην αδυναμία και την αποχαύνωση του, στην απανθρωποποίηση του, καθώς όλες οι δυνατότητες της ψυχικής και σωματικής μας υπόστασης αναλώνονται στον βωμό της εύρεσης χρήματος, και γενικότερα, οποιουδήποτε τύπου υλικού αγαθού, στην κοινωνική καταξίωση, και γενικότερα στην «ικανοποίηση» και τέρψη του είναι μας.

Δυστυχώς λοιπόν, είμαστε αιχμάλωτοι στα 3Φ που μας έχουν υποδουλώσει ολοκληρωτικά και τα οποία έχουν κατακλύσει τις πτυχές της καθημερινότητας μας ως αναπόσπαστο κομμάτι της συμπεριφορικής μας υπόστασης. Τα οποία δεν είναι άλλα από τα εξής:

α) Η Φιλαργυρία, όχι απαραίτητα μόνο με την μορφή των χρημάτων, αλλά όπως ήδη προαναφέρθηκε με οποιαδήποτε μορφή που μπορεί να επιφέρει εξάρτηση και γενικότερα απροθυμία του ατόμου να προσφέρει στον συνάνθρωπο χαρά, η μειωμένη αφοσίωση στο άτομο και στο σύνολο, η ύψωση ενός τείχους ανάμεσα στον «φιλάργυρο» - υλιστή εαυτό μας και τον υπόλοιπο κόσμο που επιζητεί να σιγουρέψει και να εξασφαλίσει ολοένα και περισσότερα μόνο για τον εαυτό του, είναι κάποια από τα γνωρίσματα της εκδήλωσης της «φιλαργυρίας». Χαρακτηριστικά παραδείγματα φιλαργυρίας με την ευρύτερη έννοια του όρου, αποτελούν π.χ οι προσπάθειες ανύψωσης με χειρονομίες γενναιοδωρίας του αισθήματος της δικής μας προσωπικότητας σε βάρος άλλων.

β) Η Φιληδονία των ατόμων. Είμαστε δούλοι των αισθήσεων μας και των ηδονών που απορρέουν από αυτές. Φυσικά, δεν αναφερόμαστε μόνο στις σαρκικές απολαύσεις. «Hδονές είναι όσα «ηδύνουν» και γλυκαίνουν τη ζωή μας και είναι διπλές καθώς και η φύση μας είναι διπλή. Όπως είμαστε σώμα και ψυχή και καθένας έχει τις αισθήσεις και τα μέλη του, έτσι και οι ηδονές ανήκουν και στα δύο μέρη. Είναι οι σωματικές ηδονές, που γίνονται αισθητές μέσω των μελών του σώματος· είναι και οι πνευματικές, που ανήκουν στον ψυχικό και πνευματικό μας κόσμο».

Η χαυνότητα και η αδυναμία, που προξενείται στην ψυχή από τις ηδονές είναι τέτοια που προσδίδει στο άτομο μία επίπλαστη και φευγαλέα ικανοποίηση που δημιουργεί μία ψευδαίσθηση, μια υπαρξιακή διπολικότητα, η οποία και δημιουργεί το αίσθημα ευφορίας στην ψυχολογία του ατόμου και τρέφει τον εφησυχασμό του, ότι δεν είναι αμαρτία η τέρψη των αισθήσεων, είτε των κολασμένων σκέψεων.

γ) Τέλος υπάρχει και η γνωστή και μη εξαιρετέα, οικεία σε όλους μας, Φιλοδοξία, η οποία πάντα συμπορεύεται μαζί και με άλλες μορφές συνειδησιακής επιβολής, όπως π.χ είναι η ματαιοδοξία, η επίκριση κ.ο.κ. Κακά τα ψέματα, όλοι κυνηγούμε τον έπαινο, την επιβράβευση, το συναίσθημα της υπεροχής έναντι του άλλου και προκειμένου να το επιτύχουμε δεν διστάζουμε να θίξουμε, προσβάλουμε, πούμε ψέματα, εκμεταλλευτούμε κ.ο.κ. Η επιδίωξη για αναγνώριση, η δίψα για αναγνωρισιμότητα επενεργεί σαν δηλητήριο το οποίο δηλητηριάζει την ψυχική υγεία του ατόμου. Γίνεται αυτοσκοπός η επιδίωξη για ισχυροποίηση και υπεροχή, που οδηγεί σε μια ατέρμονη πάλη μεταξύ ατόμου και συνανθρώπου. Η ζωή γίνεται η αναμονή ενός μεγάλου θριάμβου και τίποτα παραπάνω.

Χάνεται η ουσία της ύπαρξης. Μετατρεπόμαστε σε μηχανές που εκτελούν μηχανικά τα όσα τους έχουν προγραμματίσει για να κάνουν. Όμως ένας τέτοιος άνθρωπος με τέτοιες βάσεις και σκέψεις και ιδανικά ζωής, χάνει την συνάφεια με την ίδια την ζωή. Στερείται ουσίας. Είναι κενός. Και αυτό το κενό είναι τέτοιας μορφής που τίποτα δεν το γεμίζει, διότι δεν ευχαριστείται με τίποτα. Αυτή η αλαζονεία και φιλοπονία εξωθεί τον άνθρωπο σε υπάνθρωπο.

Φυσικά, δεν αρνούμαστε την ωφέλιμη συμβολή της «υγιούς» φιλοδοξίας σε μεγάλα επιτεύγματα της ανθρωπότητας. Εξάλλου, κανένας άνθρωπος δεν είναι απαλλαγμένος από ματαιοδοξία, όπως και προαναφέραμε. Όμως, οφείλουμε να ενεργούμε με βάση πρώτα του αισθήματος της κοινότητας. Προϋπόθεση για αυτό είναι πάντα η σύνδεση με την ολότητα, είναι η θέληση του να προαχθεί αυτή. Αλλιώς δεν μπορεί να αποδοθεί καμιά αξία σ’ ένα επίτευγμα.

 

Ανακεφαλαιώνοντας, συμπεραίνουμε ότι η πνευματική οκνηρία στην οποία μπορεί πολύ εύκολα να βυθιστεί ο σύγχρονος άνθρωπος, λόγω της έντονης καθημερινότητας και των βιωμάτων του μέσα σε αυτή, οδηγεί σε εφησυχασμό και απάλειψη της ουσιαστικής ανθρώπινης πνευματικότητας και λειτουργίας της ψυχής και του μυαλού του. Η στασιμότητα αυτή μπορεί και είναι μοιραία και επικίνδυνη για την πορεία ενός πολιτισμού, καθώς οδηγούμαστε στην ολοκληρωτική μετάβαση προς μια εποχή άκρατου εγωισμού, ωχαδερφισμού, μίμησης και ατέλειωτου υλισμού, που διαβρώνει τον πολύτιμο κοινωνικό ιστό. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η πνευματική και ψυχική μας διαφθορά, αποτελεί μάστιγα για το παρόν μας και εν δυνάμει εκτελεστή του μέλλοντος μας.

*τo παρόν αναρτήθηκε στο ιστολόγιο "Κοινωνικοπολιτικοί Διαλογισμοί" http://socialprinciples.blogspot.gr/ με τίτλον: «Η σύγχρονη υποταγή του ανθρώπου στα 3 Φ»