Ἡ τελευταία ἐπανάληψις τῶν Λατινικῶν (ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2013)

επιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Τα τελευταία sos του ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ ΕΡΜΗ για την  εξέτασιν των Λατινικών για φέτος είναι οριστικά τα εξής:

1.     Μάθημα XXIII: Ένας υπέροχος άνθρωπος

·         Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius mortuus est. Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito; quin immo cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat, ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat: "Bene quievit, libenter cibum sumpsit". Deinde, cum diu cohibitae lacrimae vincerent prorumperentque, egrediebatur

·         tum se dolori dabat et paulo post siccis oculis redibat. … Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat: fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Roman trahebatur. Erat ascensurus navem. Arria milites orabat, ut simul inponeretur. Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.

2. Μάθημα XXIX: Ο Οκταβιανός, ο παπουτσής και το κοράκι

·         Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurit corvum tenens; instituerat haec dicere: "Ave, Caesar, victor imperator". Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam frustra impendebat;

·         quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat "Oleum et operam perdidi". Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutatione Caesar dixit: " Domi satis salutationum talium audio". Tum venit corvo in mentem verborum domini sui: "Oleum et operam perdidi". Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.

3. Μάθημα XXXII: Ένας πανηγυρικός της λογοτεχνίας (το Α’ μισό)

·         Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplōrum vetustas; quae iacērent in tenebris omnia, nisi litterārum lumen accederet. Quam multas imagines fortissimōrum virōrum -non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum- scriptōres et Graeci et Latīni nobis reliquērunt!

4. Μάθημα XXXVII: Η κατάρα των εμφύλιων πολέμων

·         ea victōres ferociōres impotentioresque reddit, ut, etiamsi natūrā tales non sint, necessitāte esse cogantur. Bellōrum enim civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequātur iis, quorum auxilio victoria parta sit.

·         In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeāmus. Equidem, ut vēni ad urbem, non destiti omnia et sentīre et dicere et facere, quae ad concordiam pertinērent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnāre cuperent, etsi ego clamābam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria

5. Μάθημα XL: Ακλόνητη αποφασιστικότητα μπροστά στις απειλές του δικτάτορα

·         Quin etiam cum Sulla minitans ei instāret, dixit is Sullae: "Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem minitēris, nunquam tamen ego hostem iudicābo Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Rōmam et Italiam a Mario conservātam esse.

·         Sulla, occupāta urbe, senātum armātus coēgerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicarētur. Cuius voluntāti nemo obviam ire audēbat; solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogātus sententiam dicĕre noluit.

6. Μάθημα XLI: Μίλα για να σε καταλαβαίνουν, όχι για να μιλάς

·         Quin, homo inepte, taces, ut consequāris, quod vis? Sed antiquitātem tibi placēre dicis, quod honesta et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri antīqui, sed sic loquere,ut viri aetātis nostrae; atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoriā et in pectore: "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inaudītum".

·         Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiōres Horatii plane ac dilucide cum suis locūti sunt; non Sicanōrum aut Pelasgōrum, qui primi colluisse Italiam dicuntur, sed aetātis suae verbis utebantur. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquāris, sermōne abhinc multis annis iam obsolēto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas

7. Μάθημα XLV: Μια επιστολή στα Ελληνικά αναπτερώνει το ηθικό των πολιορκημένων

·         Legātum monet (ut, (si adīre non possit), epistulam ad amentum tragulae adliget) et (intra castra abiciat). In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore. Gallus, periculum veritus, costituit (ut tragulam mitteret). Haec casu ad turrim adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Cicerōnem defertur. Ille epistulam perlegit militesque adhortatur (ut salutem sperent).

·         Caesar ex captīvis cognoscit (quae apud Cicerōnem gerantur) (quantōque in periculo res sit). Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet (ut ad Cicerōnem epistulam deferat). Curat et providet (nē, interceptā epistulā, nostra consilia ab hostibus cognoscantur). Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit.

8. Μάθημα XLVII: Ο Αύγουστος και η φιλαρέσκεια της κόρης του Ιουλίας

·         Tum interrogāvit filiam, (utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva). (Cum illa respondisset) “ego, pater, cana esse malo”, mendacium illi pater obiēcit: “Non dubito (quin calva esse nolis). Quid ergo non times (nē istae te calvam faciant?)”

·         Iulia, Augusti filia, matūre habēre coeperat canos, (quos legere secrēte solēbat). Hac re audīta Augustus voluit filiam deterrēre (quominus id faceret). Eo consilio aliquando repente intervēnit oppresitque ornatrīces. (Etsi super vestem eārum deprehendit canos), tamen Augustus dissimulāvit eos vidisse  et aliiis sermonibus tempus extraxit, (donec induxit mentionem aetatis).

*εις τα ανωτέρω κείμενα δέον όπως μελετήσετε άπασας τας ασκήσεις μετατροπών που εμπεριέχονται εις την ανάρτησιν «ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (συντακτικόν / ασκήσεις μετατροπών» και αναφέρονται εις κάθε κεφάλαιον εξ αυτών

**Σημαντικά sos συντακτικού είναι τα εξής:

1. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΟΤΙΚΗΣ & ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ
2. Η ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ
3. Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική
4. Η μετοχή και η ανάλυσή της στα Λατινικά
5. Το ΑΙΤΙΟΝ εις την Λατινικήν γλώσσα
6. ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ
7. Η ανάλυση των χρονικών μετοχών
8. Η αυτοπάθεια / αλληλοπάθεια εις την Λατινικήν
9. Μετατροπή προσδιορισμού του σκοπού
10. Οἱ ἐξηρτημένοι ὑποθετικοί λόγοι τῆς Λατινικῆς
11. Ἡ θεωρία τοῦ Πλαγίου Λόγου τῆς Λατινικῆς
12. Ἀσκήσεις Πλαγίου Λόγου τῆς Λατινικῆς
13. Ἡ ἀπαγόρευση στα Λατινικά

*** Τα σημαντικά sos της γραμματικής είναι τα εξής:

1. Ρήματα συντασσόμενα μετά γενικῆς εἰς τήν Λατινικήν
2. Παραθετικά επιθέτων & επιρρημάτων Λατινικής
3. Ρήματα / ουσιαστικά / επίθετα / επιρρήματα
4. ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ-ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ
5. ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ
6. Γραμματική της Λατινικής γλώσσης (σε πίνακες)
7. ΚΛΙΣΙΣ ΡΗΜΑΤΩΝ 

·        Δίδουμε έμφασιν στα κείμενα 23 / 29  και 45. Εκ τούτων επιπλέον εις τας εξής ασκήσεις, άς έδωκεν το υπουργείον εις διαγωνίσματα προσομοιώσεως...

ΜΑΘΗΜΑ 23

1

Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

funus: την αιτιατική ενικού αριθμού

filium: την κλητική ενικού αριθμού

lacrimae: τη γενική πληθυντικού αριθμού

dolori: την αφαιρετική ενικού αριθμού

oculis: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού

Απάντησις:

Funus - funus

Filium - fili

Lacrimae - lacrimarum

Dolori - dolore

Oculis – oculos

2

bene, libente: να γράψετε τους αντίστοιχους τύπους των άλλων βαθμών (στα επίθετα να διατηρηθεί το γένος, ο αριθμός και η πτώση)

Απάντησις:

Bene – melius - optime

Libenter – libentius – libentissime

3

Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

Illa: τη γενική ενικού αριθμού

Quid: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος

Απάντησις:

Illa - illius

Quid – quae

4.

Να γράψετε τους τύπους που ζητούν ται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:

ageret: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα της οριστικής

στην παθητική φωνή

sumpsit: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο του παρατατικού της υποτακτικής στην ενεργητική φωνή

egrediebatur: το απαρέμφατο μέλλοντα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο)

dabat: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του μέλλοντα της προστακτικής στην παθητική φωνή

redibat: τη μετοχή ενεστώτα στη δοτική ενικού

Απάντησις:

Ageret - aguntur

Sumpsit - sumeremus

Egrediebatur - egressuram esse

Dabat - dantor

Redibat - redeunti

5

Egrediebatur: να γράψετε όλες τις μετοχές του ρήματος

respondebat: να γράψετε το απαρέμφατο του παρακειμένου της ενεργητικής φωνής και το απαρέμφατο του συντελεσμένου μέλλοντα της παθητικής φωνής

Απάντησις:

egrediebatur

Μτχ. Ενεστ. egrediens

Μτχ. Μελλ . egressurus, - a, -um

Μτχ. Παρακ. egressus, - a, - um

respondebat

Απαρ. Παρακ. ε.φ . respondisse

Απαρ. Σ. Μελλ. π.φ. responsum, - am, - um fore

responsos, -as, -a fore

6

Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να φαίνεται ο συντακτικός ρόλος των λέξεων:

Mariti: είναι............................στο..................

Vivere: είναι ............................  στο ..................

Paulo: είναι ............................ στο ..................

Απάντησις:

Mariti είναι γενική κτητική στο cubiculum

Vivere είναι αντικείμενο ρήματος, ειδικό απαρέμφατο στο simulabat

Paulo είναι αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο post

7

Paulo post: να δηλώσετε τον χρόνο με ισοδύναμη έκφραση

Απάντησις:

post paulum (εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου)

8

(Puer) libenter cibum sumpsit: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη

σε παθητική.

Απάντησις:

(Puer) libenter cibum sumpsit.

Cibus libenter (a puero) sumptus est.

9

Να αναγνωρίσετε το είδος της παρακάτω προτάσεως και τη συντακτική της λειτουργία, τον τρόπο εισαγωγής της και να αιτιολογήσετε την έγκλιση και τον χρόνο εκφοράς της σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων:

• cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent

Απάντησις:

cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent:

δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας, εισάγεται με τον ιστορικό – διηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί ο ιστορικός  - διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους. Είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στην υποτακτική . Συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού (vincerent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (egrediebatur) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

**

ΜΑΘΗΜΑ 29

1

Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις  παρακάτω λέξεις:

avis: αφαιρετική ενικού

oleum: γενική ενικού

salutationem: γενική πληθυντικού

pecuniae: κλητική ενικού

talium: δοτική ενικού

sui: ίδια πτώση στον άλλο αριθμό, στο ίδιο γένος.

nullam: γενική ενικού

Απάντησις:

Avis: avi/ave

oleum: olei

salutationem: salutationum

pecuniae: pecunia

talium: tali

sui: suorum

nullam: nullius

2

diu: Να γράψετε τους αντίστοιχους τύπους των άλλων βαθμών.

Απάντησις:

Diu diutius diutissime

3

solebat: Nα γράψετε τα απαρέμφατα όλων των χρόνων (για τους περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου)

Απάντησις:

Ενεστώτας: solere

Μέλλοντας: soliturum esse

Παρακείμενος: solitum esse

Συντελεσμένος Μέλλοντας: solitum fore

4

Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:

perdidi: το γ ́ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα στην ενεργητική φωνή

attulit: το β ́ενικό πρόσωπο προστακτικής μέλλοντα στην ενεργητική φωνή

audita: την ονομαστική πτώση ενικού αριθμού αρσενικού γένους του γερουνδιακού.

risit: το β ́πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής παρατατικού στην ενεργητική φωνή

emerat: το α ́πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα στην

παθητική φωνή

Απάντησις:

Perdidi: perdunt

attulit: afferto

audita: audiendus

risit: rideretis

emerat: emamur

5

Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων :

Caesari, Domi, domini, tanti,

Απάντησις:

Caesari: έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα attulit

Domi: γενική ως επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο audio

domini: γενική υποκειμενική στο verborum

tanti: γενική της αφηρημένης αξίας στο emit

6

Να χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τις παρακάτω προτάσεις:

• “quotiescumque avis non respondebat”

• “quanti nullam adhuc emerat”

Απάντησις:

7

“sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit.”: Να μετατραπεί η παραπάνω πρόταση σε απαρεμφατική με εξάρτηση από το Scriptor dicit.

Απάντησις:

“sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit”:

Scriptor dicit sutorem, cupidum pecuniae, eum Caesari attulisse.

**

ΜΑΘΗΜΑ 45

1

Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

Tragulae: την αφαιρετική ενικού αριθμού.

periculum: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού.

casu: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού.

turrim: την αφαιρετική ενικού αριθμού.

milite: τη δοτική πληθυντικού αριθμού.

salutem: την ονομαστική ενικού αριθμού.

Απάντησις:

tragulā

pericula

casus

turri

militibus

salus

2

Celeriter: να γράψετε τους αντίστοιχους τύπους των άλλων βαθμών

Απάντησις:

celeriter, celerius, celerrime

3

Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

haec: την αφαιρετική ενικού στο θηλυκό γένος.

quodam: την αιτιατική ενικού στο ουδέτερο γένος.

ille: την αφαιρετική πληθυντικού αριθμού.

Απάντησις:

hac

quoddam

illis

4

Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:

Adire: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του Μέλλοντα της Οριστικής.

abiciat: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του Μέλλοντα της Προστακτικής στηνπαθητική φωνή.

adhaesit: το δεύτερο ενικό πρόσωπο του Ενεστώτα της Οριστικής στην ενεργητική φωνή.

conspicitur: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο του Ενεστώτα της Υποτακτικής στην παθητική φωνή.

Απάντησις:

adibunt

abiciuntor

adhaerescis

conspicimini

5

veritus: να γράψετε όλα τα απαρέμφατα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο) καθώς και τη μετοχή Ενεστώτα

Απάντησις:

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ

Ενεστώτας: vereri

Μέλλοντας: veriturum esse

Παρακείμενος: veritum esse

Συντ. Μέλλοντας: veritum fore

Μετοχή Ενεστώτα: verens

6

Να συμπληρώσετε τα κενά ώστε να φαίνεται ο συντακτικός ρόλος των λέξεων

se: είναι........................ στο .......................................

die: είναι........................ στο .......................................

ad Ciceronem: είναι........................ στο .........................

Απάντησις:

se: είναι Υποκείμενο στο adfore

die: είναι αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο

post ad Ciceronem: είναι εμπρόθετος προσδιορισμός της κατεύθυνσης σε πρόσωπο στο defertur

7

Si adire non possit: Να μεταφέρετε τον εξαρτημένο υποθετικό λόγο στην ανεξάρτητη μορφή του και να τον αναγνωρίσετε

Απάντησις:

Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam [...] adliget et [...] abiciat.

Πλάγιος (εξαρτημένος) υποθετικός λόγος:

Υπόθεση: si adire non possit

Απόδοση: ut epistulam [ ...] adliget et [...] abiciat.

(με εξάρτηση: Legatum monet)

(Η δευτερεύουσα υποθετική εκφέρεται με υποτακτική γιατί έχει ως απόδοση τις δευτερεύουσες βουλητικές)

Ευθύς υποθετικός λόγος:

Υπόθεση: si adire non poteris

Απόδοση: epistulam [...] adliga et [...] abice.

(υποθετικός λόγος που εκφράζει την ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον).

9

«Haec casu ad turrim adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur»:

Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο με εξάρτηση από το

Aliquis dixit

Απάντησις:

Aliquis dixit illam casu ad turrim adhaesisse et tertio post die a quodam milite conspici.

10

Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ:

In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore

Απάντησις:

Ego cum legionibus celeriter adero

***

Σημεία προσοχής:

I.                   Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΩΝ ΕΜΦΥΛΙΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ (37)

·        nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit: εξηρτημένος υποθετικός λόγος / ανοικτή υπόθεσις δια το μέλλον → (ΕΥΘΥΣ)  nisi subvenerit

II.                ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΑΠΤΕΡΩΝΕΙ ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΤΩΝ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΩΝ (45)

·        si adīre non possit: εξηρτημένος υποθετικός λόγος / ανοικτή υπόθεσις δια το μέλλον → (ΕΥΘΥΣ)  si adire non poteris ,…. Adliga et abice

·        interceptā epistulā: υποθετική μετοχή (si intercepta sit) ..απόδοση στο cognoscantur. Λανθάνων και εξηρτημένος υποθετικός λόγος / ανοικτή υπόθεσις δια το μέλλον → (ΕΥΘΥΣ) si intercepta erit, …. Non cognoscentur