Ὁ β' ὅρος συγκρίσεως τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς






 της
Όλγας Τσόκα




Ορισμός:
Όροι της σύγκρισης ονομάζονται δυο ουσιαστικά (που φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, πράγματα, καταστάσεις, ιδιότητες) ή άλλα μέρη του λόγου, όταν συγκρίνονται μεταξύ τους. 



Α. Ο πρώτος (α') όρος σύγκρισης δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα, από το οποίο «ξεκινάμε», όταν κάνουμε σύγκριση.
Β. Ο δεύτερος (β') όρος σύγκρισης δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα, με το οποίο γίνεται η σύγκριση.

                                                                     


Παρατήρηση:
Για να έχουμε α' και β' όρο σύγκρισης πρέπει οπωσδήποτε στην πρόταση να υπάρχει επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού, ή άλλες λέξεις με συγκριτική σημασία.

Ως συγκριτικές λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν:
1.     Επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμού
π.χ. Ὁ ἔπαινος κρεῖττον πολλῶν χρημάτων ἐστί.
2.     Επίθετα ή επιρρήματα υπερθετικού βαθμού
π.χ. Ἡ στρατεία ἐγένετο μεγίστη τῶν πρὸ αὐτῆς.
3.     Λέξεις με συγκριτική σημασία:
                               i.            επιρρήματα και λέξεις με επιτατική σημασία: μᾶλλον, πλέον, χεῖρον, ὀλίγον, ἔτι, πολύ, μάλιστα, διαφερόντως - ὡς, πολλῷ, ὅσῳ, τοσούτῳ, κ.λ.π.
π.χ. Μαθημάτων φρόντιζε μᾶλλον χρημάτων.
                            ii.            αντωνυμίες και επίθετα που έχουν συγκριτική έννοια: ἄλλος, ἕτερος, διάφορος, ὕστερος, πρότερος, όσα (επίθετα) λήγουν σε –πλασιος (διπλάσιος, τριπλάσιος) κ.λ.π.
π.χ. Ὄψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν.

Α. Ο α' όρος σύγκρισης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε όρος της πρότασης και εκφέρεται ποικιλοτρόπως:
π.χ.
α. Ἡ ἀρετὴ σεμνοτέρα τῆς κακίας ἐφαίνετο. (ουσιαστικό σε θέση υποκειμένου)

β. Τίνος δ’ ἐκποδὼν γενομένου μᾶλλον ᾔσθησαν οἱ πολέμιοι ἢ Ἀγησιλάου; (αντωνυμία σε θέση αντικειμένου)

γ. Ἀναγκαῖον ἦν συντομώτερον ἤ σαφέστερον διαλεχθῆναι. (επιρρηματικός προσδιορισμός)

Β. Ο β' όρος σύγκρισης εκφέρεται με τους εξής τρόπους:
Β.1. Όταν είναι ουσιαστικό ή άλλη λέξη που χρησιμοποιείται αντί ουσιαστικού:

α. Με απλή γενική (συγκριτική)
π.χ. Τό ἡδὺ ἕτερον τοῦ ἀγαθοῦ ἐστιν.

β. Με το «ἢ» + ομοιόπτωτα προς τον α' όρο
π.χ. Ἡ σιγή ἐστιν αἱρετωτέρα ἢ λόγος.

Β.2. Όταν δεν είναι ουσιαστικό, αλλά κάποια άλλη λέξη ή φράση, με:
α. «ἢ» + ομοιότροπα προς τον α' όρο
π.χ. Παίζων οὐδὲν ἧττον ἢ σπουδάζων ἐλυσιτέλει τοῖς συνδιατρίβουσι.

β. «ἀντί», «πρὸ» + γενική
π.χ. Ἐλευθερία ἐστὶν αἱρετώτερον ἀντὶ πάντων τῶν ἀγαθῶν.

γ. «παρὰ» + αιτιατική
π.χ. Ἡλίου ἐκλείψεις συνέβησαν πυκνότεραι παρὰ τὰ μνημονευόμενα.

δ. (ἢ) «πρὸς» + αιτιατική
π.χ. Ὁ γὰρ ἄρχων Ἐπιτάδας ἐνδεεστέρως ἑκάστῳ παρεῖχεν ἢ πρὸς τὴν ἐξουσίαν.

ε. ἢ «κατὰ» + αιτιατική
π.χ. Ἄγις ἔτυχε σεμνοτέρας ἢ κατὰ ἄνθρωπον ταφῆς.

στ. ἢ ὡς / ὥστε + απαρέμφατο (όταν υπάρχει δυσαναλογία ανάμεσα στα μέρη που συγκρίνονται
π.χ. Ἀριστείδης δικαιότερος ἦν ἢ ὥστε τὸν τοῦ πλήθους φθόνον ἐκφυγεῖν.

ζ. ἢ + ονομαστική (συνήθως εννοείται το ρ. εἰμὶ ή άλλο ρήμα όμοιο με το ρήμα του πρώτου όρου)
π.χ. Ἀνδρὸς δυνατωτέρου ἢ ἐγώ (ενν.εἰμί).
Τοῖς μᾶλλον ἀκμάζουσιν ἢ ἐγὼ (ενν. ἀκμάζω) παραινῶ τοιαῦτα λέγειν.

η. ἢ + ολόκληρη πρόταση
π.χ. Τὰ ἐκείνων ἔργα μείζω ἐστὶν ἢ ὡς τῷ λόγῳ τις ἂν εἴποι.

Β.3. Ο β’ όρος σύγκρισης είναι δυνατόν να παραλείπεται:
       i.            Όταν εννοείται από τα συμφραζόμενα
π.χ. Ἤρξατο λόγου Φαρνάβαζος· καὶ γὰρ ἦν πρεσβύτερος (Ἀγησιλάου).
    ii.            Όταν είναι αντίθετος προς τον β΄ όρο
π.χ. Ἐν εἰρήνῃ οἱ ἱδιῶται ἀμείνους τὰς γνώμας ἔχουσιν (ἢ ἐν πολέμω).
Β.4. Μερικές φορές ο β’ όρος σύγκρισης είναι δυνατόν να εκφέρεται βραχυλογικά με τις γενικές: «τοῦ ὄντος», «τοῦ δέοντος», «τοῦ δικαίου», «τοῦ προσήκοντος», «τοῦ λόγου» κ.ά. που ισοδυναμούν με «ἢ» + πρόταση
π.χ. Ἡ κακία ἐφαίνετο λευκοτέρα καὶ ἐρυθροτέρα τοῦ ὄντος (ἢ ὄντως ἦν).

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ
Α' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ
Β' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ
Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων

Λέξεις με συγκριτική σημασία
ΕΚΦΕΡΕΤΑΙ:

Με ποικίλους τρόπους
ΕΚΦΕΡΕΤΑΙ:
  • Με γενική συγκριτική
  • Με ἢ + ομοιόπτωτα ή ομοιότροπα με τον α' όρο
Σπανιότερα
  • ἀντὶ / πρὸ + γεν., παρὰ + αιτ., (ἢ) πρὸς + αιτ., ἢ κατὰ + αιτ., ἢ / ἢ ὡς / ἢ ὥστε + απαρέμφατο + ονομαστική, + πρόταση
  • Βραχυλογικά


Ασκήσεις συντακτικού





ΑΣΚΗΣΗ 1


Να βρείτε τον β΄ όρο σύγκρισης και να επισημάνετε την εκφορά του.

α. Δυνατώτεροι αὐτοὶ αὑτῶν ἐγίγνοντο.

β. Τὴν ἀρετὴν ἑλοίμην ἂν ἀντὶ πολλῶν κτημάτων.

γ. Ἀναγκαῖον ἦν συντομώτερον ἢ σαφέστερον διαλεχθῆναι.

δ. Κρεῖσσόν ἐστι λόγου τὸ κάλλος τῆς γυναικός.

ε. Καλῶς ἀκούειν μᾶλλον ἢ πλουτεῖν θέλε.
Λύση

α. «αὑτῶν»: γενική συγκριτική από το επίθετο «δυνατώτεροι».

β. «ἀντὶ κτημάτων»: εμπρόθετος προσδιορισμός (ἀντὶ + γενική).

γ. «ἢ σαφέστερον»: ἢ και ομοιότροπα με τον α΄ όρο.

δ. «λόγου»: γενική συγκριτική από το επίθετο «κρεῖσσον».

ε. «ἢ πλουτεῖν»: ἢ και ομοιότροπα με α΄ όρο. 


ΑΣΚΗΣΗ 2


Να συμπληρώσετε τις προτάσεις επιλέγοντας τον κατάλληλο τύπο β΄ όρου σύγκρισης (ἢ οἰκτίρεσθαι, τοῦ λαλεῖν, ἢ βασιλεῖ, ἢ πρόσθεν, ἢ ὥστε ἐπιλαθέσθαι τῆς δυστυχίας τῆς ἑαυτῶν, ἢ κατ’ ἀνθρώπου φύσιν).

α. Οἱ Πέρσαι Κύρῳ μᾶλλον ἦσαν φίλοι ………………………………….

β. Κρεῖσσόν ἐστι φθονεῖσθαι …………………………………………….

γ. Πείθονται μᾶλλον τοῖς ἄρχουσι νῦν …………………………………….

δ. Νέοις τό σιγᾶν κρεῖττὸν ἐστι …………………………………………….

ε. Οἰκτίρω, ὅτι πρεσβύτεροι ……………………………………………….

στ. Λοιμὸς μείζων ………………………… ἐπεγένετο.
Λύση

α. Οἱ Πέρσαι Κύρῳ μᾶλλον ἦσαν φίλοι ἢ βασιλεῖ.

β. Κρεῖσσόν ἐστι φθονεῖσθαι ἢ οἰκτίρεσθαι.

γ. Πείθονται μᾶλλον τοῖς ἄρχουσι νῦν ἢ πρόσθεν.

δ. Νέοις τὸ σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖν.

ε. Οἰκτίρω, ὅτι πρεσβύτεροι ἢ ὥστε ἐπιλαθέσθαι τῆς δυστυχίας τῆς ἑαυτῶν.

στ. Λοιμός μείζων ἢ κατ’ ἀνθρώπου φύσιν ἐπεγένετο. 


ΑΣΚΗΣΗ 3


Να συμπληρώσετε τις προτάσεις επιλέγοντας τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου ή του επιρρήματος, αλλά στον συγκριτικό βαθμό. (εὖ, πρό, πιστούς, μάλα, πιστοί, πολλοῦ).

α. Ἀγησίλαος ἐπαινούμενος ἔχαιρε ……………… ἢ χρήματα κτώμενος.

β. Οἱ ὀφθαλμοὶ μάρτυρες ………………… τῶν ὤτων εἰσίν.

γ. Μηδὲν περὶ …………… ποιοῦ πρὸ τοῦ δικαίου.

δ. Ἀπεκρίναντο ὅτι …………… ἂν ἀποθάνοιεν ἢ τὰ ὅπλα παραδοῖεν.

ε. Δέομαι ὑμῶν μὴ τοὺς λόγους ………… ἡγήσασθαι τῶν ἔργων.

στ. Τοῖς νέοις τὸ σιγᾶν ………… ἐστὶ τοῦ λαλεῖν.
Λύση

α. Ἀγησίλαος ἐπαινούμενος ἔχαιρε μᾶλλον ἢ χρήματα κτώμενος.

β. Οἱ ὀφθαλμοὶ μάρτυρες πιστότεροι τῶν ὤτων εἰσίν.

γ. Μηδὲν περὶ πλείονος ποιοῦ πρὸ τοῦ δικαίου.

δ. Ἀπεκρίναντο ὅτι πρότερον ἂν ἀποθάνοιεν ἢ τὰ ὅπλα παραδοῖεν.

ε. Δέομαι ὑμῶν μὴ τοὺς λόγους ἀμείνονας (ἀμείνους) ἡγήσασθαι τῶν ἔργων.

στ. Τοῖς νέοις τὸ σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖν. 


ΑΣΚΗΣΗ 4


Να επισημάνετε τους συγκρινόμενους όρους στις ακόλουθες προτάσεις και να αναφέρετε τον τρόπο εκφοράς του β΄ όρου σύγκρισης.
1.     Τίς ἂν καλλίων κρίσις τούτου γένοιτο ἢ ὡς ἐπολεμήσαμεν πρὸς ἀλλήλους;
2.     Ἀριστείδης δικαιότερος ἦν ἢ ὥστε τὸν τοῦ πλήθους φθόνον ἐκφυγεῖν.
3.     Πόλεμος ἔνδοξος εἰρήνης αἰσχρᾶς αἱρετώτερος.
4.     Σωκράτης παίζων οὐδὲν ἧττον ἢ σπουδάζων ἐλυσιτέλει τοῖς συνδιατρίβουσι.
5.     Ὅπλα ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη.
6.     Ἐκείνων πολὺ μᾶλλον ἢ ἐμοῦ μᾶλλον κατηγορεῖς.
7.     Οὐδὲν ἄλλο σκοπεῖν ἀνθρώπῳ προσήκει ἀλλ’ ἢ τὸ βέλτιστον καὶ τὸ ἄριστον.
Λύση
1.     Τίς ἂν καλλίων κρίσις τούτου γένοιτο ἢ ὡς ἐπολεμήσαμεν πρὸς ἀλλήλους;

τούτου - ἢ ὡς ἐπολεμήσαμεν πρὸς ἀλλήλους: α΄ και β΄ όρος σύγκρισης αντίστοιχα. Ο β΄ όρος εκφέρεται με τον συγκριτικό σύνδεσμο ἢ + πρόταση (ειδική).
2.     Ἀριστείδης δικαιότερος ἦν ἢ ὥστε τὸν τοῦ πλήθους φθόνον ἐκφυγεῖν.

Ἀριστείδης - ἢ ὥστε τὸν τοῦ πλήθους φθόνον ἐκφυγεῖν: α΄ και β΄ όρος σύγκρισης αντίστοιχα. Ο β΄ όρος εκφέρεται με τον συγκριτικό σύνδεσμο ἢ ὥστε + απαρέμφατο και δηλώνει ασύμμετρη σύγκριση.
3.     Πόλεμος ἔνδοξος εἰρήνης αἰσχρᾶς αἱρετώτερος.

Πόλεμος - εἰρήνης: α΄ και β΄ όρος σύγκρισης αντίστοιχα. Ο β΄ όρος εκφέρεται με απλή γενική.
4.     Σωκράτης παίζων οὐδὲν ἧττον ἢ σπουδάζων ἐλυσιτέλει τοῖς συνδιατρίβουσι.

παίζων ἢ σπουδάζων: α΄ και β΄ όρος σύγκρισης αντίστοιχα. Ο β΄ όρος εκφέρεται με τον συγκριτικό σύνδεσμο ἢ και ομοιότροπα προς τον α΄ όρο (μετοχή).
5.     Ὅπλα ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη.

Ὅπλα ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς: α΄ και β΄ όρος σύγκρισης αντίστοιχα. Ο β΄ όρος εκφέρεται με τον συγκριτικό σύνδεσμο ἢ κατὰ + αιτιατική.
6.     Ἐκείνων πολὺ μᾶλλον ἢ ἐμοῦ μᾶλλον κατηγορεῖς.

Ἐκείνων ἢ ἐμοῦ: α΄ και β΄ όρος σύγκρισης αντίστοιχα. Ο β΄ όρος εκφέρεται με τον συγκριτικό σύνδεσμο ἢ και ομοιόπτωτα προς τον α΄ όρο (γενική).
7.     Οὐδὲν ἄλλο σκοπεῖν ἀνθρώπῳ προσήκει ἀλλ’ ἢ τὸ βέλτιστον καὶ τὸ ἄριστον.

Οὐδὲν ἀλλ’ ἢ τὸ βέλτιστον καὶ τὸ ἄριστον: α΄ και β΄ όρος σύγκρισης αντίστοιχα. Ο β΄ όρος εκφέρεται με το ἀλλ’ ἤ, επειδή υπάρχει η αντωνυμία ἄλλος στην αρνητική πρόταση. Αντί του ἀλλ’ ἢ θα μπορούσε να διατυπωθεί η σύγκριση με το πλήν.




DMCA.com Protection Status


author image

About the Author

This article is written by: Φιλόλογος Ερμής - He has already written over 2.200 articles for Φιλόλογος Ερμής. He has Graduate Diploma in Classical Philology, Postgraduate Diploma in Applied Pedagogic, and is Candidate Doctor(Dph) of Classical Philology. Stay touch with him or email him