της
Πηνελόπης Τζιώκα &
Γιάννη Κιορίδη
Σχολικοί Σύμβουλοι Φιλολόγων Σερρών
Κείμενο 1: «Μαγικό ραβδί και αφεντικό»
Σε εποχή οικονομικής κρίσης, οι μοναδικές ηλεκτρονικές μικροσυσκευές που οι πωλήσεις τους, αντί να μειώνονται, αυξάνονται, είναι τα «έξυπνα» κινητά. Πάνω από ένα εκατομμύριο φανατικοί της κινητής τηλεφωνίας έσπευσαν να αποκτήσουν με κάθε μέσο το μοντέλο τέταρτης γενιάς, κατά την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας του. Η κατασκευάστρια εταιρεία έχει διαθέσει συνολικά από το 2007, που διοχέτευσε στην αγορά το «έξυπνο» κινητό της, περισσότερες από 50 εκατομμύρια συσκευές. Υπήρξαν πολλοί (μεταξύ αυτών και Έλληνες) που πέταξαν σε Λονδίνο, Παρίσι, Μόναχο, Τόκιο, Νέα Υόρκη για να αποκτήσουν πρώτοι το αντικείμενο του πόθου τους.
Συσκευές-μύθος, είναι από τα λίγα προϊόντα που δεν έχουν προκαλέσει μποϊκοτάζ1 για τις συνθήκες παραγωγής τους -μολονότι είναι γνωστό ότι το εργοστάσιο όπου κατασκευάζονται απασχόλησε πρόσφατα τον Τύπο με τις αυτοκτονίες υπαλλήλων που δεν άντεξαν τα μικρά μεροκάματα, τις ατέλειωτες ώρες δουλειάς, τη διαμονή σε άθλιους «ξενώνες»... Για να αναχαιτίσει το κύμα των αυτοκτονιών, η εταιρεία αύξησε το μισθό των ανθρώπων-μηχανών κατά 20%, έτσι ώστε, μαζί με τις υπερωρίες, φτάνει πλέον τα 113 ευρώ το μήνα!
Συσκευές-μύθος, είναι από τα λίγα προϊόντα που δεν έχουν προκαλέσει μποϊκοτάζ1 για τις συνθήκες παραγωγής τους -μολονότι είναι γνωστό ότι το εργοστάσιο όπου κατασκευάζονται απασχόλησε πρόσφατα τον Τύπο με τις αυτοκτονίες υπαλλήλων που δεν άντεξαν τα μικρά μεροκάματα, τις ατέλειωτες ώρες δουλειάς, τη διαμονή σε άθλιους «ξενώνες»... Για να αναχαιτίσει το κύμα των αυτοκτονιών, η εταιρεία αύξησε το μισθό των ανθρώπων-μηχανών κατά 20%, έτσι ώστε, μαζί με τις υπερωρίες, φτάνει πλέον τα 113 ευρώ το μήνα!
Τίποτα από αυτά δεν πτοεί τους μανιακούς των «μαγικών» συσκευών. Σίγουρα, πρόκειται για μια «αυλή των θαυμάτων», για ένα μαγικό ραβδάκι με το οποίο κανείς μπορεί να πραγματοποιήσει κάθε τεχνολογικό του όνειρο...
Όμως, είναι μόνο αυτό; Ή είναι κυρίως διότι έχει γίνει «αξία» (μετά την απεμπόληση2 των πολιτισμικών και ηθικών αξιών), ένα κοινωνικό «αγαθό» που μπορεί να κυκλοφορεί και να εξαργυρώνεται ως κοινωνικό νόμισμα, με σκοπό την απόκτηση κοινωνικού κύρους; Με το «έξυπνο» κινητό αγοράζεις μια υψηλότερη θέση στην κοινωνία, λαμβάνεις ένα είδος κοινωνικής προαγωγής. Δεν είναι απλώς μια πολυμηχανή διασκέδασης, ένα εξάρτημα που εμπλέκει το άτομο στο συλλογικό τελετουργικό της «επικοινωνίας» (μαζί στήριγμα, σωματοφύλακας, σύντροφος, φίλος), αλλά και ένα διαρκές «εισιτήριο» για αλλού ... Το μήνυμα που στέλνει το «έξυπνο» κινητό στον κάτοχό του και εγγράφεται βαθιά στο υποσυνείδητό του δεν είναι το εμφανές περιεχόμενο των ήχων και των εικόνων, αλλά η δυνατότητα αποδιοργάνωσης του πραγματικού και ανασύνθεσης της εικόνας των γεγονότων μέσα από τις πολλαπλές εφαρμογές, μέσα από την εύκολη και θαυμαστή μετάβαση από τον έναν στον άλλον εικονικό κόσμο.
Προϊόν-σύμβολο της εποχής, έλκει αχόρταγα και καταβροχθίζει οτιδήποτε εισέλθει στην ακτίνα επιρροής του, ακόμη και τον κάτοχό του. Διότι δεν είναι μια απλή τεχνητή προέκταση του χεριού, είναι καταναγκαστικό «αφεντικό», έξη3 που ωθεί ένα σκαλί βαθύτερα στον φαύλο κύκλο των εξαρτήσεών μας. Μέσα από ένα σύστημα επίπλαστων4 αναγκών, μας γοητεύει και μας παγιδεύει, μας υπηρετεί και, ταυτόχρονα, μας μεταμορφώνει σε δικούς του υπηρέτες.
Από τον ημερήσιο Τύπο (διασκευή)
1. εμπορικό αποκλεισμό
2. εγκατάλειψη για ιδιοτελείς σκοπούς
3. συνήθεια
4. τεχνητών, μη πραγματικών
2. εγκατάλειψη για ιδιοτελείς σκοπούς
3. συνήθεια
4. τεχνητών, μη πραγματικών
Κείμενο 2: «Η διαφήμιση και οι μηχανισμοί της»
Η εξέταση των πολιτισμικών επιδράσεων της διαφήμισης δεν είναι νέο φαινόμενο. Από τη δεκαετία του 1930 ακόμα, ο κριτικός της λογοτεχνίας R. Leavis κατηγόρησε τα λαϊκά μέσα, και ιδιαίτερα τη διαφήμιση, πως προκαλούν φτηνές, σχεδόν μηχανικές συναισθηματικές αντιδράσεις και προτρέπουν το κοινό στην «επιλογή των πιο άμεσων ηδονών, που αποκτώνται με την ελάχιστη προσπάθεια». Προειδοποίησε επίσης πως οι διαφημίσεις διαφθείρουν τα συναισθήματα, εκχυδαΐζουν τη γλώσσα, εκμεταλλεύονται τις συναισθηματικές ανάγκες και τους φόβους και ενισχύουν την απληστία, το σνομπισμό και την κοινωνική ομοιομορφία. Παράλληλα, υποστήριξε θερμά τις εξυψωτικές αξίες μεγάλων έργων της λογοτεχνίας, η εκτίμηση των οποίων θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίδοτο στη μοντέρνα μαζική κουλτούρα. Η κριτική που άσκησε στη διαφήμιση ισχύει και συσχετίζεται με τη σημερινή κατάσταση, αφού επέστησε την προσοχή στην αναισθητοποιητική επίδραση των διαφημίσεων στις κριτικές αντιδράσεις των ανθρώπων έναντι του περιβάλλοντός τους.
Και σήμερα πολλοί κριτικοί της σύγχρονης καταναλωτικής / λαϊκής κουλτούρας ισχυρίζονται πως ο πραγματικός αντίκτυπος της διαφήμισης βρίσκεται στο πολιτισμικό κλίμα της κοινωνίας. Υπάρχουν, π.χ., ενδείξεις ότι η γλώσσα και οι αξίες της διαφήμισης διοχετεύουν ποικίλα επικοινωνιακά πρότυπα στη σύγχρονη κοινωνία, ότι η «γλώσσα των πωλήσεων και η γνήσια επικοινωνία είναι αλληλένδετες σε μέσα όπως ο εμπορικός κινηματογράφος, τα τηλεοπτικά προγράμματα και η λαϊκή λογοτεχνία. Το ύφος των διαλόγων πολλών φανταστικών ιστοριών που δημοσιεύονται σε λαϊκά περιοδικά, για παράδειγμα, υιοθετεί τα τεχνάσματα και το ύφος της διαφημιστικής κειμενογραφίας και εικονοποιίας, και μοιάζει με τις πιο εξελιγμένες διαφημίσεις, που προβάλλουν το προϊόν παρουσιάζοντας μια φανταστική κατάσταση. Είτε περιγράφεται ένα προϊόν είτε μια ρομαντική περιπέτεια, το ύφος των διαλόγων είναι μειλίχιο, επιφανειακό και πειστικό και βασίζεται στη χρήση ρομαντικών στερεοτύπων και εικόνων. Αξίες όπως η αγάπη, η φιλία, η γειτνίαση, η ευχαρίστηση, η ευτυχία και η σεξουαλική έλξη συγκροτούν το κύριο μενού των διαφημίσεων και συχνά συγχέονται ή μεταβιβάζονται στην απόκτηση των αντικειμένων: «ο χρυσός είναι για εραστές», «Ένα διαμάντι κρατάει για πάντα», «Λατρεύω τη νέα μου κουζίνα Hygiene», «θα ήθελα ένα Babycham». Η αγάπη για κάποιον και η αγάπη για κάτι, ασφαλώς δεν είναι το ίδιο πράγμα, αν και συχνά στις διαφημίσεις συγχέονται. (Κι αυτό δε συμβαίνει μόνο στις διαφημίσεις κοσμημάτων, αλλά και τραπεζών, αεροπορικών εταιρειών, τσιγάρων κτλ.) Το αποτέλεσμα της χρήσης των αξιών αυτών στις πωλήσεις είναι ότι τα γνήσια συναισθήματα υποτιμώνται ή διαφθείρονται, και πολλές λέξεις γίνονται ψεύτικες και χρησιμοποιούνται ανακριβώς.
