ΑΧΙΛΛΕΩΣ Α. ΤΖΑΡΤΖΑΝΟΥ
Τελικαὶ προτάσεις
§ 142. Αἱ τελικαὶ προτάσεις, ἤτοι αἱ προτάσεις, αἱ ὁποῖαι δηλοῦν (τὸ τέλος, ἤτοι) τὸν σκοπὸν μιᾶς ἐνεργείας
1) εἰσάγονται μὲ τοὺς τελικοὺς συνδέσμους ἵνα, ὅπως καὶ ὡς (καὶ ὄφρα εἰς τοὺς ποιητὰς = γιὰ νά, νά), μετ’ ἀρνήσεως δέ, ὡς προτάσεις ἐπιθυμίας, εἰσάγονται μὲ τὸ ἵνα μή, ὅπως μὴ καὶ ὡς μή , ἢ μὲ μόνον τὸ μὴ (= γιὰ νὰ μή, νὰ μή).
2) ἐκφέρονται κατόπιν μὲν ἀρκτικοῦ χρόνου δι’ ὑποτακτικῆς, κατόπιν δὲ ἱστορικοῦ χρόνου συνήθως δι’ εὐκτικῆς, ἀλλὰ καὶ δι’ ὑποτακτικῆς:
- κύνας τρέφεις, ἵνα σοι τοὺς λύκους ἀπὸ τῶν προβάτων ἀπερύκωσιν (= γιὰ νὰ ἀπομακρύνουν) Ξ.
- Ξενοφῶν ἡγεῖτο πρὸς τὴν φανερὰν ἔκβασιν, ὅπως ταύτῃ τῇ ὁδῷ οἱ πολέμιοι προσέχοιεν τὸν νοῦν (= γιὰ νὰ ἔχουν τὴν προσοχήν τους ἐστραμμένην) Ξ.
- Ἀβροκόμας τὰ πλοῖα κατέκαυσεν, ἵνα μὴ Κῦρος διαβῇ Ξ.
- Μὴ φθόνει τοῖς εὐτυχοῦσι , μὴ δοκῇς εἶναι κακὸς (= γιὰ νὰ μὴ φαίνεσαι) Ἰσοκρ.
Σημείωσις α΄.
Ἡ τελικὴ πρότασις ἐκφέρεται ἐνίοτε δι’ εὐκτικῆς καὶ χωρὶς νὰ προηγῆται ἱστορικὸς χρόνος, εἴτε ἕνεκα ἕλξεως πρὸς προηγουμένην εὐκτικὴν ἢ ἵνα παρασταθῇ ὁ σκοπὸς ὡς μία ἁπλῆ σκέψις μόνον τοῦ λέγοντος:
- νῦν δ’ ὥρη δόρποιο· τάχιστά μοι ἔνδον ἑταῖροι εἶεν , ἵν’ ἐν κλισίῃ λαρὸν τετυκοίμεθα δόρπον Ὅμ.
- ἴσως δέ που ἢ ἀποσκάπτει τι ἢ ἀποτειχίζει, ὡς ἄπορος εἴη ἡ ὁδὸς (= γιὰ νὰ εἶναι ἀδιάβατος) Ξ.
᾽Εκφέρεται δὲ προσέτι ἡ τελικὴ πρότασις καὶ δι’ ὁριστικῆς ἰστορικοῦ χρόνου , πρὸς δήλωσιν σκοποῦ, ὁ ὁποῖος δὲν δύναται νὰ πραγματοποιηθῇ, ὅταν προηγῆται αὐτῆς εὐχὴ ἀνεκπλήρωτος ἢ ἐν γένει πρότασις, ἡ ὁποία δηλοῖ κάτι τι, τὸ ὁποῖον δὲν ἔγινε:
- εἰ γὰρ ὤφελον οἶοι τε εἶναι οἱ πολλοὶ τὰ μέγιστα κακὰ ἐξεργάζεσθαι , ἵνα οἱοί τε ἦσαν αὖ καὶ ἀγαθὰ τὰ μέγιστα (=γιὰ νὰ ἠμποροῦσαν) Πλ.
- ἔδει τὰ ἐνέχυρα τότε λαβεῖν , ὡς μὴ ἐδύνατο ἐξαπατᾶν (=διὰ νὰ μὴ μποροῦσε τώρα) Ξ. (πρβλ. ἔπρεπε νὰ ἤσουν ἐκεῖ, γιὰ νὰ ἔβλεπες, τί ἔκανε. )
Σημείωσις β΄.
Μετὰ τὸν τελικὸν σύνδεσμον ὅπως καὶ ὡς τίθεται πολλὰκις τὸ δυνητικὸν μόριον ἂν (ποιητ. κεν, κε, §119, 2), ὁπότε ὑπολανθάνει ὑπόθεσίς τις:
- ἵθι, μὴ μ’ ἐρέθιζε, σαώτερος ὥς κε νέηαι (=ὡς ἄν ἀπέλθῃς = γιὰ νὰ ἐπιστρέψῃς) ῞Ομ.
- τοῦτ’ αὐτὸ νῦν δίδασκε, ὅπως ἄν ἐκμάθω (=γιὰ νὰ τὸ μάθω καλὰ) Σοφ.
- τοῖς νικῶσι πᾶσιν ἐδίδου βοῦν , ὅπως ἄν θύσαντες ἐστιῷντο (=γιὰ νὰ συμποσιάζουν) Ξ.
Σημείωσις γ΄.
Οἱ τελικοὶ σύνδεσμοι πάντες ἀρχῆθεν ἦσαν ἐπιρρήματα.
1) Τὸ ἵνα ἀρχῆθεν ᾖτο δεικτικὸν μὲ τὴν σημασίαν τοῦ ἐκεῖ , ἢ συνηθέστερον ἀναφορικὸν μὲ τὴν σημασίαν τοῦ ὅπου .
- Πρβλ. ῾Ομ. Κ. 128: κείνους δὲ κιχησόμεθα πρὸ πυλάων ἐν φυλάκεσσ’ ἵνα γὰρ σφιν ἐπέφραδον ἠγερέθεσθαι (=διότι ἐκεῖ κλπ.),
- ῾Ομ. Ε 359: δὸς δέ μοι ἵππους, ὄφρ’ ἐς ῎Ολυμπον ἵκωμαι, ἵν’ ἀθανάτων ἕδος ἐστὶν (=ὅπου εἶναι κλπ.)
Ἀλλ’ εἰς φράσεις, οἵα π.χ.
- ῾Ομ., ν 363 χρήματα μὲν μυχῷ ἄντρου θεσπεσίοιο θείομεν αὐτίκα νῦν, ἵνα περ τάδε τοι σόα μίμνῃ,
τὸ ἵνα ἦτο δυνατὸν νὰ ἐκλαμβάνεται ὅχι μόνον ὡς ἀναφορικὸν τοπικὸν (= ὅπου νὰ μένουν), ἀλλὰ καὶ ὡς καθαρῶς τελικὸν (= γιὰ νὰ μένουν).
2) Τοῦ μορίου ὡς , ἀρχῆθεν δεικτικοῦ (=οὔτως, ἔτσι, §124, 2), ἡ τελικὴ σημασία ἦτο δυνατὸν νὰ προέλθῃ ἀπὸ φράσεις, οἴα π.χ.
- ῾Ομ., Υ 429 ἆσσον ἴθ’, ὥς κεν θᾶσσον ὀλέθρου πείραθ’ ἵκησι (= ἔτσι νὰ φθάσῃς - γιὰ νὰ φθάσῃς).
῾Ομοίως τοῦ ὅπως, τὸ ὁποῖον ἐσήμαινεν ἀρχῆθεν πῶς , μὲ ποιὸν τρόπον , ἡ τελικὴ σημασία (=γιὰ νὰ) προῆλθεν ἀπὸ φράσεις, οἴα π.χ.
- ῾Ομ. α 76, περιφραζώμεθα πάντες νόστον , ὅπως ἔλθῃσι (= πῶς νὰ ἔλθῃ - γιὰ νὰ ἔλθῃ).
3) Τοῦ δὲ ὄφρα , ἀρχῆθεν χρονικοῦ ἀναφορικοῦ μορίου (=ἕως ὅτου), ἡ τελικὴ σημασία προῆλθεν ἀπὸ φράσεις, οἴα πχ.
- ῾Ομ., Β 229 τλῆτε, φίλοι, καὶ μείνατ’ ἐπὶ χρόνον, ὄφρα δαῶμεν, ἢ ἐτεὸν Κάλχας μαντεύεται ἠὲ καὶ οὐκὶ (=ἕως ὅτου νὰ γνωρίσωμεν - γιὰ νὰ γνωρίσωμεν).
4) Τοῦ ἐνδοιαστικοῦ μὴ (=μήπως) ἡ τελικὴ σημασία (=γιὰ νὰ μὴ) προῆλθεν ἀπὸ φράσεις, οἴα π.χ
- ῾Ομ., Α 552 ἀπόστιχε, μή τι νοήσῃ ῞Ηρη ( μήπως καταλάβῃ τίποτε - γιὰ νὰ μὴ καταλάβῃ τίποτε).
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου