Αἱ Διαφοραί τῆς Ὁμηρικῆς Γραμματικῆς

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Α΄. ΦΘΟΓΓΙΚΑΙ

α΄) Φωνηέντων.

1. Ἰωνικὸν η ἀντὶ α : ἀγορή, κλισίη, νηός, νηῦς.

2. ει ἀντὶ ε : ἐτελείετο, Ἑρμείας, πνείω.

3. ου ἀντὶ ο : οὐλόμενος, Οὔλυμπος, κούρη, κουλεός.

4. υ ἀντὶ ο : ἄγυρις (ἀγορά).

5. Ἀσυναίρετα φωνήεντα εἰς τὴν ρίζαν καὶ εἰς τὰς καταλήξεις: ἄεθλος, χρυσέῳ, δοκέει, φιλέουσα .

6. Συναίρεσις τοῦ ε+ο εἰς ευ : ἑμέο - ἐμεῦ, ῥύσκεο - ῥύσκευ .

7. Παρεμβολὴ τοῦ ο πρὸ τῶν συνῃρημένων καταλήξεων τῶν εἰς - άω ρημάτων : άντιόωσαν, εἰσορόωντες, ἀσχαλόωσι.

β΄) Συμφώνων.

1. Ἀφομοίωσις τοῦ τελευταίου συμφώνου τῆς ἐκθλιβομένης προθέσεως κατὰ πρὸς τὸ ἑπόμενον σύμφωνον: κάδ δὲ (κατὰ δέ), κάββαλε (κάτβαλε).

2. Διατήρησις τοῦ δ πρὸ τοῦ μ : ἴδμεν, ὀδμή .

3. Ἀνάπτυξις τοῦ τ μετὰ τὸ π εἰς τὰς λέξεις: π(τ)όλις, π(τ)όλεμος.

4. Εὐφωνικὸν ν εἰς τὴν ἀντωνυμίαν ἐγὼ (ν) .

Σημ. Ὁ πίναξ ἐπαναλαμβάνει τὰ ἐκ τῆς Ὀδυσσείας γνωστὰ γραμματικὰ φαινόμενα μὲ παραδείγματα ἐκ τῆς Ἰλιάδος.

5. Μετάθεσις συμφώνων, ἰδίᾳ τοῦ ρ , ἡγουμένου α : κραδίη, κρατερός.

Β΄. ΑΡΘΡΑ

1. Τὰ ἄρθρα εἰς ἀντωνυμικὴν συνήθως χρῆσιν ἔχουν τοὺς ἑξῆς τύπους:

Ἑν, γεν.: τοῖο . Πληθ. ὀνομ.: τοί, ταί.

» γεν.: τάων.

» δοτ.: τοῖσιω(ν), τῆσι(ν).

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

α΄) Πρώτη κλίσις

1. Ἀρσενικά τινα τῆς α΄ κλίσεως ἔχουν εἰς τὴν ὀνομ. τοῦ ἑνικοῦ κατάληξιν -α : νεφεληνερέτα, ἱππότα, αἰχμητἀ.

2. Κατάληξις ἀρσ. εἰς τὴν γεν. τοῦ ἑνικ. - αο ἢ - εω(ω) : Ἀτρεΐδαο, ἑκατηβελέταο, ἱκέτεω, ἐϋμμελίω.

3. Καταλήξεις τῆς γεν. τοῦ πληθ. - άων , καὶ - έων: αἰχμητάων, θυράων, πασάων καὶ πασέων, πολλέων, μελαινέων.

4. Κατάληξις τῆς δοτ. τοῦ πληθ. - ῃσι(ν) ἢ -ῃς ἀντὶ -αις: κλισίῃσι, αἰεινενέτῃσι, πνοιῇς.

β΄) Δευτέρα κλίσις

1. Κατάληξις τῆς γεν. τοῦ ἑνικ. - οιο: χωομένοιο, φόβοιο, ἐλάφοιο.

2. Κατάληξις τῆς δοτ. τοῦ πληθ. -οισι(ν): οἰωνοῖσι, Δαναοῖσι, ἑτάροισι.

γ΄) Τρίτη κλίσις

1. Κατάληξις τῶν πλαγ. πτώσ. τῶν εἰς -εύς: -ῆος, -ῆι, -ῆα: Ὀδυσσῆος, Ἄχιλλῆι, ἱερῆα.

2. Αἰτιατ. τῶν εἰς -ις καὶ υς βαρυτόνων εἰς -ν καὶ εἰς -α: ἔριν καὶ ἔριδα, κόρυν καὶ κόρυθα.

3. Κατάληξις τῆς δοτ. πληθ. εἰς -εσσι(ν): -κύνεσσι(ν), Μυρμιδόνεσσι(ν), ἀριστήεσσι(ν).

4. Διατήρησις τοῦ 1 τῶν φωνηεντολήκτων εἰς -ις : πόλιος, νρριος,

ποθιιεσσι,

δ΄) Ἰδιαίτεραι πτωτικαὶ καταλήξεις.

1.     Κατάληξις γεν. καὶ δοτ. ἑνικοῦ καὶ πληθ. ὅλων τῶν κλίσεων -φι(ν) (-ηφι, -οφι, -εσφι): δεξιτερῆφι(ν), ζυνόφι(ν), ὄχεσφι(ν).

ε΄) Ἐπίθετα.

1. Τὸ ἐπίθετον πολὺς-πολὺ κλίνεται καὶ εἰς τοὺς δύο ἀριθμοὺς καὶ κατὰ τὴν τρίτην καἵ κατὰ τὴν δευτέραν κλίσιν:

πολὺς καὶ πολλός , πολέες καὶ πολλοί .

πολὺ καὶ πολλόν .

2. Τὸ ἐπίθετον σῶς εὑρίσκεται καὶ ὑπὸ τὸν τύπον σόος .

ς΄) Ἀριθμητικά.

1. Τύποι τοῦ ἀριθ. δύο: δοιώ, δύω, δοιοί, δυαί.

2. Αἰολικὸς τύπος πίσυρες ἀντὶ τέσσαρες.

3. ἐείκοσι(ν) ἀντὶ εἴκοσι(ν).

4. Ἀρχαῖοι τύποι τακτικῶν: δεύτατος, τέτρατος.

Δ΄. ΑΝΤΩΝΥΜΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ

α΄) Προσωπικῶν ἀντωνυμιῶν:

1. Εἰς τὴν γεν. τοῦ ἑνικ.: ἐμέο, ἐμεῦ, ἐμεῖο, μευ, ἐμέθεν

σέο, σεῦ, σεῖο, σευ, σέθεν

ἑο, εὗ, εἷο, εὑ, ἕθεν.

2. Εἰς τὴν ὀνομ. τοῦ πληθ.: ἄμμες

ὔμμες,

3. Εἰς τὴν δοτ. τοῦ πληθ.: ἥμιν-ἄμμι

ὔμμιν-ὔμμι.

4. Εἰς τὴν αἰτ. τοῦ πληθ.: ἄμμε-ἡμέας

ὔμμε-ὑμέας.

β΄) Ἐπαναληπτικῆς:

Αἰτ. ἑνικ, τῆς ἐπαναληπτ. ἀντων. αὐτὸς -ὴ -ὸ καὶ εἰς τὰ τρία γένη: μιν (αὐτό, -ήν, -ό).

γ΄) Δεικτικῶν:

1. Οἱ τύποι ὁ, ἡ, τὸ (οἱ, αἱ καὶ τοί, ταὶ) ὡς δεικτικαὶ ἀντωνυμίαι.

2. Ἡ ἀντων. ἐκεῖνος ἄνευ τοῦ ε: κεῖνος ,

δ΄) Κτητικῶν .

1. ἐμὸς

σός, τεὸς

ἑός, ἑή, ἑὸν (ὁς, ἥ, ὅν).

ε΄) Ἀναφορικῶν:

1. Οἱ τύποι ὅ, ἥ, τὸ μὲ σημασίαν ἀναφορ. ἀντωνυμίας.

2. Ἡ γεν. ἑνικ. ἀρσεν. ὅου (οὗ), καὶ θηλ. ἕης (ἧς).

3. Τὸ οὐδέτερον τῆς ἀντων. ὅστις: ὅττι .

ς΄) Ἀορίστων:

1. Ἡ γεν. καὶ δοτ. τῆς ἀντων. τίς: τεο, τευ

τεῳ, τῳ.

2. Τὸ οὐδέτερον: ὅτι, ὅττι

ὅτευ, ὅττεο

-ὅττεῳ.

Ε΄. ΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ

α΄) Αὔξησις καὶ ἀναδιπλασιασμός.

α΄) Αὔξησις: Παρῳχημένοι χρόνοι ἄνευ αὐξήσεως: διαστήτην, λίσσετο, βάλλε, καλέσσατο, γένετο.

β΄) Ἀναδιπλασιασμός : Συχνότατα γίνεται καὶ εἰς τὸν ἐνεργητ. καὶ μὲσον ἀόριστον β΄ εἰς ὅλας τὰς ἐγκλίσεις: πεπιθεῖν, τεταρπόμενοι, κεχαροίατο.

β΄) Προσωπικαὶ καταλήξεις.

α΄) Ὁριστικῆς:

1. Κατάληξις μέλλοντος β΄ προσ. ἑνικ. εἰς -εαι: παρελεύσεαι, δυνήσεαι.

2. Χρῆσις μεικτοῦ ἀορίστου α΄ καὶ β΄: ἷξον, ἐβήσετο.

3. Κατάληξις γ΄ πληθ. παθ. ἀορ. εἰς -(θ)εν: ἤγερθεν, τάφεν, ἔμιχθεν .

4. Κατάληξις γ΄ πληθ. παθ. παρακειμ. εἰς - αται (-νται) καὶ ὑπερσυντελ. εἰς - ατο (-ντο): δεδαίαται, κατακείαται, δεδμήατο, έφθίατο, κέατο.

5. Χρῆσις ἐκτεταμένων τύπων ρημάτων τινῶν: θαλέθω (θάλλω), φθινύθω (φθίνω).

6. Συχνοτάτη χρῆσις θαμιστικῶν ρημάτων μὲ κατάλ. -σκω: καλέεσκε, δησάσκετο, ἐσκε (εἰμί).

3΄) Ὑποτακτικῆς:

1. Ἐγκλιτικὸν φωνῆεν ε καὶ ο ἀντὶ η καὶ ω : θείομεν, ἑλάσσεαι, (ἵνα) εἴδετε.

2. Κατάληξις -μι -σθα -σι καὶ εἰς τὰ εἰς -ω ρήματα: τύχωμι, ἐθέλῃσθα, φύγῃσι.

γ΄) Εὐκτικῆς:

1.      Κατάληξις γ΄ πληθ. μέσου ἀορ. α΄ εἰς - ατο: κεχαροίατο, πυθοίατο.

δ΄) Ἀπαρεμφάτου:

1.    Τὸ ἐνεργητ. ἀπαρέμφατον ἔχει καταλήξεις -εν, -εναι, -μεν καὶ -μεναι: πεισέμεν, φερέμεν, φανήμεναι, έλθέμεναι.

ε΄) Ἰδιαίτεροι σχηματισμοὶ χρόνων ρημάτων τινῶν:

1. Σχηματισμὸς τοῦ ἀορ. β΄ τοῦ ρ. ἔρχομαι ἐκ θεμ. ἐλύθ-: ἤλυθον.

2. Σχηματισμὸς μέσου ἀορ. α΄ τοῦ ρ. λύω ἄνευ -σα: λύμην, λύτο.

3. Ἀόρ. β΄ ὑποτακτ. τοῦ βαίνω: βήω (βῶ).

4. Προστακτ. ἀορ. β’ τοῦ κλύω: κλῦθι (ἐξ ἀρχαίου τύπου ἔκλυν )

γ΄) Ἀνώμαλα Ρήματα.

α΄) Εἰμί :

1. Διατήρησις τοῦ θέματος έσ- εἰς τὰ πρόσωπα: ἐσσὶ (εἶ), ἔσσο (ἴσθι), ἑσκε (ἦν θαμιστ.).

2. Ἀσυναίρετοι τύποι: ἔην (ἦν), ἔω (ὦ), ἔωσι (ὦσι), ἑὼν (ὤν).

3. Κατάληξις βαρυτόνων εἰς τὴν εὐκτικ.: ἔοις (εἴης), ἔοι (εἴη).

4. Ἀπαρέμφατον: ἔμμεν καὶ ἔμμεναι (αἶναι).

β΄) Οἶδα :

1. β΄ ἑνικ. ἐνεστ. ὁριστ. οἶδας καὶ α΄ πληθ. ἴδ-μεν.

2. Τὸ ἀπαρέμφ. καὶ τὸ θηλ. τῆς μετχ. ἐκ τοῦ θέμ. ἴδ-: ἴδμεναι, ἰδυῖα.

3. Μέλλων εἰδήσω (ἐξ ἀχρήστου εἴδω ) καὶ ἀπαρέμφ. εἰδησέμεν

γ΄) Φημί :

1. Σχηματισμοὶ εἰς μέσην φωνήν: φάο, ἔφατο, ἔφαντο, φάσθε, φάσθαι.

δ΄) Εἶμι :

1. Σχηματισμὸς τοῦ παρατατικοῦ ἐκ θέμ. ι-: ἴσαν (ᾖσαν).

ε΄) Κεῖμαι:

1.    Ἐπικὸς τύπος εἰς τὸ γ΄ πληθ.: κέονται .

ς΄. ΑΚΛΙΤΑ

α΄) Προθέσεις.

α΄) Ἐπιρρηματικὴ χρῆσις τῶν προθέσεων: μετὰ δ’ ἰὸν ἕηκε, ἀπὸ πατρὶ φίλῳ δόμεναι, νεῶν ἄπο.

β΄) Παρασχηματισμοὶ τῶν προθέσεων:

1. Ἡ πρόθεσις εἰς εἰς τύπον ἐς .

2. Ἡ πρόθεσις ἐν εἰς τύπον εἰν, ἐνί.

3. Ἡ πρόθεσις πρὸς εἰς τύπον προτί, ποτί.

β΄) Σύνδεσμοι.

α΄) Συνήθεις σύνδεσμοι παρ’ Ὁμήρῳ:

ἡμὲν - ἡδἐ (καὶ - καί ), αὐτὰρ (δέ), οὕνεκα (ὅτι, διότι), κε(ν) (ἂν δυνη.), αἴ κε (εἰ ἄν, ἐάν ), ὄφρα (ἵνα), ἄρα, ἄρ, ῥα, νυ(ν) (συμπερασματ. καὶ βεβαιωτ.).

γ΄) Ἐπιρρήματα.

α΄) Εἰς ἐπιρρημ. χρῆσιν ἀπαντᾷ ἡ αἰτιατ. τοῦ οὐδετ. πολλῶν ἐπιθέτων εἰς ἑνικ. καὶ πληθ. μέγα φωνήσας, ἀδινὰ στενάχων, πολλὸν ἄπο.

β΄) Συνήθη ἐπίσης ἐπιρρ.: σάφα, νόσφι, ἀέκητι, ὄχα, ἀντιβίην, διαμπερὲς κ. ἄ.

δ΄) Μόρια ἐν συνθέσει.

α΄) Στερητικὸν νη-: νήπιος, νώνυμος, νηλεής.

β΄) Ἐπιτατικὰ ἀγα- ἐρι- ἀρι- ζα-: ἀγακλυτός, ἑρίβωλος, ἀριπρεπής, ζάθεος.