Γιώργος Σεφέρης “Ελένη” (ΜΕΡΟΣ Α')

ερανισμένον

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

1.Ποια είναι η τεχνοτροπία του ποιήματος; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

Η Ελένη αποτελεί ένα από τα ωριμότερα δείγματα της σεφερικής

μυθικής μεθόδου. Η μυθική τεχνική είναι ένα ποιητικό τέχνασμα που επιτρέπει να γίνεται το παρελθόν παρόν του ποιητή ή του ποιήματος. Έτσι ο ιστορικός χρόνος αποφορτίζεται από τις υποκειμενικές και κοινωνικές συμβάσεις και επιτρέπει να γίνεται παραλληλισμός και ταύτιση του παρελθόντος με το παρόν, πράγμα που οδηγεί τη σκέψη να ανάγεται από το ειδικό στο γενικό, το παγκόσμιο και το διαχρονικό (διατηρώντας όμως τη συγκίνηση από το συγκεκριμένο μύθο). 


Στο συγκεκριμένο ποίημα χρησιμοποιείται μια παραλλαγή του μύθου της Ελένης, που βοηθά τον ποιητή να εκφράσει την αγωνία του για τον παραλογισμό των θεών και των ανθρώπων που οδηγούνται στον πόλεμο από μια ασήμαντη, ανύπαρκτη αιτία, για το ανώφελο, το μάταιο των θυσιών.

2.Πετυχαίνει, κατά τη γνώμη σας ο ποιητής να εναρμονίσει το μύθο με την πραγματικότητα στο ποίημα; Αν ναι, με ποιο τρόπο; Σε ποιους στίχους διακρίνεται ευκρινέστερα ο ίδιος ο ποιητής;

Ο ποιητής πετυχαίνει να εναρμονίσει το μύθο με την πραγματικότητα στο ποίημα. Σ’ αυτό τον διευκολύνει ο ίδιος ο μύθος, στην παραλλαγή που επέλεξε να υιοθετήσει, με τις πολλούς παραλληλισμούς που επιτρέπει με το παρόν του ποιητή. Κατ’ αρχήν ο τόπος του μύθου ταυτίζεται με τον τόπο του παρόντος του ποιητή. Έπειτα ο ποιητής φροντίζει να θυμίζει σ’ όλη την έκταση του ποιήματος την παρουσία του, κάνοντας ευδιάκριτη τη δική του φωνή πίσω από τη φωνή του Τεύκρου. Μέσα από το προσωπείο του Τεύκρου ο Σεφέρης ψηλαφεί την κατάσταση και εκθέτει περασμένα γεγονότα για να κάνει νύξη του παρόντος από όπου και ξεκινάει η έμπνευσή του. Μ’ αυτόν τον τρόπο η σύγχρονη πραγματικότητα υποβάλλεται διαρκώς πίσω από τη μυθική πραγματικότητα, για να την υπερκεράσει στο τέλος του ποιήματος, όπου ο ποιητής μας ανάγει ευκρινέστερα από το ειδικό στο γενικό, καθιστώντας ευδιάκριτο το συμβολισμό του. Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο εξάλλου “Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες” μας επιστρέφει σε κάθε στροφή στο παρόν του ποιητή. Και η δομή ακόμη του ποιήματος υποβοηθά την ταύτιση του παρόντος με το παρελθόν. Ο ποιητής ξεκινά από το παρόν, από μια νύχτα αγρύπνιας στις Πλάτρες, περνά στο μύθο, αφήνοντας τον Τεύκρο να συγχωνεύσει τη φωνή του στη δική του και ξαναγυρνά, σε σχήμα κύκλου, στο παρόν, αφού στους τελευταίους στίχους υπερισχύει και πάλι η δική του φωνή.Οι χρόνοι του ποιήματος είναι τρεις: του ποιητή (παρόν), του Τεύκρου (παρελθόν), των αναμνήσεων του ήρωα που αποτελούν δύο βαθύτερα επίπεδα του παρελθόντος (ο χρόνος συνάντησης με την Ελένη και ο χρόνος του πολέμου). Υπολανθάνει όμως και ένας τέταρτος χρόνος: ο ενοποιημένος χρόνος του Τεύκρου και του ποιητή. Αυτή η κίνηση μέσα στο χρόνο πραγματώνει την ταύτισητου χθες με το σήμερα, του ήρωα με τον ποιητή.

3.Οι μύθοι έχουν συνήθως ένα επιμύθιο, δηλαδή ένα συμπέρασμα. Ποιο είναι το επιμύθιο στο συγκεκριμένο ποίημα; Πώς μπορεί να συσχετιστεί το επιμύθιο του ποιήματος με την ιστορική πραγματικότητα της Κύπρου;

 Το επιμύθιο, η πρόθεση του ποιητή και το μήνυμα που λαμβάνει ο αναγνώστης από το ποίημα είναι ότι οι πόλεμοι, οι αγώνες και οι θυσίες των ανθρώπων για ιδανικά είναι μάταια, καθώς τα ιδανικά αυτά αποδεικνύονται απατηλά και άλλες αιτίες, ανούσιες και κενές κρύβονται πίσω από τους πολέμους. Πίσω από τους πολέμους κρύβονται πάντα “καινούριες τρέλες των ανθρώπων ή των θεών”. Αυτό αποδεικνύεται και στην περίπτωση της Κύπρου. Όσο κρατούσε ο Β Παγκόσμιος πόλεμος οι Άγγλοι διακήρυσσαν ότι πολεμούν για την ελευθερία, για την ανθρωπιά, για την αυτοδιάθεση των λαών. Όμως τη χρονιά που δημοσιεύεται το ποίημα, εννέα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, εξακολουθούν να κρατούν την Κύπρο σκλαβωμένη, ενώ οι Έλληνες είναι έτοιμοι να ξαναπολεμήσουν, τώρα κατά των Άγγλων, για τα ίδια ιδανικά. Ο ποιητής λοιπόν αναρωτιέται: για ποιο λόγο χύθηκε τόσο αίμα; Ποιο νόημα είχαν οι θυσίες; Μήπως όλα ήταν μια απάτη; Αυτοί που ήταν συμπολεμιστές μας σ’ εκείνο τον πόλεμο απαρνούνται τώρα το δίκαιο αίτημα της απελευθέρωσης της Κύπρου. Μάταια λοιπόνπολεμήσαμε για τα ιδανικά της ελευθερίας;

(Συνεχίζεται)