Κατά Ἀντιπάτρου

της

Δήμητρας Αντωνίου

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Η ιστορία διδάσκει λένε. Κι αλλοίμονον εις το έθνος εκείνο που την λησμονά. Είναι καταδικασμένο να την ξαναζήσει.

Την περίοδο της πολιτικής και οικονομικής ανόδου του Μακεδονικού Κράτους[1], η Λαμία γνώρισε τη μακεδονική κυριαρχία, ενώ το 344 π.Χ. μετατράπηκε σε οχυρό των Μακεδόνων[2], που έκοβε μακεδονικά βασιλικά νομίσματα[3]. Αρκετοί Λαμιώτες, κυρίως ιππείς, πολέμησαν στο πλευρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου[4] εναντίον των περσικών στρατευμάτων, εκστρατεύοντας μαζί του και φτάνοντας έως τις μακρινές Ινδίες.

Το 326 π.Χ. περίπου πολέμησαν μαζί με τους Θηβαίους[5] στη Μάχη της Μαντινείας. Με την αναγγελία του θανάτου του Μ. Αλεξάνδρου, στην Ελλάδα, ιδίως στην Αθήνα και στην Αιτωλία που η κατάσταση ήταν τεταμένη, ξέσπασε ένας δριμύς απελευθερωτικός πόλεμος[6] για την αποτίναξη της μακεδονικής κυριαρχίας.

Οι Αθηναίοι[7] πρωτοστάτησαν σε αυτήν την εξέγερση, παρακινημένοι και από την αντίστοιχη στη Βακτρία. Αυτή ήταν και η μοναδική πόλη που επέδειξε επαναστατικές διαθέσεις στην Ανατολή, οι οποίες προκλήθηκαν από τους Έλληνες μισθοφόρους[8] που είχαν εγκατασταθεί εκεί από τον Αλέξανδρο ως έποικοι.

Οι Αθηναίοι το 323 π.Χ. κάλεσαν όλους τους Έλληνες σε αγώνα κατά των Μακεδόνων που προκαλούσαν την ελευθερία και αυτονομία τους[9], ευελπιστώντας, παράλληλα, στην ανάκτηση της παλαιότερης ακμής τους[10]. Πρώτα, εκδιώχθηκαν οι μακεδονικές φρουρές από τις πόλεις που συμμετείχαν στον αγώνα[11]. Σε πολλές από αυτές μετέβησαν οι πρέσβεις[12] των Αθηναίων εκπέμποντας πολεμικό κάλεσμα.

Την πρόσκλησή τους δεν αποδέχτηκαν οι Πελλιναίοι από τους Θεσσαλούς, οι 30 Ηρακλειώτες από τους Οιταίους, οι Λαμιείς κ.ά[13].  Οι πόλεις αυτές ίσως είχαν διαφωνίες ή διαφορές με τις γειτονικές τους και αποτελούσαν φιλομακεδονικές εστίες[14] μεταξύ των εξεγερθέντων.

Ο Λεωσθένης ορίστηκε αρχηγός των συμμαχικών δυνάμεων και έλαβε θέση στα στενά των Θερμοπυλών[15]. Διέθετε αριθμητική υπεροχή[16] και κατέβαλε συνεχείς προσπάθειες να προκαλέσει με αψιμαχίες[17] τον Αντίπατρο[18], αρχηγό των Μακεδόνων, σε πόλεμο. Αρχικά, οι σύμμαχοι νικούσαν, ο Αντίπατρος,  όμως, αναγνωρίζοντας τη μειονεκτική του θέση, έφτασε στη Λαμία, εισήλθε στην πόλη που ήταν φιλική[19] προς αυτόν και οχυρώθηκε εντός της, ανακαινίζοντας τα τείχη της.

Ο ελληνικός αυτός πόλεμος ονομάστηκε λαμιακός, εξαιτίας του τόπου διεξαγωγής του. Οι Αθηναίοι επιτέθηκαν πολλές φορές, μα οι ενέργειές τους απέβησαν άκαρπες. Τα τείχη της πόλης προφύλασσαν τους Μακεδόνες. Άρχισαν να πολιορκούν τη Λαμία, για να εξαναγκάσουν τον Αντίπατρο να εμπλακεί σε πολεμικές δραστηριότητες. Ως αποτέλεσμα των γεγονότων αυτών, η Λαμία γνώρισε στερήσεις, πείνα, δίψα και αρρώστιες. Ο Αντίπατρος, παρακινημένος από την

Απελπιστική κατάσταση, στην οποία είχε περιέλθει ο στρατός του, ζήτησε συνθηκολόγηση[20].

Ο Λεωσθένης, παρόλα αυτά, ήταν ανένδοτος[21], καθώς πρόσβλεπε σε μια άνευ όρων παράδοση του μακεδονικού στρατού. Ο Αντίπατρος, όπως όλα έδειχναν, επρόκειτο να παραδοθεί, αλλά μια πέτρα, κατά τη διάρκεια μιας συμπλοκής, ξέφυγε και χτύπησε τον Αθηναίο αρχηγό στο κεφάλι[22]. Τρεις μέρες μετά ξεψύχησε. Το νεκρό και ικανότατο στρατηγό Λεωσθένη, στον οποίο οι συμπατριώτες του επιφύλαξαν μεγαλοπρεπή κηδεία[23], όπου τον επικήδειο εκφώνησε ο ρήτορας Υπερείδης, αντικατέστησε ο Αντίφιλος ο Αθηναίος, παραγκωνίζοντας τον αξιολογότερο Φωκίωνα[24].

Οι Μακεδόνες, από την άλλη, κατανοώντας πως ο Αντίπατρος εξακολουθούσε να βρίσκεται σε δεινή θέση, απέστειλαν το Λεοννάτο με 20.000 πεζικάριους και 2.500 ιππείς. Οι σύμμαχοι των Αθηναίων, με το φόβο της επερχόμενης ενίσχυσης, έλυσαν την πολιορκία και επιχείρησαν να σταματήσουν το Λεοννάτο. Μια φοβερή μάχη έλαβε χώρα έξω από τη Λαμία, κατά την οποία ο Λεοννάτος σκοτώθηκε. Ο Αντίπατρος τότε έσπευσε να βοηθήσει το στρατό του σκοτωμένου αρχηγού, ενώ την ίδια στιγμή οι Μακεδόνες ενισχύονταν περισσότερο, χάρη στις δυνάμεις, που κατέφταναν από την Ασία, προεξάρχοντος του Κρατερού.

Τον Σεπτέμβρη του 322 π.Χ. η μάχη που ξέσπασε στην Κρανώνα της Θεσσαλίας, αποδείχτηκε καταστροφική. Νικητές αναδείχτηκαν οι Μακεδόνες και η Λαμία βρέθηκε υπό την κυριαρχία τους. Κρίνοντας εκ των υστέρων τη συμμαχία των ελληνικών πόλεων, θα μπορούσε να ειπωθεί

Ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων της κυρίως Ελλάδας υπό την ηγεσία των Αθηναίων κινήθηκε το 323/22 π.Χ. κατά των μακεδονικών στρατιωτικών δυνάμεων, οδηγώντας στο

Λαμιακό Πόλεμο, που κατέστησε μια άγνωστη εν πολλοίς πόλη σε διάσημο κέντρο πολεμικών επιχειρήσεων. Οι κάτοικοι της Φθιώτιδας και κυρίως οι Λαμιείς, δε διαδραμάτισαν κανένα σημαντικό ρόλο σε αυτόν, εκτός ίσως από το γεγονός ότι ήταν φιλικά διακείμενοι προς τους

Μακεδόνες.

Η αποτυχία αυτής της εξέγερσης ήταν αναμενόμενη από τους ρεαλιστικά σκεπτόμενους Έλληνες. Μετά την ήττα στο Λαμιακό πόλεμο, οι υποκινητές της εξέγερσης, οι ηγέτες δηλαδή της δημοκρατικής παράταξης θανατώθηκαν βάσει των όρων της συνθήκης. Οι δημοκρατικοί κατηγόρησαν αργότερα τους ολιγαρχικούς ότι συνέβαλαν στην υποδούλωση[25] της Ελλάδας το 322 π.Χ. 

ΣΧΟΛΙΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΟΥ:

---

[1] Βλ. σύγχρονο ιμπεριαλιστικό κράτος της Ευρώπης, το οποίο επιζητά να καθυποτάξη οικονομικώς όλα τα άλλα έθνη της γηραιάς ηπείρου.

[2] Ποιο είναι το οχυρό των σύγχρονων επιθυμητών της κυριαρχίας αν μη τι άλλο εκτός των μονοπωλίων και των κατά τόπους δοσιλόγων ολιγαρχών που προασπίζονται τα συμφέροντα των δεσποτών των επειδή εξ αυτών προσπορίζονται το τίμημα της προδοσίας των;

[3] Προσέξατε ότι τα οχυρά, κόβουν νομίσματα, ήτοι, τα ολιγοπώλεια είναι εκείνα που κυβερνούν με την άσκησιν του οικονομικού ελέγχου.

[4] Είναι εμφανές ότι τα υποχείρια των ξένων κατακτητών δεν διστάζουν να αποστείλουν και εκστρατευτικά σώματα για ενίσχυση των αποικιακών τους εξόδων. Η συμμετοχή ελλήνων στρατιωτών στην νέαν εποχήν παρά το πλευρό των «συμμάχων» του ΝΑΤΟ τι είναι;

[5] Και είναι πάλι γνωστόν ότι οι υπόδουλοι σε ξένα συμφέροντα σέρνουν το έθνος των και τους συνανθρώπους τους εις ο,τιδήποτε κινεί έριδα και διαμάχη και εμφύλιον. Σήμερα οι λεγόμενοι φιλοπροοδευτικοί κινούν εις έριδας τον κόσμον δια πράγματα που δεν έχουν να κάνουν με το ουσιώδες. Ανακινούν και αναψηλαφίζουν πράγματα και καταστάσεις, πχ. με άλλας αναγνώσεις της ιστορίας, με αναστάτωσιν του θρησκευτικού των πιστεύω κα ίνα ο κόσμος να ευρίσκεται συνεχώς εις έναν εσωτερικόν ανούσιον πόλεμον ενώ ο εχθρός ο εντός των πυλών δρά ανενόχλητος και ολοέν παραδίδει γή και ύδωρ ως υποτελείας δώρον εις τους εκτός των τειχών.

[6] Αρκεί μια σπίθα όμως δια να επαναφέρη τον αιώνιον και φυσικόν πόθον του ανθρώπου δια ελευθερίαν. Τούτο κυρίως επισυμβαίνει με τον θάνατον ενός εκ των ξένων κατακτητών που με λύσσα προωθούσε εν όσω ήτο εν ζωή τα ανόσια σχέδια κατά της ανθρωπότητος.

[7] Οι Αθηναίοι είναι το σύμβολο της δημοκρατικής παιδείας. Εκείνης που ανδρώνει ανθρώπους με πίστη στην ελευθερία και στα ιδανικά όπως πατρίδα και ανεξαρτησία. Είναι το σύμβολο εκείνου του λαού που μένει ανυπότακτος. Και όσες δυσκολίες κι αν αντιμετωπίζη κι αν ακόμα για χρόνια μείνη υπό του ζυγού των τυράννων, ποτέ δεν εγκαταλείπει την ιδέαν της παλιγγενεσίας. Ομοίάζει εις το ελληνικόν έθνος αυτού του υπόδουλου που στέναζε υπό του τουρκικού σκοταδισμού και εις εκείνους που επρόταξαν τα στήθη των εις τας οροσειράς της Πίνδου, τον περασμένον αιώνα.

[8] Το ‘λεγε κάπου ο Δημοσθένης. Ουδείς πιο εχθρός από τον ευεργετημένον. Δια τούτο και οι τύραννοι των λαών δεν έχουν ποτέ μονίμους συμμάχους παρά διατηρούν μονάχα λυκοφιλίες. Η φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι ωσάν έπεσε το καθεστώς της, ήταν η πρώτη που κήρυξε από τους πρώην συμμάχους τον πόλεμο στην ναζιστική Γερμανία.

[9] Αρκεί ένας γεννημένος εντός της ελευθέρας παιδείας, ίνα υπάρξη σπινθήρ και δια τους άλλους, ίνα τους αφυπνίση εκ του ύπνου του θανάτου. Διότι μόνον ο έχων ελεύθερον φρόνημα, ο πιστεύων εις το ιδανικόν της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας δύναται να μην είναι δέσμιος είτε εξωτερικώς είτε εσωτερικώς. Και ιδήτε πως εις την σύγχρονον εποχήν εν ώ έχει μαζικοποιηθεί η γνώσις έχει σμικρυνθεί αντιθέτως η αληθής παιδεία. Κατέφερον οι δυνάσται των λαών ουδείς να μην έχει νουν αδούλωτον. Άπαντες εξ ημών δουλεύομεν είτε εις πάθη είτε εις αφεντικά μη στέργοντες να υψώσωμεν την κεφαλήν.

[10] Αύτην την ελπίδαν όστις και νύν την διαθέτει θεωρείται εις την καλυτέραν των περιπτώσεων αιθεροβάμων. Η ποηγουμένη δόξα όμως μόνον από ρωμαντικούς τινάς δύναται να επανέλθη, από ανθρώπους με όραμα, με ιδανικά και ουχί από τους συμβιβασμένους εις την ιδέαν της επιβιώσεως και μόνον.

[11] Προέχει πρώτα να επαναστατήσης εις ό,τι είναι εγγύτερον σου. Είναι τα πάθη της ψυχής σου; Εκδίωξέ τα, εκρίζωσέ τα μάλλον. Είναι οι εντεταλμένοι να εποπτεύουν την δουλείαν σου; Εκδίωξέ τους. Μην ξαναψηφίσης ανθρώπους που αποδεδειγμένα συνεργ΄σθησαν με τους συγχρόνους δυνάστες των λαών και απετέλεσαν τοπικοί φρούραρχοί των. Διότι αν διώξης τα πρώτα απλά θα χρειαστεί μέχρι να σε προσεγγίσουν ξανά κάποιο διάστημα. Κι αν διώξης τους δευτέρους θα ανασάνης ελεύθερα δια ολίγον τι μέχρι να σου επιτεθούν ξανά τα συμφέροντα λυσσαλέως. Κι έλεγε ο Ρήγας: «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή», παρά σκλάβος αιωνίως.

[12]  Τίνες δύνανται να αποτελέσουν πρέσβεις εις τον λαόν και κήρυκες της ελευθερίας του αν όχι οι κατέχοντες το φρόνημα και τον νούν της ελευθερίας, ήτοι οι πεπαιδευμένοι, οι γαλουχημένοι με τα αγαθά του ανθρωπισμού και των κλασσικών αξιών; Οι δάσκαλοι όταν είναι τοιούτοι, έν έχουν εντός του νού των δια άπαντα τον βίον των, το πώς θα «μορφώσουν», σχηματίσουν, διαπλάσουν, δημιουργήσουν ανθρώπους, με νούν και λογικόν αλλά και ψυχήν και συναίσθημα.

[13] Δεν αποδέχονται το κάλεσμα τις ελευθερίας όλες οι καρδιές. Είναι πολλοί εκείνοι που μεγάλωσαν δουλόφρονες και ούτως έμαθον να ζούν. Δεν ευθύνονται αυτοί. Δεν ηυρέθη τις να τους δείξη το αγαθόν. Είναι τυφλοί. Όμως τούτο το προκάλεσαν εις μέγαν βαθμόν και οι σύγχρονοι τύραννοι. Με το να διατηρούν στους λαούς πάθη, τους εγκλώβισαν εις το έθος να ζούν με αυτά και να θεωρούν ότι ο βίος είναι αναπόσπαστος απ’ αυτά και φυσιολογικός μόνον με αυτά. Κι ούτως ο εσωτερικώς δουλεύων εις έν πάθος μανθάνει ευκόλως να δουλεύη και εις αφεντάδες ευπειθώς. Και να θεωρή κάθε Μαρίνον Αντύπα και κάθε φωνή βοώντος εν τη ερήμω ταραχοποιόν στοιχείον, ζιζάνιον όπερ επιθυμεί να στερήση αυτούς από την ησυχίαν των.

[14] Προσέξατε! Τι αποτελεί εστία, μετερίζι του δυνάστου; Η έρις. Όταν υπάρχη ο δουλόφρων, υπάκουος υπήκοος θεωρεί τον κήρυκα της ελευθερίας ταραχοποιόν ως είπομεν. Κι ούτως εκ της διχονοίας μεταξύ των εθνών οι δυνάστες διατηρούν προπύργια, ερείσματα που τους κρατούν εις την εξουσίαν. Δεν πάει πολύς χρόνος που μετά την οικονομικήν καταστροφήν της πατρίδος μας, πολλοί υπήρξαν αυτοί που ξαναψήφισαν τους καταστροφείς αυτής. Διατί; Διότι είχαν διαφοραί με τους άλλους και υπήρχον τα στηρίγματα της τυραννίας. Η διαφορά με τους άλλους ήτο ότι αυτοί είχον βολευθεί υπό των τυράννων. Δεν τους ενδιέφερε αν οι ομόεθνοί των πεινούσαν και δυστυχούσαν ή αν τούτο θα έβαινε συνεχώς επιδεινούμενον δια εκείνους εις το μέλλον.

[15] Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των / ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες. / Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·/ δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις, / αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία· / γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν / είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι, / πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε· / πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες, / πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους. / Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει / όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) / πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,

κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

[16] Αληθώς το πλήθος ποτέ δεν κατάλαβε ότι διαθέτει την αριθμητικήν υπεροχήν. Και ως εκ τούτου δεν είναι καθόλου περίεργον πως ενώ οι πολλοί οι πιστεύοντες εις την ελευθερίαν αν το θελήσουν αποτινάσσουν οιαδήποτε στιγμή τα δεσμά της τυραννίας, εντούτοις υπακούουν εις τα θελήματα αυτής, αν και αποτελείται από λίγους με μερικούς υποστηρικτές της. Δεν το εννόησε ποτέ. Διότι πρέσβεις δεν υπήρξαν των Αθηναίων και κήρυκες ποτέ δεν τους κηρύξανε στα αυτιά και στην ψυχή τον έρωτα για ελευθερία.

[17] Στην σκέψι του καθενός έρχεται αβιάστως η ιστορία του γέρου του Μοριά με τον Ιμπραήμ. Του είπε ο τελευταίος κάποτε « Κάτσε ωρε σαν άντρας με τ’ ασκέρι σου να με πολεμήσεις. Τι συνεχώς κρύβεσαι πάνω στα βουνά;». Και του πε τότε ο Κολοκοτρώνης, «Αν είχα την ίδια δύναμη σε παλληκάρια με σένα, έστω και τα μισά, δεν υπήρχε περίπτωση να μη με ιδής μπροστά σου. Αλλά μιας και είπες για ανδρεία, έλα αν σου βαστά να μετρηθούμε οι δυό μας και όποιος νικήσει χάρισμά του ο Μοριάς». Ο εχθρός είναι υπέρτερος του λαού εις κατασταλτικήν δύναμην. Όμως δεν χρειάζεται να φοβηθή το δίκαιον έμπροσθεν του αδίκου.

[18] Προσέξατε πως τα έγραψε και τα έφερε η Ιστορία και η Μοίρα. Αρχηγός του λαού ωρίστηκε ο Λεως-σθένης, η δύναμις αυτού, αυτός που αντιπροσώπευε την δύναμήν του που τόσον καιρό ετυραννείτο υπό των τυράννων. Και αντίπαλος του, από την μεριά των δυναστών ηυρέθη ο Αντί-πατρος, ο πατριός, αυτός που δεν ήταν πατέρας αλλά ήταν στην θέσιν εκείνου. Και οι σύγχρονοι πατέρες του έθνους τι είναι στοχάζεται τις, παρά πατριοί και ουχί αληθείς πατέρες που νοιάζονται δια τα παιδιά τους. έχουν σφετερισθεί την πατρικήν εξουσίαν και ως κακοί κηδεμόνες ουδόλως φροντίζουν το έθνος των. Όμως οι αντιπατέρες να γνωρίζουν ότι η ιστορία έγραψε και δεν δύναται να ξεγραφτή. Ο Λεωσθένης, πάντα θα υπάρχη.

[19] Που βρίσκει καταφύγιο ο εσωτερικός δυνάστης της ψυχής; Στα φίλα προσκείμενα μέρη, εκεί απ’ όπου να τον εκριζώσης απαιτεί μακρά πολιορκία. Τα πάθη δηλαδή δεν εξοβελίζονται εύκολα. Πάντα θα βρίσκουν καταφύγιο στα προπύργιά των. Το ίδιο και οι εξωτερικοί τύραννοι. Μετά τις πρώτες διενέξεις μαζί τους αυτοί θα οχυρωθούν. Και θα απαιτηθή μακρύς αγώνας ίνα εκδιωχθούν. Ουδείς δυνάστης θα εγκαταλείψη ποτέ εύκολα αυτό που αγάπησε πιο πολύ και από την ψυχήν του, ήτοι την εξουσίαν. Και τότε θα φανούν κι αυτοί που θα στοιχηθούν μαζί τους, οι άνθρωποί τους, τα ερείσματά των, οι αχυράνθρωποί των. Αν βρήτε την σήμερον άνθρωπον που να πιστεύη ακόμα εις τους καταστροφείς της πατρίδος, τούτους θεωρήσατε οχυρά των δυναστών. Οι τελευταίοι υπάρχουν διότι αυτά τα κάστρα των αχυρανθρώπων τυς υπάρχουν ακόμα εντός της κοινωνίας. Αυτοί χρειάζονται πολιορκία. Πρώτα να παρθούν τα κάστρα και σαν πέσουν και τα τελευταία οχυρά θα πέσουν μαζί και οι αφεντάδες των.

[20] Το τυραννικό καθεστώς ξέρει πάντα και ελίσσεται ίνα επιβιώση. Αλλάζει χίλιες δύο μορφές τάχα ως συνθηκολόγηση. Τούτο το πράττει μέχρι να ενισχυθή. Και τότε ανασυνταγμένο θα αντεπιτεθή και θα νικήση. Πόσες φορές δεν ακούσαμε περι αλλαγές των κομμάτων, αλλαγές προσώπων, δια την αφούγκραση του πόνου του λαού και πως τα πάντα θα αλλάξουν; Αλλάζει τίποτα όμως; Οι αντιπατέρες στριμωγμένοι από την δύναμη του λαού ζητάν συνθηκολόγηση πάντα μέχρι να καταφθάσουν ενισχύσεις. Και αυτές πάντα έρχονται.

[21] Ιδού η δέουσα στάση του λαού. Ανένδοτος μέχρις να αποκατασταθή αυτό που ορίζει και ο καταστατικός χάρτης του, ήγουν η λαϊκή εξουσία. Άπαντα απορρέουν και υπάρχουν υπέρ αυτού. Τίποτα άλλο δεν είναι δυνατόν να τον ικανοποιήση.

[22] Βέβαια τους εμφανιζομένους αρχηγούς του λαού, εκείνοι που αίφνης αποκτούν λαϊκόν έρεισμα,η Τύχη (;) θέλει κάτι να παθαίνουν. Ο Τσάβες στην Κολομβία έπαθε τυχαία (;) μιαν ασθένεια και απεδήμησεν προς κύριον. Ακόμα κι ένας Χριστόδουλος έφυγε κατά τον ίδιον τρόπον. Πάντα η τυραννία βρίσκει την πέτρα εκείνην που θα χτυπήση το κεφάλι του Λεωσ-θένη.

[23] Σοι πρέπει αίνος, σοι πρέπει ύμνος… εις όσους υπήρξαν υποστηρικταί του κοινού συμφέροντος και έδωκαν και την ζωή τους δια τούτο τους αρμόζει αιώνιος ο έπαινος από όσους θα έρθουν μετά.

[24] Και πώς τα φέρνη πάλι η τύχη (;) και τους δυνατούς του λαού τους αντικαθιστούν ανδρείκελα, παραμερίζοντας όσους εδύναντο να αποτελέσουν τους αξίους συνεχιστές εκείνων των Λεωσθένηδων.

[25] Το αιώνιο δίδαγμα. Οι ολίγοι πάντοτε επιθυμούν την υποδούλωση των εθνών χάριν συμφέροντος. Αλλοίμονον εις το έθνος που δεν εμποτίστηκε με υψηλόν της ελευθερίας φρόνημα