ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Τα αριθμητικά επίθετα που δηλώνουν ορισμένο πλήθος όντων λέγονται απόλυτα. Από τα απόλυτα αριθμητικά κλίνονται μόνο τα τέσσερα πρώτα εἷς, δύο, τρεῖς, τέτταρες και όσα εκφέρονται σε πληθυντικό αριθμό, από το διακόσιοι, -αι, -α και πέρα. Τα ενδιάμεσα από το πέντε μέχρι και το ἑκατόν είναι άκλιτα.
εἷς Το αριθμητικό εἷς, μία, ἕν έχει λόγω της σημασίας του μόνο ενικό αριθμό και σχηματίζει το αρσενικό και το ουδέτερο από το θέμα ἑν- κατά την τρίτη κλίση και το θηλυκό από το θέμα μι- κατά την πρώτη κλίση των ουσιαστικών.
δύο Το αριθμητικό δύο σχηματίζει από το θέμα δυ- μόνο δυϊκό αριθμό (λόγω της σημασίας του), ίδιο και για τα τρία γένη.
τρεῖς Το αριθμητικό τρεῖς, τρία έχει μόνο πληθυντικό αριθμό και κλίνεται κατά την τρίτη κλίση. Σχηματίζει την ονομαστική και την αιτιατική του αρσενικού και του θηλυκού από το θέμα τρεj- (με αποβολή του j μεταξύ δύο φωνηέντων και συναίρεση των δύο ε σε ει: τρεj-ες = τρέ-ες = τρεῖς) και όλες τις άλλες πτώσεις από το θέμα τρι-.
τέτταρες Το αριθμητικό τέτταρες, τέτταρα είναι δικατάληκτο και σχηματίζει μόνο πληθυντικό αριθμό (από το θέμα τετταρ-).
διακόσιοι... Τα αριθμητικά από το διακόσιοι, -αι, -α και πέρα κλίνονται κατά τα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα.
Τα αριθμητικά επίθετα που δηλώνουν την τάξη, δηλαδή τη θέση που κατέχει κάτι σε μια σειρά ομοειδών όντων λέγονται τακτικά. Τα τακτικά αριθμητικά που αντιστοιχούν στους αριθμούς 1-19 λήγουν σε -τος, -τη, -τον, εκτός από τα δεύτερος, ἕβδομος και ὄγδοος, ενώ όσα αντιστοιχούν στους αριθμούς από το 20 και πέρα λήγουν σε -στός, -στή, -στόν. Εκτός από το αριθμητικό δεύτερος που κλίνεται κατά τα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα σε -ος, -α, -ον, όλα τα άλλα τακτικά αριθμητικά κλίνονται κατά τα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα σε -ος, -η, -ον. Τα τακτικά αριθμητικά που αντιστοιχούν στους αριθμούς 13-19 και τα ενδιάμεσα των εἰκοστός, τριακοστός, τετταρακοστός κ.λπ. σχηματίζονται περιφραστικά: τρίτος καί δέκατος (= δέκατος τρίτος), τέταρτος καί δέκατος (=δέκατος τέταρτος) κ.λπ.
πρῶτος...
πεντακισχιλιοστός
δεκακισμυριοστός
δεκακισχιλιοστός
ἑκατομμυριοστός
Τα αριθμητικά επίθετα που φανερώνουν χρόνο, δηλαδή ποια μέρα τελειώνει κάτι που άρχισε κάποια προηγούμενη μέρα, λέγονται χρονικά. Τα χρονικά αριθμητικά σχηματίζονται από το θέμα των τακτικών αριθμητικών, λήγουν σε -αῖος, -αία, -αῖον και κλίνονται κατά τα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα σε -ος, -α, -ον.
δευτεραῖος
τριταῖος
τεταρταῖος
πεμπταῖος
ἐναταῖος
δεκαταῖος
Τα αριθμητικά επίθετα που δηλώνουν ποια είναι η αναλογία ενός ποσού προς ένα άλλο ομοειδές ποσό, δηλαδή πόσες φορές είναι το ένα μεγαλύτερο από το άλλο, λέγονται αναλογικά. Τα αναλογικά αριθμητικά σχηματίζονται ως επί το πλείστον από το θέμα των απόλυτων αριθμητικών, λήγουν σε -πλάσιος, -πλασία, -πλάσιον και κλίνονται κατά τα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα σε -ος, -α, -ον.
διπλάσιος...
ὑποδιπλάσιος
ὑπερδεκαπλάσιος
δεκατριπλάσιος
δεκατετραπλάσιος
Τα αριθμητικά επίθετα που φανερώνουν από πόσα μέρη απαρτίζεται κάτι λέγονται πολλαπλασιαστικά. Τα πολλαπλασιαστικά αριθμητικά σχηματίζονται ως επί το πλείστον από το θέμα των απόλυτων αριθμητικών, λήγουν σε -πλοῦς, -πλῆ, -πλοῦν και κλίνονται κατά τα δευτερόκλιτα συνηρημένα τρικατάληκτα επίθετα.
ἁπλοῦς...
διπλοῦς
τριπλοῦς
τετραπλοῦς
πενταπλοῦς
ἑξαπλοῦς
δεκατετραπλοῦς
τριακονταπλοῦς
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου