Διάκρισις τῶν Τελικῶν ἐκ τῶν Βουλητικῶν προτάσεων τῆς Λατινικῆς

τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

 

 

ΤΕΛΙΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

*

Οι τελικές προτάσεις είναι προτάσεις επιρρηματικές. Εκφράζουν τον σκοπό για τον οποίο γίνεται η πράξη μιας άλλης πρότασης, συνήθως της κύριας. 

 

Συντακτική λειτουργία

Λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού (ή του τελικού αιτίου) στο περιεχόμενο της πρότασης εξάρτησης, που συνήθως είναι η κύρια πρόταση, και είναι προτάσεις επιθυμίας.

Εισαγωγή

Εισάγονται με τον τελικό σύνδεσμο:

• ut, όταν είναι καταφατικές
• ne, όταν είναι αρνητικές

Εκφορά

Εκφέρονται πάντοτε με υποτακτική, γιατί ο σκοπός είναι μια καθαρά υποκειμενική κατάσταση, κάτι το επιθυμητό (εξάλλου και στα ελληνικά, μπορεί οι τελικές να εκφέρονται και με άλλες εγκλίσεις, είναι όμως προτάσεις επιθυμίας).

Εκφέρονται μόνο (όπως και οι βουλητικές, ενδοιαστικές, συμπερασματικές και οι προτάσεις του quin και quominus)

• με υποτακτική Ενεστώτα, όταν εξαρτώνται από ρήμα αρκτικού χρόνου
• με υποτακτική Παρατατικού, όταν εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου.

π.χ. Legati aurum adferunt, ut Curius eo utatur.
       Legati aurum attulerunt, ut Curius eo uteretur.

Ακολουθία των χρόνων

Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι παρουσιάζεται ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, καθώς ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός κύριας με δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

***

ΒΟΥΛΗΤΙΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι βουλητικές προτάσεις είναι ουσιαστικές προτάσεις εξαρτώμενες από ρήματα που σημαίνουν βούληση, της οποίας το περιεχόμενο εκφράζουν.

Συντακτική λειτουργία:

Αφού είναι ονοματικές προτάσεις, λειτουργούν συντακτικά ως:

·        Επεξήγηση (σπάνια) σε ουδέτερο δεικτικής αντωνυμίας.

·        Υποκείμενο απροσώπων ρημάτων ή εκφράσεων με την παραπάνω σημασία.

·        Αντικείμενο των παραπάνω ρημάτων

Εισαγωγή:

·        ut, όταν είναι καταφατικές και

·        ne, όταν είναι αρνητικές.

π.χ. Arria milites orabat ut simul imponeretur(23)
Curat ne nostra consilia cognoscantur(45)

Εκφορά:

Εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό τους είναι απλώς επιθυμητό. Εκφέρονται με υποτακτική ενεστώτα, όταν εξαρτώνται από ρήμα αρκτικού χρόνου και αναφέρονται στο παρόν, ενώ με υποτακτική παρατατικού, όταν εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου και αναφέρονται στο παρελθόν (όπως, εξάλλου, συμβαίνει και με τις τελικές, ενδοιαστικές, συμπερασματικές και προτάσεις του quin και quominus).

π.χ. […]

1.     milites adhortatur ut salutem sperent.(45)

2.     Id exemplum sutorem incitavit ut corvum doceret parem salutationem.(29)

Ακολουθία των χρόνων:

Παρουσιάζεται, δηλαδή, ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, καθώς η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση).

***

ΠΟΥ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ

!!!

Προσοχή

Οι βουλητικές προτάσεις εισάγονται ακριβώς όπως και οι τελικές που είναι επιρρηματικές.

Στη διάκρισή τους μας βοηθά

(1) η μετάφραση και

(2) η διαφορετική συντακτική λειτουργία τους (οι βουλητικές προτάσεις είναι ονοματικές, ενώ οι τελικές επιρρηματικές).

Π.χ

1.    Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet (ut ad Cicerōnem epistulam deferat)

Μτφρ.

Τότε πείθει κάποιον από τους Γαλάτες ιππείς να μεταφέρει ένα γράμμα στον Κικέρωνα

πρώτον

(δεν μεταφράζουμε «για να..» αλλά «να μεταφέρει…»)

και δεύτερον

η πρότασις απαντά εις την ερώτηση «τι πείθει ο Καίσαρ;» και άρα λειτουργεί η δευτερεύουσα στην κύρια ως αντικείμενο, είναι δηλ. ονοματική και ουχί επιρρηματική πρότασις.

2.    Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, (ut eo uterētur,) dixit

Μτφρ.

Δηλαδή, όταν του είχαν προσφέρει εκ μέρους της πολιτείας τους πολύ χρυσάφι, για να χρησιμοποιηθή υπ’ αυτού, απάντησε

Πρώτον

(μεταφράζουμε «για να…» κι όχι σκέτο «να…» άρα τελική πρότασις)

και δεύτερον

Η πρότασις «για να χρησιμοποιηθή υπ’ αυτού» δεν μπορεί να είναι εις την κύρια ούτε υποκ. ούτε αντικ. ούτε επεξήγησις, αλλά επιρρηματικώς κείται προκειμένου να δηλωθή ο σκοπός

***

Άξιον προσοχής:

Οι προτάσεις

1.     τελικές,

2.     βουλητικές,

3.     ενδοιαστικές,

4.     συμπερασματικές και

5.     οι προτάσεις του quin και quominus

εκφέρονται με υποτακτική αλλά με μιαν ιδιομορφία σε σχέση με τον κανόνα της ακολουθίας των χρόνων…

είναι πάντοτε συγχρονικές προτάσεις

τοτέστιν εκφέρονται με ΥΠΟΤ. ΕΝΕΣΤ (μετά από αρκτ. χρόνο)

ή ΥΠΟΤ ΠΡΤ (μετά από ιστορ. χρόνο)