(W. Dyer, Η διαφήμιση ως επικοινωνία, Εκδ. Πατάκη)
Ερωτήσεις
Α1. Αφού διαβάσετε προσεκτικά τα δύο κείμενα να δώσετε το θέμα και τη θέση που εκφράζει το καθένα, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με αναφορά στα κείμενα. (5μ.)
2. Τι εννοούν στα υπογραμμισμένα εδάφια των δύο κειμένων οι συγγραφείς αναφορικά με τη χρήση της γλώσσας; Να δώσετε σύντομα το περιεχόμενό τους (150 λέξεις). (5μ.)
3. Να απομονώσετε τη χρήση ενός παραδείγματος σε κάθε κείμενο και να δείξετε τη λειτουργία του. (5μ.)
4. Να βρείτε σε ποια σημεία συγκλίνουν τα δύο κείμενα ως προς τον προβληματισμό που προβάλλουν. (5μ.)
(Μονάδες 20)
Β1. Να σχολιάσετε τη χρήση των σημείων στίξης στα παρακάτω αποσπάσματα των κειμένων:
1ο κείμενο:
τα «έξυπνα» κινητά
σε άθλιους «ξενώνες»
τα 113 ευρώ το μήνα!
2ο κείμενο:
καταναλωτικής / λαϊκής κουλτούρας
(Κι αυτό δε συμβαίνει μόνο στις διαφημίσεις…τσιγάρων κτλ.)
2. Ποια είναι η νοηματική σχέση της πρώτης και δεύτερης παραγράφου του δεύτερου κειμένου; Να εξηγήσετε τη λειτουργικότητά της στην παρουσίαση του θέματος από τον συγγραφέα. (10μ.)
(Μονάδες 20)
Γ. Στα δύο κείμενα οι συγγραφείς τους κρίνουν και επικρίνουν την κοινωνία της ευμάρειας, η οποία παρουσιάζει - με κορωνίδα τις οικονομικές αξίες - μια ζωή χωρίς ιδανικά με αναπτυγμένο τον ατομισμό, τον εγωκεντρισμό, την ιδιοτέλεια και την απληστία. Μια ζωή όπου η πληθώρα των καταναλωτικών και τεχνολογικά εξελιγμένων αγαθών και η εκμετάλλευση της εργασίας αυξάνουν τις ευκαιρίες και τους πειρασμούς για παραστρατήματα, υποκρισίες, συμβιβασμούς και υποταγή.
Με αφετηρία τα δύο αυτά κείμενα να απευθύνετε επίσημη επιστολή (400 – 500 λέξεις) σε εφημερίδα της επιλογής σας, στην οποία ασκείτε κριτική στο περιεχόμενό τους και εκθέτετε τεκμηριωμένα τις προσωπικές σας απόψεις για την κοινωνία που προβάλλουν.
(Μονάδες 60)
Εννοείται ότι μπορείτε να διαφοροποιηθείτε, να συμφωνήσετε και να διαφωνήσετε με τις απόψεις που διατυπώνονται στα κείμενα. Ενδιαφέρει ο λόγος σας να είναι προσωπικός και τεκμηριωμένος.
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου