των
Α. Ματαράση &
Σ. Παπασταματίου
1. Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΟΣ (1799 - 1815)
Κατὰ τὴν πρώτην δεκαπενταετίαν τοῦ 19ου αἱῶνος ἡ ζωὴ ἐκατομμυρίων Εὐρωπαίων ἐξηρτᾶτο ἀπὸ τὰς ἀποφάσεις τοῦ Ναπολέοντος.
῞Ετσι ἡ σύντομος αὐτὴ περίοδος λαμβάνει τὴν μορφὴν δράματος, εἰς τὸ ὁποῖον οἱ θεαταὶ παρακολουθοῦν τὴν ταχεῖαν ἀνύψωσιν τοῦ πρωταγωνιστοῦ του εἰς τὸ ἀποκορύφωμα τῆς ἀνθρωπίνης δυνάμεως καὶ δόξης, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐξ ἵσου ταχεῖαν πτῶσιν του εἰς τὸ βάραθρον τοῦ ὀλέθρου.
Τὴν Νοπολεόντειον ἐποχὴν θὰ τὴν διαιρέσωμεν εἰς τρεῖς φάσεις : τὴν ὑπατείαν, τὴν περίοδον τῆς ἀκμῆς καὶ τὴν περίοδον τῆς πτώσεως.
῾Η περίοδος τῆς ῾Υπατείας (1799 - 1804)
῾Η ἐπιστροφὴ τοῦ Ναπολέοντος ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον ἐχαιρετίσθη ἀπὸ τοὺς Γάλλους μὲ πολλὴν ἀνακούφισιν. ῾Η κατάστασις τοῦ κράτους εἶχε γίνει κρίσιμος, καὶ τὸ Διευθυντήριον δὲν ἠμποροῦσε νὰ ἐπιβληθῆ. Τότε ὁ Βοναπάρτης διέλυσε μὲ πραξικόπημα τὴν Βουλὴν (Νοεμβρ. 1799) καὶ ἀνέλαβεν ὁ ἴδιος τὴν κυβέρνησιν μὲ τὸν τίτλον τοῦ ὑπάτου μαζὺ μὲ δύο ἄλλους.
Τὰ σπουδαιότερα ἔργα τῆς ῾Υπατείας εἶναι εἰς τὸν ἐσωτερικὸν τομέα ἡ δημοσίευσις τοῦ ᾽᾽Αλλὰ ἐκεῖνο ποὺ ἔμεινε αἰώνιον κτῆμα εἶναι αἱ ὑψηλαὶ ἀρχαὶ ποὺ διεκήρυξεν περὶ τῆς ἀδελφότητος, τῆς ἰσότητος καὶ τῆς ἐλευθερίας τῶν λαῶν.
Αστικοῦ Κώδικος (1804) καὶ ἡ συμφωνία μὲ τὸν Πάπαν , ἡ ὁποία παρεχώρει εἰς τὸ κλῆρον τὰ προεπαναστατικά του προνόμια, ἀλλὰ ὑπὸ τὸν ἔλεγχον τοῦ κράτους. Σημαντικὴν ἐπιτυχίαν εἶχεν ἡ ῾Υπατεία καὶ εἰς τὸν ἐξωτερικὸν τομέα. Τὴν ἐπανειλημμένως ὑπὸ τοῦ Γάλλου στρατηγοῦ Μορὼ καὶ ὑπὸ αὐτοῦ τούτου τοῦ Ναπολέοντος ἡττηθεῖσαν Αὐστρίαν, ἀλλὰ καὶ τὴν ᾽Αγγλίαν, ὑπεχρέωσε νὰ ὑπογράψουν εἰρήνην μὲ ὅρους ἐπωφελεῖς διὰ τὴν Γαλλίαν.
῾Η αὐτοκρατορικὴ περίοδος τῆς ἀκμῆς (1804 - 1814)
Τὸ 1804 ὁ Ναπολέων κατήργησε τὴν ῾Υπατείαν καὶ ἐστέφθη ὑπὸ τοῦ Πάπα κληρονομικὸς Αὐτοκράτωρ τῶν Γάλλων. ῾Η Δημοκρατία ἐξέπνευσε.
Μὲ ἀνησυχίαν εἶδον αὐτὴν τὴν ἀλλαγὴν αἱ ἄλλαι Εὐρωπαϊκαὶ Δυνάμεις, διότι προέβλεπον ὅτι εἶχον νὰ ἀντιμετωπίσουν τὴν ἀκόρεστον φιλοδοξίαν ἑνὸς δαιμονίου στρατηλάτου. Πρώτη ἡ Μ. Βρεταννία, ποὺ ἔτρεφεν ἔχθραν πρὸς τὴν Γαλλικὴν ᾽Επανάστασιν, κατεπάτησε τὴν εἰρήνην (πρωθυπουργὸς ὁ Πὶτ ὁ νεώτερος) καὶ προητοίμαζε συνασπισμὸν ἐχθρικῶν Δυνάμεων κατὰ τῆς Γαλλίας.
῾Ο Ναπολέων, διὰ νὰ τρομοκρατήση τὴν ᾽Αγγλίαν, συνεκέντρωσε στρατὸν εἰς τὰς ἀκτὰς τῆς Μάγχης δι’ ἀπόβασιν. ᾽Επειδὴ ὅμως διεπίστωσε τὸ δύσκολον τῆς ἐπιχειρήσεως, ἐστράφη αἰφνιδίως κατὰ τῆς Αὐστρίας· ἡ νίκη ἔστεψε τὰ Γαλλικὰ ὅπλα εἰς τὸ Οὔλμ (Σεπτ. 1805) καὶ τὰ στρατεύματά του διοικούμενα ἀπὸ τοὺς φημισμένους στρατηγούς του Μυρά, Νέυ καὶ Βερναδὸτ ἐκυρίευσαν τὴν Βιέννην. Δὲν ἐχάρη ὅμως ἐπὶ πολὺ τὴν νίκην του, διότι τὸν ἑπόμενον μῆνα ὁ ῎Αγγλος ναύαρχος Νέλσων κατέστρεψε τὸν στόλον του εἰς τὸ Τραφάλγκαρ. ῾Η ᾽Αγγλία ἔχασε εἰς τὴν ναυμαχίαν τὸν ἥρωά της, ἀλλὰ διετήρησε τὴν κυριαρχίαν της εἰς τὴν θάλασσαν.
᾽Εν τούτοις τὸν Δ/βριον τοῦ ἰδίου ἔτους ὁ Βοναπάρτης ὡδήγησε τὸν στρατόν του εἰς τὸν θρίαμβον τοῦ ᾽Αούστερλιτς (τῆς Τσεχοσλοβακίας), ὅπου κατετρόπωσε τὰς ἡνωμένας στρατιὰς τῆς Ρωσίας, Πρωσίας καὶ Αὐστρίας (μάχη τῶν 3 αὐτοκρατόρων). ῾Η Αὐστρία ταπεινωμένη, ἔκλεισεν εἰρήνην (τοῦ Πρεσβούργου), μὲ τὴν ὁποίαν ἐδέχθη τὴν διάλυσιν τῆς ῾Αγ. Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας τοῦ Γερμανικοῦ ῎Εθνους. Τὴν παλαιὰν αὐτοκρατορίαν τῶν ᾽Αψβούργων ὁ Ναπολέων ἐμοίρασεν εἰς Βασίλεια, εἰς τὰ ὁποῖα ἐτοποθέτησεν ὡς βασιλεῖς τοὺς ἀδελφούς του καὶ τοὺς ἐμπίστους στρατάρχας του, ἐνῶ συγχρόνως ἐδημιούργησε τὴν ῾Ομοσπονδίαν τοῦ Ρήνου (ἀπὸ 17 Γερμανικὰς ἡγεμονίας).
῾Η Πρωσσία δὲν συνεφώνησε μὲ τὰς ἀλλαγὰς αὐτὰς καὶ ἐκινητοποιήθη. ᾽Αλλὰ ὁ Ναπολέων κατενίκησε τοὺς στρατούς της εἰς τὰς μάχας τῆς ᾽Ιένας καὶ τοῦ ῎Αουερστεδ καὶ εἰσῆλθε θριαμβευτὴς εἰς τὸ Βερολῖνον (Φθινόπ. 1806).
Κυρίαρχος πλέον τῆς Δυτικῆς καὶ Κεντρικῆς Εὐρώπης ὁ Ναπολέων παρεσύρθη ἀπὸ τὸ μῖσος του πρὸς τὴν ᾽Αγγλίαν καὶ τῆς ἐκήρυξεν ᾽ Ηπειρωτικὸν ᾽Αποκλεισμόν· ἐπίστευε δηλ. ὅτι θὰ τὴν ἐξήντλει οἱκονομικῶς, μὲ τὸ νὰ ἀπαγορεύση νὰ ἔχουν ἐμπορικὰς σχέσεις μὲ τὴν ᾽Αγγλίαν ὅλαι αἱ εὐρωπαϊκαὶ χῶραι, ὅσας εἶχε καταλάβει. Τὸ διάταγμα ὅμως τοῦ ᾽Αποκλεισμοῦ ἀπεδείχθη ἀπερίσκεπτον, διότι ἔπληξε κυρίως τὸ ἐμπόριον τῆς ἰδικῆς του ἐπικρατείας, ἐνῶ ἡ Βρεταννία χάρις εἰς τοὺς ἀπεράντους πόρους της καὶ τὴν ναυτικὴν ὑπεροχήν της μικρὰς μόνον ζημίας ἔπαθε.
᾽Εκτὸς αὐτοῦ ὅμως, ἐπειδὴ ἡ Πορτογαλία ἐδέχετο ᾽Αγγλικὰ προϊόντα, ὁ Ναπολέων ἔκαμε ἄσκοπον ἐκστρατείαν εἰς τὴν ᾽Ιβηρικὴν Χερσόνησον, ὅπου ἔφθειρε τὰς δυνάμεις του, χωρὶς νὰ δυνηθῆ νὰ καταβάλη τοὺς ἡνωμένους ῾Ισπανοὺς καὶ Πορτογάλους, οἱ ὁποῖοι τελικῶς καὶ μὲ τὴν βοήθειαν ᾽Αγγλικοῦ ἐκστρατευτικοῦ σώματος (ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ Οὐέλιγκτον) τὸν ὑπεχρέωσαν νὰ ἐκκενώση τὴν χώραν των.
῎Αλλο λάθος του ὑπῆρξεν ἡ σύλληψις τοῦ Πάπα Πίου 7ου, τοῦ ὁποίου τὴν κοσμικὴν ἐξουσίαν ἠθέλησε νὰ περιορίση εἰς τὰ ὅρια (τείχη) τοῦ Βατικανοῦ˙ ὁ Πῖος τὸν ἀφώρισε καὶ οἱ Καθολικοὶ τὸ ἐθεώρησαν ᾽Αντίχριστον.
᾽Αλλὰ τὸ μεγαλύτερον σφάλμα τοῦ Ναπολέοντος ὑπῆρξεν ἡ Ρωσικὴ ἐκστρατεία. Μὲ τὴν εἰρήνην τοῦ Τίλσιτ (1807) ἐθεώρησεν ὅτι εἶχε τακτοποιήσει τοὺς λογαριασμούς του μὲ τοὺς Ρώσους. ᾽Επειδὴ ὅμως ὁ Τσάρος ἐπέτρεψεν εἰς ᾽Αγγλικὰ σκάφη νὰ πλέουν εἰς τοὺς Ρωσικοὺς λιμένας, ὁ Ναπολέων ἀπεφάσισε νὰ τὸν ἐκδικηθῆ.
Εἰσέβαλε λοιπὸν είς τὴν Ρωσίαν μὲ μίαν καταπληκτικὴν δύναμιν, τὴν «Γκρὰντ ἀρμέ» , ὅπως ἐλέγετο, ἀπὸ 500.000 ἄνδρας καὶ 1200 κανόνια. Εἰς τὸ Σμόλενσκ ἐνίκησε τοὺς Ρώσους, οἱ ὁποῖοι κατὰ τὴν ὑποχώρησίν των κατέστρεφαν κάθε τι ποὺ ἠδύνατο νὰ τοῦ χρησιμεύση. Εἰς τὰς 12 Σεπτ. 1812 ἐκυρίευσε τὴν Μόσχαν ( μάχη τοῦ Βοροδίνου) , ἀλλὰ δὲν εὗρε καταλύματα διὰ τὸν στρατόν του, διότι οἱ Ρῶσοι τὴν ἐπυρπόλησαν καὶ μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν ἐμπειροπόλεμον στρατηγόν των Κουτούζωφ παρηνώχλουν τὸν Ναπολέοντα μὲ ἄτακτον πόλεμον. ᾽Εν τῷ μεταξὺ πρόωρος καὶ δριμὺς ἐνέσκηψεν ὁ χειμὼν τοῦ ἔτους ἐκείνου καὶ ὁ ἀγέρωχος Κορσικανὸς ἐπροτίμησε νὰ ἐπιστρέψη. Αἱ στερήσεις καὶ αἱ δοκιμασίαι τῶν στρατιωτῶν του κατὰ τὴν ὑποχώρησιν μέσα εἰς τὰς παγωμένας στέππας ὑπῆρξαν ἀφάνταστοι: τὸ ψῦχος, οἱ λύκοι καὶ τὸ ἱππικὸν τῶν Κοζάκων ἀπεδεκάτισαν τὴν «μεγάλην στρατιάν». Μόνον 30.000 ἐσώθησαν. ῾Ο ἀήττητος ἀπὸ ἀνθρώπους στρατηλάτης εἶχε νικηθῆ ἀπὸ τὸν στρατηγὸν χειμῶνα.
