Στρίγκλες

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ

-πτυχιούχος κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακός ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Ποιό είδος γυναικός δικαιωματικώς δύναται να χαρακτηρισθή «στρίγκλα»; Την απάντησι μας την δίδει ο θυμόσοφος λαός. Ο Νικόλαος Πολίτης, ο πατήρ της Λαογραφίας, όστις και συνέλεξεν άπασαν αυτήν την σοφίαν του ελληνικού λαού, δέον να θεωρήται ο ευεργέτης πολλών αγαθών εις το έθνος, αφού μέσα από το περισυλλεχθέν υλικόν* αυτού, όπερ μόνον ολίγον κόπον απαιτεί να δαπανήση τις, ίνα το αποκωδικοποιήση, δύναται κανείς να καταστήση εαυτόν σοφώτερον εις πάμπολα ζητήματα.

Για το συγκεκριμένο ζήτημα επί παραδείγματι αναγράφει: « οι Στρίγκλες είναι γριές, φτωχές και ελεεινές που δεν μπορούν να κάμουν καλόν εις άνθρωπον και όλο σε μαγικά είναι παραδομένες. Και κάνουν πράματα που αρέσουν του διαβόλου, σκόνες και αλοιφές και βότανα και άλλα τέτοια. Τους άντρες δεν πολυπειράζουν, αλλά πολύ κακό κάνουν στις γυναίκες και τα παιδιά, αν τους φέρουνε κανένα εμπόδιο στα μάγια τους…». 

Κατ’ αρχάς μάλλον στρίγκλες αποκαλούνται γυναίκες τινές. Στρίγκλοι ασφαλώς υπάρχουν αλλά εις τας γυναίκας ο χαρακτηρισμός αυτός ταιριάζει μάλλον περισσότερον. Ας αναθυμηθή ο καθείς πότε άκουσε κάποιον τελευταίαν φοράν να αναφωνή την φράσιν «ααα… την στρίγκλαν» και τότε θα συνειδητοποιήση του λόγου το αληθές. Εις το τέλος της ζωής των αυτές οι γυναίκες καταντούν φτωχές και ελεεινές. Κανείς δεν τους δίδει σημασίαν και έχουν αποβληθεί εις το κοινωνικόν περιθώριον. Και φυσικά δια τούτο δεν νοιώθουν κανένα καλό δια τον άνθρωπον και ανταποδίδουν τον αποκλεισμόν των αυτόν με κακία και μίσος για τον συνάνθρωπόν των. Πιο πολύ φαίνεται να μισούν τα ευτυχισμένα αντρόγυνα και δή τις οικογένειες που ζούν ευτυχισμένες με τα παιδιά των. Κατά αυτών και δή προς τις γυναίκες αυτών των οικογενειών τους βγαίνει ένα μίσος απύθμενον. Μα γιατί συμβαίνουν αυτά; Δεν ήσαν οι στρίγκλες πάντοτε γριές και πάντοτε φαρμακωμένες ώστε να επιζητούν το κακό των υπολοίπων γυναικών και των παιδιών των. Τι είχε γίνει;

Ο αγαθός φιλόλογος και λαογράφος Νικόλαος Πολίτης έχει περισυλλέξει και την ιστορία του δήμου Καρδαμύλης του Οιτύλου, που στην εποχή του ακόμα υπήρχε. Ας τον δούμε, διότι είναι πολύ διαφωτιστικός και χρήσιμος για τα σύγχρονα ήθη και για εξαγωγή συμπερασμάτων για το που βαδίζομε ως κοινωνία.

«Το Πραστείο, λέγεται και Στριγκλοχώρι», ξεκινά η ιστορία, «γιατί πολλές γυναίκες εις αυτό ήσαν Στρίγκλες». Άρα υπάρχει η φήμη ότι στρίγκλες ονομάσθηκαν πρώτη φορά γυναίκες από μιάν συγκεκριμένη περιοχή όπου στο χωριό αυτής ήσαν πάρα πολλές. Τι είχαν κάνει; Ιδού… «Κάθε νύχτα εκατέβαιναν εις τον γυαλό, εις την Σελινίτσα, όπου ευρίσκονταν πάντοτε αραγμένα πολλά καράβια, εδιάλεγαν ένα, έμπαιναν μέσα, άνοιγαν πανιά και εκυβερνούσαν σαν άνδρες. Τις κονταυγές εγύριζαν και έφερναν και ζαχαροκάλαμο, γιατί επήγαιναν ως το μέρος που φυτρώνει αυτό».

Περίεργα πράγματα θα ειπή κανείς και μυθεύματα. Όμως δεν πρέπει να λησμονά κανείς ότι έτσι τα αποτύπωσε η λαϊκή αφήγηση και πως τα πράγματα είναι ολίγον τι μεταφορικά και συμβολικά. Οι γυναίκες του χωριού αυτού κατέβαιναν στο επηνείο της περιοχής όπου ήτο ναυτικό κέντρο. Το ποιόν των ναυτικών γνωστόν παλαιόθεν με το «κάθε λιμάνι και καημός». Εκεί εις την Σελινίτσα, το λιμάνι αυτές φαίνεται κάθε βράδυ εμαγαρίζοντο ή άλλως έκαναν την ζωήν των με τους ναυτικούς που είχαν την τύχη να ελλιμενισθούν εις την περιοχήν. Το υποδηλώνει αυτό ότι κάθε αυγή που γύριζαν στα απίτια τους αυτές οι γυναίκες έφερναν και «ζαχαροκάλαμο», το ηδύν του έρωτος, τον καρπόν αυτού. Την γλυκιά ζωή που έκαμαν την έκαμαν αφού ελάμβαναν τα ηνία του βίου τους σαν άνδρες, πράγμα παράδοξον για εποχές όπου η γυναίκα εζούσε σε κλειστή κοινωνία. Όμως εκείνες φαίνεται είχαν το ελευθέρας υπο των ανδρών των ή το είχον επιβάλλει τούτο και εμπόραγαν και ζούσαν ελεύθερες. Κυβερνούσαν την ζωήν των αυτές, «εδιάλεγαν ένα (καράβι), έμπαιναν μέσα, άνοιγαν πανιά και εκυβερνούσαν σαν άνδρες» λέγει δε χαρακτηριστικά η λαϊκή παράδοσις.

Όμως και αυτός ο άσωτος βίος των κάποια στιγμή θα μαθευόταν. Ποιες ήταν αυτές που ζούσαν έτσι; Ασφαλώς δεν είχαν ξεφύγει όλες. Σε μιαν κοινωνία τόσον κλειστή τα νέα ήταν αναμενόμενο ότι θα μαθεύονταν. «Ένας νέος ευρέθη να κοιμάται μιαν νύχταν μέσα στο καράβι», στην άτακτη ζωή αυτών ευρέθη κάποτε δηλαδή και κάποιος μάρτυς, « όπου έμπηκαν οι Στρίγκλες χωρίς να το καταλάβουν. Οι Στρίγκλες άμα επάτησαν στο καράβι, γδύθησαν, έβαλαν κατά μέρος τα ρούχα των, έπιασαν άλλη τα πανιά, άλλη το τιμόνι και τραβούσαν τον δρόμο τους». Σαν να μπήκαν οι ξεστρατισμένες γυναίκες στο καπηλιό των ναυτικών, έπιασε η μία να χαριεντίζεται με τον έναν ναύτη και η άλλη με τον άλλον σαν να λέει η ιστορία μας, δίχως να υποψιαστούν ότι εκείνη την νύχτα, στο γλυκύ ταξείδι της ακολασίας τους θα υπήρχαν μάτια από το χωριό τους που θα τους έβλεπαν. «Άμα ανανοήθη ο νέος υποπτεύθη την δουλειά. Γιατί στο χωριό του έλεγαν πως υπήρχαν μερικές Στρίγκλες, όπου κάθε νύχτα έκαναν αυτό το ταξείδι. Ποιες ήσαν δεν μπόρεσε να γνωρίσει, αλλά εσοφίσθη και έκοψε από ένα κομμάτι από το φόρεμα της καθεμιάς, όπου τα είχαν εκεί πλησίον του ριγμένα. Επήγαν λοιπόν και εγύρισαν και ο νέος πάντα εις το πλοίο. Το πρωί όμως δεν έχασε καιρό αλλά πήγε στο Πραστείο και εφανέρωσε το πράγμα. Και έτσι εγνωρίστηκαν οι Στρίγκλες».

Σε άλλες περιπτώσεις σε τέτοιες κοινωνίες οι «Στρίγκλες» αυτές γυναίκες που έγιναν αντιληπτές και με αποδείξεις ότι πρόδωσαν το στεφάνι των και την οικογένειά των, την διαπόμπευση την είχαν σίγουρη. Όμως στην περιοχή αυτή οι άντρες τους φαίνεται τις αγαπούσαν πολύ και δεν το πράξαν παρά αρκέστηκαν στο να τις επιτηρούν ώστε να μην το ξανακάνουν.

Η ιστορία του Πολίτη τελειώνει ως εξής: «Οι άντρες των τις επρόσεχαν πολύ, αλλά αυτές εύρισκαν πάντοτε τρόπο και κάθε νύχτα τα μεσάνυχτα δεν έλειπαν από το ταξείδι. Λέγουν μάλιστα για μία πως έφαγε και το παιδί της». Όσο και να ωρκίσθηκαν στους άντρες τους με άλλα λόγια πως θα συναιτισθούν και δεν θα ξαναφερθούν ακολάστως και θα τιμήσουν το στεφάνι τους αυτές μάλλον δεν το πράξαν, για να ισχύση αυτό που λέν οι άντρες μεταξύ των ακόμα και σήμερα, ότι γυναίκα που ξεφύγει δεν ξαναγυρνά και άδικα θα την συγχωρέσης. Είναι εκείνο που και ο Μίτια Καραγάτσης είχε γράψει για έναν απατημένον σύζυγο στο «Συνταγματάρχη Λιάπκιν» του, που ενώ συγχώρεσε την μοιχό σύζυγό του για το παραστράτημά της και προς χάριν των παιδιών του, εκείνη έφυγε μετά από καιρό με τον εραστή της κάνοντάς τον να αναφωνήση γραπτώς το μνημειώδες «δεν τον συγχώρεσε που την συγχώρεσε». Η δική μας ιστορία τελειώνει δε λυπηρώς. «Λέγουν μάλιστα για μία πως έφαγε και το παιδί της». Χάλασε το σπίτι της εκείνη η «στρίγκλα» και παράτησε παιδί και σύζυγο για τον αμαρτωλό έρωτά της.

Ας αναλογισθούμε στις μέρες μας πόσες «στρίγκλες» και «στρίγκλοι» κυκλοφορούν ανάμεσά μας και πόσα παιδιά μεγαλώνουν μόνα και έρημα αναίτια λόγω του πάθους κάποιων που είχαν την θεϊκή βούληση να γίνουν και να ονομαστούν κάποτε «γονείς».

* Νικολάου Πολίτη «Οι παραδόσεις του Ελληνικού λαού» Μέρος Β’, εκδ. ΤΑ ΝΕΑ