Ἡ Κύπρος κατά τόν μεταπολεμικόν κόσμον (ΜΕΡΟΣ Β’)

ἕως τήν ἐποχήν τῆς τουρκικῆς εἰσβολῆς

ἡ Ἀγγλοκρατία - ὁ κυπριακός ἀγών

του

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΔΑΦΝΗ

Νέαι ἐκλογαί

Τὸ 1958 ἤρχιζε μὲ καλοὺς οἰωνούς. Τὴν 28ην ὅμως Φεβρουαρίου οἱ ὑπουργοὶ Ἐμπορίου καὶ Δημ. Ἔργων Π. Παπαληγούρας καὶ Γ. Ράλλης παρῃτήθησαν. Συγχρόνως ὁμοῦ μετ’ ἄλλων 13 βουλευτῶν κατέθεσαν δήλωσιν εἰς τὴν Βουλὴν περὶ ἄρσεως τῆς ἐμπιστοσύνης των ἀπὸ τὴν κυβέρνησιν. Ὁ Καραμανλῆς εὑρεθεὶς χωρὶς πλειοψηφίαν ἠναγκάσθη τὴν 5ην Μαρτίου νὰ παραιτηθῇ. ᾽Εσχηματίσθη ὑπηρεσιακὴ κυβέρνησις ὑπὸ τὸν πρὸεδρον τοῦ ῾Ελληνικοῦ ᾽Ερυθροῦ Σταυροῦ Κ. Γεωργακόπουλον, ἡ ὁποία, μὲ τὴν σύμφωνον γνώμην τῶν κομμάτων ΕΡΕ καὶ Φιλελευθέρων, διετήρησε τὴν Βουλὴν ἐν ζωῇ ἐπὶ μῆνα, ὥστε νὰ καταστῇ δυνατὴ ἡ ἀλλαγὴ τοῦ ἐκλογικοῦ συστήματος. Καθωρίσθη ἐκ νέου ἡ ἀναλογικὴ, ἀλλὰ «ἐνισχυμένη». Προέβλεπεν ὁ νέος ἐκλογικὸς νόμος, ὅτι εἰς τὴν δευτέραν κατανομὴν τῶν ἑδρῶν θὰ μετεῖχον κόμματα, τὰ ὁποῖα ἔλαβον τὸ 25% τῶν ψήφων εἰς ὁλόκληρον τὴν ᾽Επικράτειαν. Αἱ ἐκλογαὶ διενηργήθησαν τὴν 11ην Μαΐου 1958 καὶ ἡ ΕΡΕ ἐκέρδισεν 173 ἐπὶ συνόλου 300 ἑδρῶν. Τὸ Κόμμα τῶν Φιλελευθέρων δέν κατώρθωσε νὰ συγκεντρώση παρὰ 20,8% τῶν ψήφων. Ἐφ’ ὅσον δὲ ὁ νόμος προέβλεπεν ὅτι ἐὰν μόνον ἕν κόμμα συνεκέντρωνεν 25% τότε μετεῖχε τῆς δευτέρας κατανομῆς ἑδρῶν τὸ ἔχον τὰς περισσοτέρας, μετὰ τὸ πρῶτον, ψήφους κόμμα, ἡ ΕΔΑ ἡ ὁποῖα ἔλαβεν 24,4% τῶν ψήφων καὶ ἦλθε δεύτερον κόμμα μετέσχε τῆς δευτέρας κατανομῆς καὶ ἐξέλεξεν 79 βουλευτάς. Διὰ πρώτην φορὰν εἰς τὴν ἱστορίαν τοῦ ἑλληνικοῦ κοινοβουλίου κόμμα μὲ κομμουνιστικὰς τάσεις ἐνεφανίζετο ὡς ἀξιωματικὴ ἀντιπολίτευσις. Αὐτὴ ἦτο ἡ ἔμμεσος συνέπεια τοῦ Λαϊκοῦ Μετώπου τοῦ 1956. Ἀφελεῖς ψηφοφόροι, δυσηρεστημένοι μὲ τὰ ἄλλα κόμματα, ἐπίστευσαν, ὕστερα ἀπὸ τὴν μετὰ τῆς ΕΔΑ συνεργασίαν ἐθνικοφρόνων κομμάτων, ὅτι ἠδύναντο ἀκινδύνως νὰ ψηφίσουν ὑπὲρ αὐτῆς. Ἡ κοινοβουλευτικὴ τάξις ὑπέστη ἰσχυρὸν πλῆγμα.

 

῾Η σχηματισθεῖσα τὴν 17ην Μαΐου 1958 νέα κυβέρνησις ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ Κ. Καραμανλῆ ἦτο ἀρκετὰ ἰσχυρά. Οἱ Βρεταννοὶ τὸ ἀντελήφθησαν. Ὁ Μακμίλλαν παρουσίασε τὸν Ἰούνιον 1958 σχέδιον ἑλληνοβρεταννοτουρκικῆς συγκυριαρχίας ἐπί τῆς Κύπρου διὰ μίαν ἐπταετίαν. Ἦλθε καὶ εἰς Ἀθήνας διὰ νὰ τὸ ὑποστηρίξῃ. ῾Η ἑλληνικὴ κυβέρνησις καὶ ὁ Μακάριος τὸ ἀπέρριψαν. Κατὰ τὸν Δεκέμβριον ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνησις, καθ’ ὑπόδειξιν τοῦ ΝΑΤΟ, ἤρχισε συνεννοήσεις δι’ ἀπευθείας συνομιλίας μὲ τὴν τουρκικήν. Τὰς ἀρχὰς Φεβρουαρίου 1959 συνηντήθησαν εἰς Ζυρίχην οἱ πρωθυπουργοὶ τῶν δύο χωρῶν, συνοδευόμενοι ὑπὸ τῶν ὑπουργῶν τῶν ᾽Εξωτερικῶν. Κατόπιν διαπραγματεύσεων μιᾶς ἑβδομάδος, κατέληξαν, τὴν 11ην Φεβρουαρίου, εἰς συμφωνίαν ὅπως ἡ Κύπρος ἀνακηρυχθῇ ἀνεξάρτητον κράτος. Ἡ συμφωνία αὐτὴ ἐπεκυρώθη τὴν 19ην Φεβρουαρίου, ὑπὸ διασκέψεως ὡς συνελθούσης, ἀμέσως ἐν συνεχείᾳ ἐν Λονδίνῳ καὶ εἰς τὴν ὁποίαν μετέσχον οἱ πρωθυπουργοὶ Ἑλλάδος, Μ. Βρεταννίας, Τουρκίας, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος καὶ ὁ δὸκτωρ Κιουτσούκ, ὡς ἐκπρόσωπος τῶν Τούρκων τῆς Κύπρου. Διὰ τῆς συμφωνίας οἱ Τοῦρκοι ἐπέτυχον τὰ ἀκόλουθα: 1) Βέτο ἐπὶ τοῦ θέματος τῆς Ἑνωσεως καὶ ἐπὶ τῶν βασικῶν θεμάτων ἐσωτερικῆς καὶ ἐξωτερικῆς πολιτικῆς. 2) Συμμετοχὴν των εἰς τὴν κυβέρνησιν καὶ τὴν διοίκησιν τοῦ νέου κράτους κατὰ ποσοστὸν μεγαλύτερον τῆς ἀναλογίας τουρκικοῦ πρὸς ἑλληνικὸν πληθυσμόν. (Τρεῖς ὑπουργοὶ ἐπὶ δέκα, 30% τῶν διοικητικῶν ὑπαλλήλων, 40% εἰς τὴν ἐκ 2000 ἀνδρῶν ἐθνοφρουράν, ἐνῷ ἀντεπροσώπευον μόνον τὸ 18% τοῦ πληθυσμοῦ). ᾽Επίσης θὰ διέθετον ἰδιαιτέραν κοινοτικὴν Βουλὴν, ἐνῷ εἰς τὸ νομοθετικὸν σῶμα θὰ ἐξέλεγον, εἰς χωριστοὺς ἐκλογικοὺς συλλόγους, 15 ἐκ τῶν 50 συνολικῶς βουλευτῶν. 3) Δικαίωμα ἀποστολῆς μικροῦ στρατιωτικοῦ τμήματος εἰς τὴν νῆσον. ᾽Εξ ἄλλου εἰς τοὺς Βρεταννοὺς ἀνεγνωρίσθη τὸ δικαίωμα νὰ διατηρήσουν, κατ’ ἀπόλυτον κυριαρχίαν, δύο πολεμικὰς βάσεις. Μεταβατικὴ περίοδος ὡρίσθη διὰ τὴν σύνταξιν τοῦ Συντάγματος τοῦ νέου κράτους, τὴν ἐκλογὴν τοῦ νομοθετικοῦ σώματος τοῦ Προέδρου καὶ Ἀντιπροέδρου. Οἱ Ἕλληνες θὰ ἐξέλεγον τὸν Πρόεδρον καὶ οἱ Τοῦρκοι τὸν Ἀντιπρόεδρον. Ὡς ἀνεμένετο ἐξελέγησαν ἀντιστοίχως ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος καὶ Κιουτσούκ, κατὰ τὰς διενεργηθείσας τὴν 13ην Δεκεμβρίου 1959 ἐκλογάς.

Τὸ νέον Κράτος ἀνεκηρύχθη ἀνεξάρτητον τὴν 16ην Αὐγούστου 1960, δεκαὲξ ἡμέρας, μετὰ τὴν ἐκλογὴν τῶν δύο κοινοτικῶν βουλῶν καὶ τοῦ κοινοῦ νομοθετικοῦ σώματος. Ἡ Κύπρος ἔγινεν ἀμέσως μέλος τῶν Ἡνωμ. ᾽Εθνῶν καὶ τῆς βρεταννικῆς Κοινοπολιτείας.

Αἱ ἐξωτερικαὶ σχέσεις 1950 - 1963

Ἡ ἑλληνικὴ ἐξωτερικὴ πολιτική μετὰ τὸν τερματισμὸν τοῦ συμμοριτοπολέμου προσηνατολίσθη πρὸς τὴν ἔνταξιν μας εἰς τὴν Ἀτλαντικὴν Συμμαχίαν, τὴν ἀναζωογόνησιν τῆς φιλίας μὲ τὴν Τουρκίαν, τὴν βελτίωσιν τῶν σχέσεων μὲ τὰ πρὸς βορρᾶν ὅμορα κράτη καὶ τὴν ἀποκατάστασιν φιλικῆς ἀτμοσφαίρας τόσον μὲ τὴν Ἰταλίαν, ὅσον καὶ μὲ τὴν Δυτικὴν Γερμανίαν, τὸ γερμανικὸν κράτος τὸ ὁποῖον προσῆλθεν ἐκ τῆς συγχωνεύσεως τῶν τριῶν δυτικῶν ζωνῶν κατοχῆς. (Ἡ σοβιετικὴ ζώνη κατοχῆς μετεβλήθη εἰς Λαϊκὴν Δημοκρατίαν τῆς Ἀνατολικῆς Γερμανίας).

Ἡ ἔνταξις εἰς τὸ ΝΑΤΟ ἐπετεύχθη ἐντὸς συντόμου χρονικοῦ διαστήματος, ὡς προελέχθη, ὡς καὶ ἡ ἐκκαθάρισις τῶν μετὰ τῆς Ἰταλίας ἐκκρεμοτήτων, αἱ ὁποῖαι προέκυψαν, ἐκ τῆς ἐφαρμογῆς τῶν περὶ ἐπανορθώσεων διατάξεων τῆς συνθήκης εἰρήνης. Ἡ ἀποκατάστασις τῶν διπλωματικῶν σχέσεων μὲ τὴν Νοτιολαβίαν, αἱ ὁποῖαι εἶχον μόνον τυπικῶς διατηρηθῆ καθ’ ὅλην τὴν περίοδον τοῦ συμμοριτοπολέμου, ἐπετεύχθη τὰ τέλη τοῦ 1950. Ἔκτοτε αἱ ἑλληνονοτιοσλαβικαὶ σχέσεις ἔβαινον σταθερῶς βελτιούμενοι, ὥστε νά καταστῆ δυνατὴ ἡ ὑπογραφὴ τὴν 28ην Φεβρουαρίου 1953, εἰς Ἄγκυραν, τριμεροῦς συμφώνου φιλίας μεταξὺ Ἑλλάδος, Τουρκίας καὶ Νοτιοσλαβίας. Τὰς ἀρχάς ᾽Ιουνίου 1954 ὁ στρατάρχης Τίτο ἐπραγματοποίει ἐπίσημον ἐπίσκεψιν εἰς Ἀθήνας, ὅπου ἔγινε δεκτὸς μὲ τιμὰς ἀρχηγοῦ κράτους. Τὴν 9ην Αὐγούστου 1954 ὑπεγράφετο εἰς Μπλέντ, θέρετρον εἰς Σλοβενίαν, συμμαχία μεταξὺ τῶν τριῶν χωρῶν, κατὰ τὸ πρότυπον τῆς Ἀτλαντικῆς. Προέβλεπεν ὡς ἀνώτατον ὄργανον συμβούλιον ὑπουργῶν Ἐξωτερικῶν, ὑπὸ τὴν καθοδήγησιν τοῦ ὁποίου θὰ εἰργάζοντο τὸ μόνιμον συμβούλιον, ἡ γραμματεία καὶ τὸν κοινὸν ἐπιτελεῖον τῆς συμμαχίας. Τὰς ἀρχὰς Σεπτεμβρίου ἔγιναν δεκτοὶ εἰς Βελιγράδιον, ὡς ἐπίσημοι προσκεκλημένοι τοῦ νοτιοσλαβικοῦ κράτους, οἱ Ἕλληνες Βασιλεῖς.

Ἡ Δυτ. Γερμανία ἐπέδειξεν, εὐθὺς ἅμα τῆ συγκροτήσει της τὸ 1949, εἰλικρινή διέθεσιν ἐξαλείψεως ἐκ τῆς μνήμης τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ὅλων τῶν ἐκ τῆς γερμανικής κατοχῆς δυσαρέστων ἀναμνήσεων. Ἐδέχθη νὰ γίνῃ ἐκ νέου ὁ καλὸς ἀγοραστὴς τῶν ἑλληνικῶν γεωργικῶν προϊόντων, κατόπιν τῶν συνομιλιῶν τὰς ὁποίας διεξήγαγεν εἰς Βόννην ὁ ὑπουργὸς τοῦ Συντονισμοῦ Γ. Παπανδρέου, τὰ τέλη 1950, καὶ νὰ μᾶς παράσχη, μετὰ τὴν ἐπίσημον ἐπίσκεψιν τοῦ Σπ. Μαρκεζίνη τὸν Νοέμβριον 1953 εἰς τὴν δυτικογερμανικὴν πρωτεύουσαν, πιστώσεις 58 ἑκατ. δολλαρίων. Τὸν Μάρτιον 1954 ἐπεσκέφθη τὴν Ἑλλαδα ὡς ἐπίσημος προσκεκλημένος ὁ Γερμανