Ὁ φιλελληνισμὸς στὴν Εὐρώπη καὶ ὁ λόρδος Βύρων

του

Γ. ΚΑΦΕΝTZH

Ἡ ἀναγέννηση τῶν γραμμάτων στὴν Εὐρώπη, ὕστερα ἀπὸ τὸ μεσαίωνα, εἶχε γνωρίσει στοὺς Εὐρωπαίους τὴ χώρα, ὅπου ἀναπτύχθηκε ὁ ἀρχαῖος ἑλληνικὸς πολιτισμός. Πολλοὶ Εὐρωπαῖοι εἶχαν ἐπισκεφθῆ τὰ ἀρχαῖα μνημεῖα στοὺς ἑλληνικοὺς τόπους καὶ εἶχαν γνωρίσει τὸν ἑλληνικὸ λαὸ κάτω ἀπὸ τὴν τουρκικὴ δεσποτεία.

Διάφοροι συγγραφεῖς ἔγραψαν καὶ δημοσίευσαν στὴν Εὐρώπη ταξιδιωτικὲς πληροφορίες καὶ ἐντυπώσεις ἀπὸ τὴν ῾Ελλάδα.

Γι’ αὐτὸ, ὅταν ξέσπασε ἡ ἑλληνικὴ ἐπανάσταση, οἱ λαοὶ τῆς Εὐρώπης εἶχαν ἰδέα γιὰ τὴν ῾Ελλάδα καὶ γιὰ τοὺς Ἕλληνες. Σ’ αὐτὸ βοήθησαν καὶ οἱ πλούσιες ἑλληνικὲς Κοινότητες τοῦ Ἐξωτερικοῦ, τὰ ἐμπορικὰ γραφεῖα καὶ τὸ ἐμπορικὸ ναυτικό.

Ὅσο ὅμως κι’ ἄν ἦταν γνωστὴ ἡ Ἑλλάδα καὶ ὅσο κι’ ἄν συμπαθοῦσαν τοὺς Ἕλληνες πολλοί στὴν Εὐρώπη, τὸ ἑλληνικὸ ἐπαναστατικὸ κίνημα τοῦ 1821 δὲν εὐχαρίστησε τὶς κυβερνήσεις τῶν κρατῶν τῆς Εὐρώπης, γιατί αὐτὲς ἦσαν ἀντίθετες στὴν αὐτοδιάθεση τῶν λαῶν καὶ εἶχαν συγκροτήσει τὴν ἱερὴ συμμαχία.

Ἀλλὰ ἄν ἡ πολιτικὴ τῶν κυβερνήσεων τῶν κρατῶν τῆς Εὐρώπης δὲ συμπαθοῦσε τὸ ἑλληνικὸ κίνημα, δὲ γινόταν τὸ ἴδιο καὶ μὲ τοὺς λαοὺς τῶν χωρῶν αὐτῶν· Αὐτοὶ γνώριζαν τὰ βάσανα τῶν ῾Ελλήνων, τὴν καταπίεση καὶ τὴν τυραννία, καὶ συμπάθησαν τὸν ἑλληνικὸν ἀγῶνα. Ὅταν μάλιστα μάθανε τὸν ἀπαγχονισμὸ τοῦ Πατριάρχη, τὶς σφαγὲς τῆς Χίου καὶ τὶς ὠμότητες καὶ φρικαλεότητες τῶν Τούρκων, ἄρχισαν νὰ κινοῦνται ζωηρότερα γιὰ τὴν ἑλληνικὴ ὑπόθεση.

Ἕνα ρεῦμα φιλελληνισμοῦ δημιουργήθηκε στὶς εὐρωπαϊκὲς χῶρες. Στὴν Ἀγγλία, στὴ Γαλλία, στὴν ῾Ελβετία καὶ στὴν Ἀμερικὴ ἱδρύθηκαν φιλελληνικοὶ σύλλογοι ποὺ μάζευαν χρήματα καὶ βοηθήματα γιὰ τοὺς Ἕλληνες καὶ πίεζαν τὶς κυβερνήσεις τῶν χωρῶν τους νὰ ἐπέμβουν καὶ νὰ ὑποστηρίξουν τὰ ἑλληνικὰ δίκαια.

Ἕνας τέτοιος σύλλογος ἦταν καὶ τὸ φιλλεληνικὸ Κομιτᾶτο τοῦ Λονδίνου, ποὺ βοήθησε τὸν ἑλληνικὸ ἀγῶνα ὄχι μόνο μὲ ἐφόδια καὶ χρήματα, ἀλλὰ καὶ μὲ πολλὰ μέλη του, ποὺ ἦρθαν στὴν ῾Ελλάδα, γιὰ νὰ πολεμήσουν καὶ μὲ τὸ ὅπλο ἀκόμα, γιὰ τὴν ἑλληνικὴ ἀνεξαρτησία.

᾽Επιφανέστερος φίλος τῶν ῾Ελλήνων ἦταν ὁ λόρδος Βύρων. Ἦταν ἀπόγονος μεγάλης καὶ πλούσιας οἰκογενείας τῆς Ἀγγλίας. Εἶχε λεπτὴ καὶ εὐγενικὴ ψυχὴ καὶ ταξίδευσε σὲ πολλὲς χῶρες καὶ στὴν ῾Ελλάδα, ποὺ τὴν ἀγάπησε καὶ τὴν ὕμνησε μὲ ὡραίους ποιητικοὺς στίχους. Θλιβόταν κατάκαρδα γιὰ τὸ κατάντημα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ ἐπιθυμοῦσε νὰ βοηθήση στὴν ἀπελευθέρωσή του. Καὶ ὅταν πληροφορήθηκε τὴν ἔκρηξη τῆς ἐπανάστασης, ἐργάστηκε μὲ ζωηρὸν ἐνθουσιασμὸ γιὰ τὴν ἐνίσχυσή της.

Στὰ τέλη τοῦ 1823 ἦρθε ὁ ἴδιος στὸ Μεσολόγγι γιὰ νὰ προσφέρη ὅ,τι μποροῦσε στὸν ἑλληνικὸν ἀγῶνα. Συγκρότησε ἕνα ἰδιαίτερο σῶμα ἀπὸ Σουλιῶτες καὶ τὸ συντηροῦσε μὲ δικὰ του ἔξοδα. Προσπαθοῦσε νὰ συμφιλιώνη τοὺς Ἕλληνες καὶ τοὺς συμβούλευε νὰ ἔχουν ὁμόνοια γιὰ νὰ ἐπιτύχουν τὸ σκοπό τους. Ἔγραφε στὴν Ἀγγλία γιὰ τὴν ἀποστολὴ ἐφοδίων καὶ γιὰ τὴν ἐνίσχυση τῆς ἐπανάστασης.

Κακὴ ὅμως μοίρα στέρησε τοὺς Ἕλληνες ἀπὸ τὴν πολύτιμη βοήθειὰ του. Ἀρρώστησε ἀπὸ πνευμονία καὶ στὶς 19 τοῦ Ἀπρίλη τοῦ 1824 πέθανε. Πεθαίνοντας εἶπε: «῾Ελλάς! Σοῦ ἔδωκα ὅ,τι μπορεῖ νὰ δώση ὁ ἄνθρωπος. Τὰ πλούτη μου, τὴν ὑγεία μου καὶ τώρα τὴν ἴδια τὴ ζωὴ μου. Εὔχομαι οἱ θυσίες μου νὰ συντελέσουν στὴν εὐτυχία σου».

Οἱ Ἕλληνες θρήνησαν τὸ θάνατο τοῦ εὐγενοῦς φιλέλληνα καὶ ῾Ελληνολάτρη ποιητῆ καὶ ἔκλαψαν ἀπαρηγόρητοι. Ἀργότερα ἡ ῾Ελλάδα ἀπὸ εὐγνωμοσύνη ἔστησε τὸ μνημεῖο του στὸν κῆπο τοῦ Ἡρώου στὸ Μεσολόγγι καὶ ὕψωσε μαρμάρινον τὸν ἀνδριάντα του στὸ Ζάππειο. Ὁ δὲ ἐθνικὸς ποιητὴς Διονύσιος Σολωμὸς τοῦ ἀφιέρωσε τοὺς παρακάτω στίχους γιὰ νὰ ἐκφράση τὸν πόνο τοῦ ῎Εθνους γιὰ τὸν πρόωρο θάνατό του...

«... Λευτεριὰ γιὰ λίγο πάψε

νὰ χτυπᾶς μὲ τὸ σπαθί,

Τώρα σίμωσε καὶ κλάψε

εἰς τοῦ Μπάϋρον τὸ κορμί...»

Ἐρωτήσεις

1.      Πῶς ἄρχισε ὁ φιλελληνισμὸς στὴν Εὐρώπη;

2.      Τί ἐπιδίωκαν οἱ φιλέλληνες;

3.      Γιατί οἱ Ἕλληνες θρήνησαν τὸ θάνατο τοῦ Βύρωνος περισσότερο καὶ ἀπὸ τὸ θάνατο ἐνὸς Ἕλληνα;