῾Η αὐτοκρατορικὴ περίοδος τῆς πτώσεως (1813 - 1815)
Περὶ τὰ τέλη Δεκεμβρίου τοῦ ἰδίου ἔτους ὁ Ναπολέων ἔφθασεν εἰς τὸ Παρίσι. ᾽Εφρόντισε νὰ καθησυχάση τὸν γαλλικὸν λαὸν καὶ ἔκαμε νέαν ἐπιστράτευσιν ἀκόμη καὶ ἐφήβων, διότι οἱ Γερμανικοὶ λαοὶ ἐμψυχούμενοι καὶ ἀπὸ τὰ πατριωτικὰ κηρύγματα τοῦ φιλοσόφου Φίχτε εἶχον ἀρχίσει ἀπελευθερωτικὸν ἀγῶνα. Μαζύ των εἶχον συμμάχους τοὺς Αὐστριακοὺς καὶ Σουηδούς, ἐνῶ ἡ ᾽Αγγλία τοὺς ἐνίσχυσε μὲ χρήματα καὶ πολεμοφόδια. Εἰς τὴν ἀποφασιστικὴν μάχην τῆς Λειψίας (ἢ τῶν ᾽Εθνῶν 1813), ὁ Ναπολέων ἐνικήθη. ῾Ο δρόμος ἦτο πλέον ἀνοικτὸς καὶ τὰ Συμμαχικὰ στρατεύματα εἰσῆλθον εἰς τὴν Γαλλίαν καὶ ἐκυρίευσον τὸ Παρίσι (30 Μαρτίου 1814). ῾ Ο Ναπολέων ἐστάλη ἐξόριστος ἀπὸ τοὺς Συμμάχους εἰς τὴν νῆσον ῎Ελβαν, ἐνῶ ὁ θρόνος τῆς Γαλλίας, ἐδόθη εἰς τὸν Λουδοβῖκον ΙΗ΄ , ἀδελφὸν τοῦ καρατομηθέντος ΙΣΤ΄.
Τὸν Φεβρουάριον ὅμως τοῦ 1815, ἐνῶ συνέχιζεν ἀκόμη τὰς ἐργασίας του τὸ Συνέδριον τῆς Βιέννης, ὁ Ναπολέων ἐδραπέτευσεν ἀπὸ τὸν τόπον τῆς ἐξορίας του καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὴν Γαλλίαν, (ὅπου ἐπεκράτησε μέγας ἐνθουσιασμός), διὰ νὰ ἀναστατώση καὶ πάλιν τὸν κόσμον ἐπὶ 100 ἡμέρας. Αφοῦ ματαίως ἐδοκίμασε νὰ συνεννοηθῆ μὲ τοὺς ἐχθρούς του, εἰσέβαλε μὲ 120.000 ἄνδρας εἰς τὸ Βέλγιον, ὅπου εἶχαν συγκεντρωθῆ οἱ Σύμμαχοι. ᾽Εκεῖ χάρις εἰς τὴν ἄφθαστον τακτικὴν τῶν ἐλιγμῶν του ἐνίκησε τοὺς Πρώσσους τοῦ στροτηγοῦ Μπλύχερ. ῎Επειτα ἐστράφη πρὸς τὸ Βατερλώ, ὅπου εἶχεν ὀχυρωθῆ τὸ Αγγλικὸν στράτευμα τοῦ Οὐέλιγκτον. Τὸ γαλλικὸν ἱππικὸν ἔκαμε πολλὰς ἐπελάσεις ἀλλὰ οἱ ῎Αγγλοι ἐκράτησαν τὰς. θέσεις των, ἕως ὄτου ἔφθασεν εἰς βοήθειάν των ὁ Μπλύχερ , καὶ ἡ μάχη τῆς βροχερῆς ἐκείνης ἡμέρας ἔκλινεν ὑπὲρ τῶν Συμμάχων (18 ᾽Ιουνίου 1815).
῾Ο Ναπολέων παρεδόθη εἰς τοὺς ῎Αγγλους, οἱ ὁποῖοι τὸν ἐξώρισαν εἰς τὴν ἐρημόνησον τοῦ Ν ᾽Ατλαντικοῦ ῾ Αγίαν ῾Ελένην , ὅπου ἀπέθανε τὸ 1821 ἀπὸ πάθησιν τοῦ στομάχου.
2. ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟΝ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ ΚΑΙ Η ΙΕΡΑ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
᾽Αφοῦ ὁ «ταραξίας τῆς Εὐρώπης» ἔλειψεν ἀπὸ τὸν πολιτικὸν στίβον, αἱ Δυνάμεις, ποὺ ἐσήκωσαν τὸ βάρος τῶν Ναπολεοντείων Πολέμων καὶ τὰ κράτη ποὺ ἐδεινοπάθησαν, ἀπεφάσισαν νὰ ἀνασχηματίσουν τὸν πολιτικὸν χάρτην τῆς Εὐρώπης. Τὸ Συνέδριον τῆς Βιέννης ἤρχισε τὰς ἐργασίας του τὴν 1ην ᾽Οκτωβρίου 1814 καὶ τὰς ἐτελείωσε τὴν 9 ᾽Ιουνίου 1815.
Οἱ βασικώτεροι ὅροι τοῦ Συνεδρίου τῆς Βιέννης ἐκανόνιζαν τὴν διανομὴν τῆς λείας, ἤτοι :
῾Η Νορβηγία ἐδόθη εἰς τὴν Σουηδίαν.
Οἱ Ρῶσοι ἔλαβον τὴν Φινλανδίαν, Λιθουανίαν καὶ τὸ δουκᾶτον τῆς Βαρσοβίας.
῾Η Πρωσσία τὴν Πομερανίαν, Σαξονίαν, καὶ μέρος τῆς Ρηνανίας.
῾Η ῾Ολλανδία ἐπῆρε τὸ Βέλγιον.
῾Η Αὐστρία ἔθεσε πόδα εἰς τὴν Δαλματίαν, Βενετίαν καὶ Λομβαρδίαν.
Τέλος εἰς τὴν ᾽Αγγλίαν ἐπεδικάσθησαν ἡ Μάλτα, τὰ νησιὰ τοῦ ᾽Ιονίου, τὸ ᾽Ακρωτήριον τῆς Καλῆς ᾽Ελπίδος καὶ ἡ Κεϋλάνη.
῾Η ῾Ιερὰ Συμμαχία (26 Σεπτ. 1815) ἱδρύθη ἀπὸ τοὺς ἀπολυταρχικοὺς ἡγεμόνας τῆς Εὐρώπης, διὰ νὰ ἀσφαλίσουν τὰ καθεστῶτα των ἀπὸ κάθε μελλοντικὴν ἐπανάστασιν καὶ νὰ διατηρήσουν τὴν ἰσορροπίαν δυνάμεων εἰς τὰ πολιτικὰ πράγματα τῆς Εὐρώπης. ᾽Απετελέσθη ἀπὸ τὴν ἕνωσιν τῆς Ρωσίας, Πρωσσίας καὶ Αὐστρίας. ῎Ελαβε δὲ τὸ ὄνομα «῾Ιερὰ Συμμαχία», διότι ἱδρύθη μὲ πρωτοβουλίαν τοῦ τσάρου ᾽Αλεξάνδρου Α΄, δῆθεν ὑπὸ τὴν προστασίαν τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος ὡς ἀσπὶς τῆς εἰρήνης καὶ τῆς θρησκείας˙ εἰς τὴν πραγματικότητα ὅμως διὰ νὰ καταπνίξη κάθε ἐξέγερσιν τῶν ὑποδούλων λαῶν κατὰ τῶν τυραννικῶν ἡγεμόνων, ὅπως συνέβη καὶ μὲ τὴν ῾Ελληνικὴν ᾽Επανάστασιν τοῦ 1821, τὴν ὁποίαν ἐπολέμησε μὲ λύσσαν.
Η Συμμαχία ὠνομάσθη καὶ Τριπλῆ. ᾽Αργότερον εἰσῆλθε καὶ ὁ βασιλεὺς τῆς Γαλλίας καὶ τὴν ὠνόμασαν Τετραπλῆν. ῾Η ᾽Αγγλία δὲν προσεχώρησεν ἐπισήμως, ἀλλὰ ἐλάμβανε μέρος εἰς τὰς διασκέψεις της μὲ αντιπροσώπους.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου