Ἡ ἀνάμιξις τῆς Ἑλλάδος εἰς τόν Α' Παγκόσμιον πόλεμον

του

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΔΑΦΝΗ

 

 

Ἡ ῾Ελλάς, παρ’ ὅλον ὅτι συνεδέετο διὰ τῆς ἀπὸ 1ης ᾽Ιουνίου 1913 συνθήκης συμμαχίας μὲ τὴν Σερβίαν, ἐδήλωσεν ὅτι θὰ παρέμενεν οὐδετέρα. Διότι ἔκρινεν, ὀρθῶς, ὅτι ὁ συμμαχικὸς ὄρος τὴν ἐδέσμευεν διὰ περίπτωσιν βαλκανικοῦ καὶ ὄχι ἐξωβαλκανικοῦ πολέμου. Οὐδετέρα παρέμεινε καὶ μετὰ τήν ἔξοδον - 28 Ὀκτωβρίου 1914 - τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας εἰς τὸν πόλεμον.

 

Ἡ Μ. Βρεταννία καὶ ἡ Γαλλία, τὰς ἀρχὰς τοῦ 1915, ἀπεφάσισαν νὰ ἐπιτεθοῦν κατὰ τῶν Δαρδανελλίων, διὰ νὰ ἀνοίξουν τὴν θαλασσίαν, μέσῳ Εὐξείνου Πόντου, ὁδὸν ἀνεφοδιασμοῦ τῆς Ρωσίας. Ἡ τελευταία εὑρίσκετο, οὐσιαστικῶς, ἀποκεκλεισμένη, διότι ἡ μέν εἴσοδος τῆς Βαλτικῆς ἐτέλει ὑπὸ τὸν ἔλεγχον τῶν Γερμανῶν, οἱ δὲ λιμένες τοῦ Βορρᾶ ἦσαν, κατὰ τὸ μεγαλύτερον μέρος τοῦ ἔτους, παγωμένοι. Εἰς τὴν ἐπιχείρησιν ἐκπορθήσεως τῶν Στενῶν ἐκλήθη νὰ μετάσχῃ καὶ ἡ ῾Ελλάς. Τῆς ἐδίδετο δὲ ὑπόσχεσις περὶ παραχωρήσεως τῆς περιοχῆς τῆς Σμύρνης καὶ τῆς ἐνδοχώρας της. Τὸ ἑλληνικὸν ἐπιτελεῖον, ἄλλωστε, εἶχε προετοιμάσει σχέδιον αἰφνιδιαστικῆς ἐνεργείας κατὰ τῶν Δαρδανελλίων, ἐν ὅψει ἑλληνοτουρκικοῦ πολέμου, λόγῳ τῆς ἀρνήσεως τῶν Τούρκων ὅπως ἀναγνωρίσουν τὴν ἐπὶ τῶν νήσων τοῦ Ἀρχιπελάγους ἑλληνικὴν κυριαρχίαν. Ἡ ὑπὸ τὸν Ἐλευθέριον Βενιζέλον κυβέρνησις τῶν Φιλελευθέρων ἀπεφάσισεν, ὅπως ἡ χώρα μας ἐγκαταλείψῃ τὴν οὐδετερότητα καὶ μετάσχῃ τῆς ἐπιχειρήσεως. Ἀλλὰ ἡ στρατιωτικὴ ἡγεσία ἐχαρακτήρισε τὴν ὅλην ὑπόθεσιν ἀσύμφορον. Κατόπιν τούτου, ὁ Βασιλεὺς Κωνσταντίνος ἠρνήθη νὰ δώσῃ τὴν συγκατάθεσίν του, ὁπότε ἡ κυβέρνησις παρῃτήθη. ῾Η ὑπὸ τὸν Δημ. Γούναρην διάδοχός της προεκήρυξεν ἐκλογάς. Διεξήχθησαν τὴν 13ην ᾽Ιουνίου 1915 καὶ ἔδωσαν εἰς τὸ Κόμμα τῶν Φιλελευθέρων τήν πλειονοψηφίαν. ῾Η ἐκλογικὴ νίκη ὡδήγησεν εἰς τὸν σχηματισμὸν, τὴν 23ην Αὐγούστου 1915, νέας ὑπὸ τὸν ἀρχηγὸν τῶν Φιλελεύθερων ᾽Ελ. Βενιζέλον κυβερνήσεως. Ἡ καθυστέρησις εἰς τόν σχηματισμὸν τῆς νέας κυβερνήσεως ὠφείλετο εἰς ἀσθένειαν τοῦ Βασιλέως, ἡ ὁποία διήρκεσεν ἐπὶ τετράμηνον.

Νέα διαφωνία ἀνέκυψε μεταξὺ τοῦ Βασιλέως καὶ τοῦ πρωθυ-πουργοῦ ὅταν, τὴν 4ην Ὀκτωβρίου, ἀφοῦ, ἐν τῷ μεταξύ, ἡ Ἑλλὰς εἶχε κηρύξει γενικὴν ἐπιστράτευσιν, εἰς ἀπάντησιν ἀναλόγου μέτρου τῆς Βουλγαρίας, ὁ Ἐλ. Βενιζέλος ἐδήλωσεν εἰς τὴν Βουλὴν, ὅτι ἡ χώρα μας θὰ ἔσπευδεν εἰς βοήθειαν τῆς Σερβίας, ἐὰν ἡ τελευταία ὑφίστατο βουλγαρικήν ἐπίθεσιν, ὡς εἶχεν ὑποχρέωσιν ἐκ τῆς ἑλληνοσερβικῆς συμμαχίας.

Ἡ Σερβία μέχρι τῆς στιγμῆς ἐκείνης, εἶχεν ἀποκρούσει ἐπιτυχῶς τὰς ἐπιθέσεις τῶν Αὐστροουγγρικῶν στρατευμάτων. Ἡ ἀποτυχία αὐτὴ ἠνώχλησε τὴν Γερμανίαν, ἡ ὁποία ἀπεφάσισε καὶ ἰδικάς της δυνάμεις νὰ ἀποστείλῃ εἰς τὸ σερβικὸν μέτωπον καὶ τὴν Βουλγαρίαν νά παρασύρῃ πρὸς τὸ μέρος της, ἐκμεταλλευομένη τὴν ἐπιθυμίαν τῆς Βουλγαρίας νὰ ἀνακτήσῃ τὰ ἀπολεσθέντα κατὰ τὸν δεύτερον βαλκανικὸν πόλεμον ἐδάφη. Ἡ βουλγαρικὴ κυβέρνησις, παρ’ ὅλον ὅτι ἡ Ἀντὰντ τῆς προσέφερεν ἐδαφικὰ ἀνταλλάγματα εἰς βάρος τῆς Σερβίας καὶ τῆς ῾Ελλάδος, τελικῶς ἐτάχθη παρὰ τὸ πλευρὸν τῶν Κεντρικῶν Αὐτοκρατοριῶν.

Αἱ προσφοραὶ τῆς Ἀντὰντ πρὸς τὴν Βουλγαρίαν καὶ ἡ ἀδυναμία τῆς Σερβίας νὰ ἐκπληρώσῃ ὑποχρέωσίν της ἐκ τῆς συνθήκης συμμαχίας, ὅπως παρατάξη δύναμιν 150.000 ἀνδρῶν ἔναντι τῆς Βουλγαρίας, κατέστησαν ἐπιφυλακτικοὺς τὸν Βασιλέα καὶ τὴν στρατιωτικὴν ἡγεσίαν εἰς τὴν υἱοθέτησιν τῆς κυβερνητικῆς εἰσηγήσεως περὶ ἐμπλοκῆς μας εἰς τὸν πόλεμον ἐάν ἡ Βουλγαρία ἐπετίθετο κατὰ τῆς συμμάχους μας. Ὁ ᾽Ελ. Βενιζέλος εἶχεν ἐπιτύχει, ὅπως οἱ Ἄγγλοι καὶ οἱ Γάλλοι ἀποστείλουν εἰς Μακεδονίαν τὰς 150.000 ἀνδρῶν, τὰς ὁποίας δὲν ἠμποροῦσε νὰ παρατάξῃ ἡ Σερβία. ῾Η ἀποβίβασις δὲ τῶν πρώτων ἀγγλογαλλικῶν μονάδων εἰς Θεσσαλονίκην εἶχε συντελεσθῆ, ὅταν προέβη εἰς τὴν ἀνωτέρω πρὸς τὴν Βουλήν δήλωσίν του. Παρὰ ταῦτα, ὁ Βασιλεὺς ἐπέμεινεν εἰς τὴν ἄποψιν ὅτι ἔξοδος ἐκ τῆς οὐδετερότητος θὰ ἦτο δικαιολογημένη μόνον εἰς περίπτωσιν βουλγαρικῆς ἐπιθέσεως κατὰ τῆς χώρας μας. Κατόπιν τούτου, ἡ κυβέρνησις Βενιζέλου παρῃτήθη καὶ ἐσχηματίσθη κυβέρνησις ὑπὸ τὸν Ἀλεξ. Ζαίμην, μὲ συμμετοχὴν εἰς αὐτὴν τῶν πρώην πρωθυπουργῶν Γ. Θεοτόκη, Δημ. Ράλλη, Στέφ. Δραγούμη, Δημ. Γούναρη καὶ τοῦ ναυάρχου Π. Κουντουριώτη. Ἡ νέα κυβέρνησις ὅμως ἀνετράπη μετὰ ἕνα μῆνα, διότι ἡ φιλελευθέρα εἰς τὴν Βουλὴν πλειονοψηφία ἐθεώρησεν ὅτι ἐθίγη ἀπὸ τὴν στάσιν τοῦ ὑπουργοῦ τῶν Στρατιωτικῶν, ὑποστρατήγου Ι. Γιαννακίτσα, κατὰ τὴν διάρκειαν σημειωθέντος ἐν τῆ Βουλῇ ἐπεισοδίου.

Ὁ Βασιλεύς, ἐπειδὴ ὁ Αλ. Ζαΐμης ἠρνήθη νὰ διατηρήσῃ τὴν πρωθυπουργίαν, ἀνέθεσε τὸν σχηματισμὸν νέας κυβερνήσεως εἰς τὸν Στέφ. Σκουλούδην, ὁ ὁποῖος ὅμως διετήρησε τοὺς αὐτοὺς ὑπουργούς. Ὁ νέος πρωθυπουργὸς εἰσηγήθη τὴν διάλυσιν τῆς Βουλῆς, εἰς τὴν ὁποίαν προέβλεπεν ὅτι θ’ ἀνετρέπετο ἐφ’ ὅσον διετήρησε τὴν σύνθεσιν τῆς παλαιᾶς κυβερνήσεως, καὶ τὴν διενέργειαν νέων ἐκλογῶν. Ὁ Βασιλεὺς ἀπεδέχθη τὴν εἰσήγησιν καὶ αἱ ἐκλογαὶ ὡρίσθησαν διὰ τὴν 19ην Δεκεμβρίου 1915. Τὸ κόμμα τῶν Φιλελεύθερων ἠρνήθη νὰ μετάσχῃ διότι ἐφρόνει ὅτι δὲν θὰ ἀπέδιδον τὸ πραγματικὸν λαϊκὸν φρόνημα, ἐπειδὴ μεγάλη μερὶς τῶν ψηφοφόρων εὑρίσκετο ἐπιστρατευμένη. ῾Ως ἔπρεπε νὰ ἀναμένεται, ἡ ἀποχὴ τῶν Φιλελεύθερων ἐκ τῶν ἐκλογῶν ἔφερε μεγαλυτέραν ἔντασιν εἰς τὰς σχέσεις μεταξὺ τῶν κεκηρυγμένων ὑπὲρ τῆς οὐδετερότητος καὶ τῶν ὑποστηριζόντων τὴν ἔξοδον εἰς τὸν πόλεμον παρὰ τὸ πλευρὸν τῆς Ἀντάντ.

Ἡ ἐπίσημος στάσις τῆς ῾Ελλάδος δὲν ἠμπὸδισε τὴν περαιτέρω ἐνίσχυσιν τῶν εἰς Θεσσαλονίκην ἀγγλογαλλικῶν μονάδων, οὔτε τὴν ὑπὸ τῶν Ἀγγλογάλλων χρησιμοποίησιν ἑλληνικῶν λιμένων διὰ τὸν στόλον των. Τὰς ἀρχάς, μάλιστα, ᾽Ιανουαρίου 1916 κατέλαβον τὴν Κέρκυραν, διὰ νὰ τήν χρησιμοποιήσουν πρὸς φιλοξενίαν καὶ ἀναδιοργάνωσιν τῶν ὑπολειμμάτων τοῦ σερβικοῦ στρατοῦ, τὰ ὁποία, μέσῳ Ἀλβανίας, εἶχον διαφύγει μετὰ τὴν σερβικὴν κατάρρευσιν. Εἰς τὴν Κέρκυραν ἐγκατεστάθησαν, ἐπίσης, ἡ σερβικὴ κυβέρνησις καὶ ἡ σερβικὴ Βουλὴ.

Ἡ παρουσία τῶν στρατευμάτων τῆς Ἀντὰντ εἰς Μακεδονίαν δὲν ἦτο δυνατὸν παρά νὰ προκαλέσῃ ἀργὰ ἤ γρήγορα, ἀντίδρασιν τῶν Κεντρικῶν Αὐτοκρατοριῶν. Πράγματι, τὰ τέλη Μαΐου 1916, οἱ Γερμανοὶ ἐζήτησαν τὴν παράδοσιν τοῦ ὀχυροῦ Ροῦπελ, προστατεύοντος τὴν ὁμώνυμον στενωπόν.

Ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνησις διεμαρτυρήθη ἐντόνως διὰ τὴν γερμανικὴν ἐνέργειαν, ἀλλὰ δὲν ἠθέλησε νὰ ἔλθῃ εἰς ρῆξιν μὲ τὴν Γερμανίαν καὶ δι’ αὐτὸ συνεφώνησεν εἰς τὴν παράδοσιν. Τὴν ἐν προκειμένῳ ἑλληνικὴν στάσιν ἡ Ἀντὰντ ἐθεώρησεν ὡς μὴ φιλικὴν καί δι’ αὐτὸ τὴν 21ην ᾽Ιουνίου ἐζήτησε τὴν παραίτησιν τῆς κυβερνήσεως Στ. Σκουλούδη, τὴν ἀποστράτευσιν τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ καὶ τὴν διενέργειαν νέων ἐκλογῶν. Τὰ αἰτήματα ἔγιναν δεκτά. Ὑπηρεσιακὴ κυβέρνησις ὑπὸ τὸν Ἀλεξ. Ζαΐμην ἐσχηματίσθη καὶ ἡ ἀποστράτευσις διετάχθη. Ἀλλ’ ἐνῷ ἡ χώρα ἐβάδιζε πρὸς ἐκλογὰς, γερμανοβουλγαρικαὶ δυνάμεις εἰσῆλθον τὴν 17ην Αὐγούστου εἰς Ἀνατ. Μακεδονίαν. Αἱ ἐκεῖ ἑλληνικαὶ δυνάμεις, ἀνεπαρκέσταται δι᾽ ἄμυναν, ἠναγκάσθησαν τὴν 11ην Σεπτεμβρίου, ἀφοῦ κατέστη ἀδύνατος ἡ μεταφορά των εἰς Παλαιὰν ῾Ελλάδα, νὰ συνθηκολογήσουν. Μετεφέρθησαν δὲ, (περὶ τοὺς 6.000 ἀξιωματικοὶ κι’ ὁπλῖται) ὡς φιλοξενούμενοι τῶν Γερμανῶν, εἰς Γκέρλιτς τῆς Σαξωνίας, ὅπου παρέμειναν μέχρι τοῦ 1919.

῾Ωρισμένος ἀριθμὸς ἀξιωματικῶν καὶ ὁπλιτῶν (περὶ τοὺς 2.000) κατώρθωσε νὰ διαφύγη εἰς Θεσσαλονίκην, ὅπου, ἐν συνεργασίᾳ μέ ὑπηρετοῦντας εἰς τὴν μακεδονικὴν πρωτεύουσαν συναδέλφους των, συνέστησαν ᾽Επιτροπὴν ᾽Εθνικῆς Ἀμύνης. Σκοπὸς τῆς ᾽Επιτροπῆς ἦτο ἡ συγκρότησις, ἐξ ἐθελοντῶν, στρατιωτικῶν σωμάτων, τὰ ὁποῖα θὰ ἐπολέμουν παρὰ τὸ πλευρὸν τῆς Ἀντάντ.

Τὰ γεγονότα τῆς Μακεδονίας εἶχον ὡς ἄμεσον συνέπειαν τὴν ματαίωσιν τῶν ἐκλογῶν, κατόπιν ἀξιώσεως τῶν Γάλλων, φοβηθέντων ὅτι τὸ κόμμα τῶν Φιλελευθέρων, τὸ μόνον τὸ ὁποῖον ἐθεώρουν ὡς φιλικὸν, δέν θὰ ἐκέρδιζε τὴν πλειονοψηφίαν. Ἡ ματαίωσις τῶν ἐκλογῶν ἔφερε καὶ τήν παραίτησιν τῆς κυβερνήσεως Ζαΐμη. ᾽Εσχηματίσθη πολιτικὴ κυβέρνησις ὑπὸ τὸν Νικ. Καλογερόπουλον, μὲ πρόγραμμα τὴν ἔναρξιν διαπραγματεύσεων πρός ἔξοδον τῆς Ἑλλάδος ἐκ τῆς οὐδετερότητος παρὰ τὸ πλευρόν τῆς Ἀντάντ.

Ἀλλὰ τὰ γεγονότα τῆς Μακεδονίας εἶχον ὡς ἀπρόβλεπτον ἐπακόλουθον τὴν μετάβασιν τοῦ ᾽Ελ. Βενιζέλου, μέσῳ Κρήτης καὶ νήσων τοῦ Αἰγαίου, εἰς Θεσσαλονίκην, ὅπου, μετὰ τοῦ ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη καὶ τοῦ στρατηγοῦ Παναγιώτου Δαγκλῆ, ἐσχημάτισε τὰς ἀρχὰς ᾽Οκτωβρίου 1916 προσωρινὴν κυβέρνησιν, ἡ ὁποία καὶ ἐκήρυξε τὸν πόλεμον κατὰ τῶν Κεντρικῶν Αὐτοκρατοριῶν.

Ἡ ἄρνησις τῆς Ἀντὰντ νὰ διαπραγματευθῇ ὑπεχρέωσε τὴν κυβέρνησιν Καλογεροπούλου εἰς παραίτησιν. Νέα ὑπηρεσιακὴ κυβέρνησις, ὑπὸ τὸν καθηγητὴν τοῦ Πανεπιστημίου Σπυρίδωνα Λάμπρον, ἐσχηματίσθη τὰς ἀρχὰς Ὀκτωβρίου, ἡ ὁποία εὑρέθη ἐνώπιον σειρᾶς ἀξιώσεων τῶν Γάλλων, ἐνεργούντων ὡς ἐντολοδόχων καὶ τῶν ἄλλων δυνάμεων. ῾Η γαλλική Κυβέρνησις πιστεύουσα ὅτι ἦτο ὐπέυθυνος διὰ τὴν ἀσφάλειαν τοῦ Μακεδονικοῦ μετώπου, ἐπειδὴ ἀρχιστράτηγος ἦτο ὁ Γάλλος στρατηγὸς Μωρὶς Σαράϊγ, μετέφερε τὸ σύνολον, σχεδὸν, τοῦ στόλου της εἰς τὰ ἑλληνικὰ ὕδατα. ᾽Επὶ κεφαλῆς τῶν γαλλικῶν ναυτικῶν δυνάμεων ἦτο ὁ ναύαρχος Λουδοβίκος Νταρτὶζ ντὶ Φουρνέ, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ ἠξίωσε καὶ ἐπέτυχε τὴν παράδοσιν τοῦ στόλου τῶν ἑλληνικῶν ἐλαφρῶν πολεμικῶν σκαφῶν, προέβη, ἐν συνεχείᾳ εἰς πράξεἰς καταλυτικὰς τῆς ἑλληνικῆς κυριαρχίας. ῎Εθεσεν ὑπὸ τὸν ἔλεγχόν του τὸν Πειραιᾶ καὶ τὸν Ναύσταθμον, ἐξεδίωξεν ἐξ Ἀθηνῶν τοὺς πρεσβευτὰς Γερμανίας, Αὐστρουγγαρίας, Βουλγαρίας, Τουρκίας, καί, τέλος, ἐζήτησεν τὸν περιορισμὸν τῶν ἑλληνικῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων εἰς Πελοπόννησον καὶ τὴν παράδοσιν τοῦ μεγίστου μέρους τοῦ πυροβολικοῦ καὶ τῶν ἐλαφρῶν ὄπλων. ᾽Επειδὴ ἡ κυβέρνησις Λάμπρου ἐδίσταζε νὰ ἱκανοποιήσῃ, ἐν τῷ συνόλῳ της, τὴν ἀξίωσιν περὶ παραδόσεως τοῦ ὀπλισμοῦ, ὁ Γάλλος ναύαρχος ἀπεβίβασε τὴν 1ην Δεκεμβρίου 1916 (18ην Νοεμβρίου κατὰ τὸ παλαιὸν ἡμερολόγιον, ἐξ οὗ καὶ τὰ γεγονότα ἀπεκλήθησαν Νοεμβριανὰ), ἀγγλογαλλικὰ ναυτικὰ ἀγήματα, ἐπὶ τῷ σκοπῷ καταλήψεως ἑπικαίρων σημείων τῆς ἑλληνικῆς πρωτευούσης. Αἱ στρατιωτικαί, ὅμως, δυνάμεἰς τῶν Ἀθηνῶν ἀντέταξαν ἄμυναν καὶ καθήλωσαν τὰ ἀγήματα, τὰ ὁποῖα ὑπέστησαν ἀρκετὰς ἀπωλείας. Κατόπιν τούτου, ὁ Γάλλος ναύαρχος, ὁ ὁποῖος εἶχεν ἐγκατασταθῆ εἰς τὸ Ζάππειον Μέγαρον, διέταξε τὰ πολεμικὰ σκάφη του νὰ βομβαρδίσουν τὴν ἑλληνικὴν πρωτεύουσαν. Ἀρκεταὶ βολαὶ ἔπεσαν εἰς τὴν πέριξ τοῦ Ἀρδηττοῦ περιοχήν καὶ ἄλλαι ἐντὸς τοῦ βασιλικοῦ κήπου. ᾽Επῆλθε, τότε, συμφωνία μεταξὺ τοῦ Βασιλέως καὶ τῶν πρεσβευτῶν Γαλλίας, Μ. Βρεταννίας καὶ Ρωσίας, ὅπως παραδοθοῦν εἰς τὸν ναύαρχον ἕξ πυροβολαρχίαι (24 πυροβόλα) καὶ διακοποῦν αὶ ἐχθροπραξίαι, ἀποσυρομένων τῶν ἀγημάτων.

Τὰ γεγονότα αὐτὰ ὡδήγησαν εἰς ἀντικατάστασιν τοῦ Φουρνέ, ὁ ὁποῖος ἐθεωρήθη ὡς κακῶς χειρισθεἰς τὴν ὑπόθεσιν, καὶ εἰς ἐπιβολὴν ναυτικοῦ ἀποκλεἰςμοῦ τῆς ῾Ελλάδος, μέ συνέπειαν νὰ ὑποστῇ ὁ ἑλληνικὸς λαὸς σοβαρὰς ἐπισιτιστικὰς στερήσεἰς. ῾Ο ἀποκλεισμὸς διετηρήθη καὶ μετὰ τὴν ἰκανοποίησιν τῶν νέων ἀξιώσεων τῆς Ἀντάντ, αἱ ὁποῖαι διετυπώθησαν εἰς διακοίνωσιν τῆς 28ης Δεκεμβρίου 1916. ῏Ητο φανερόν πλέον ὅτι αἱ πιθανότητες συνεννοήσεως μεταξὺ Ἀντὰντ καὶ κυβερνήσεως Ἀθηνῶν εἶχον μηδενισθῆ καὶ ὅτι ἀκόμη μεγαλυτέρας ἐκτάσεως ἐπέμβασις ἔπρεπε νὰ ἀναμένεται. 

Ἡ ἀπομάκρυνσις τοῦ Βασιλέως

Ἡ ἐπανάστασις τοῦ Μαρτίου 1917, ἡ ὁποία ἀνέτρεψε τό τσαρικὸν καθεστὼς εἰς Ρωσίαν, καὶ ἡ εἴσοδος τῶν Ἡνωμ. Πολιτειῶν, τὴν 6ην Ἀπριλίου 1917, εἰς τὸν πόλεμον ἐναντίον τῶν Κεντρικῶν Αὐτοκρατοριῶν, ἔδωσαν νέαν μορφήν εἰς τήν σύρραξιν. ᾽Εξάλλου, αἱ ἐπελθοῦσαι εἰς Μ. Βρεταννίαν καὶ Γαλλίαν κυβερνητικαὶ μεταβολαὶ ἔφερον εἰς τὴν ἐξουσίαν κυβερνήσεἰς ἀποφασισμένας νὰ ἐντείνουν τὴν πολεμικὴν προσπάθειαν. Ἡ ἐκκαθάρισις τῆς καταστάσεως εἰς τὴν ῾Ελλάδα ἐκρίθη, κυρίως ὑπὸ τῶν Γάλλωνν, ὡς ἀπαραίτητος προϋπόθεσις διὰ τὴν ἀξιοποίησιν τοῦ Μακεδονικοῦ μετώπου. Κατόπιν συνεννοήσεως μεταξὺ τῶν δυνάμεων τῆς Ἀντὰντ ἀπεφασίσθη ἡ ἄσκησις πιέσεως εἰς τὰς Ἀθήνας, ὅπου, ἀπὸ τοῦ Ἀπριλίου 1917, εὑρίσκετο εἰς τὴν ἐξουσίαν κυβέρνησις ὑπὸ τὴν προεδρίαν, ἐκ νέου, τοῦ Ἀλεξ. Ζαΐμη. ῾Η μορφή τῆς πιέσεως δὲν ἦτο προσδιωρισμένη, ἐλλείψει ὀμοφωνίας. Ἀλλ’ ἡ Γαλλία ἀνέλαβε πρωτοβουλίαν καὶ ἔφερε τοὺς συμμάχους της πρὸ τετελεσμένου γεγονότος. ῾Υπὸ τὴν ἀπειλήν καταλήψεως τῶν Ἀθηνῶν ἐξηνάγκασε τὴν 12ην ᾽Ιουνίου 1917 τὸν Βασιλέα Κωνσταντῖνον νὰ ἐγκαταλείψῃ, μετὰ τοῦ διᾳδόχου Γεωργίου καὶ τῆς βασιλικῆς οἰκογενείας, τὴν ῾Ελλάδα. Βασιλεὺς ἀνεκηρύχθη ὁ δευτερότοκος υἱὸς τοῦ Κωνσταντίνου Ἀλέξανδος. Καὶ μετ’ ὀλίγον, τήν 27ην ᾽Ιουνίου 1917 ὁ Ἐλ. Βενιζέλος ἐσχημάτισε κυβέρνησιν εἰς Ἀθήνας. Ἡ νέα κυβέρνησις ἀνεκάλεσε τοὺς ἀπομένοντας εἰς τὰς Κεντρικὰς Αὐτοκρατορίας Ἕλληνας διπλωματικοὺς ἀντιπροσώπους καὶ ἀνεκοίνωσεν ὅτι ἐθεώρει τὴν ᾽Ελλάδα εὑρισκομένην εἰς ἐμπόλεμον κατάστασιν, μετὰ τῆς Γερμανίας καὶ τῶν συμμάχων της ἀπὸ 23ης καὶ 24ης Νοεμβρίου 1916, ἀφ’ ἧς, δηλαδὴ, ἡ κυβέρνησις Θεσσαλονίκης εἶχε κηρύξει τὸν πόλεμον κατά τῶν κεντρικῶν Αὐτοκρατοριῶν. Πρὸς νομιμοποίησίν της, ἡ κυβέρνησις Ἐλ. Βενιζέλου ἐπανέφερεν εἰς τὴν ζωήν τὴν Βουλήν τῆς 13ης ᾽Ιουνίου 1915, τήν ὁποίαν ἐθεώρησεν ὡς παρατύπως διαλυθεῖσαν. Ἡ Βουλὴ αὐτὴ, ἡ ὁποία ἔζησεν ἐπὶ τρία καὶ πλέον ἔτη, ἀπεκλήθη «Βουλή τῶν Λαζάρων». Ἀπουσίαζον δὲ ἐξ αὐτῆς ὁ Δημ. Γούναρης, διότι εἶχεν ἐκτοπισθῆ ὑπὸ τῶν Γάλλων εἰς Κορσικὴν καὶ ὁ Γεώργιος Θεοτόκης, ὁ ὁποῖος εἶχεν ἀποθάνει τὸν ᾽Ιανουάριον 1916.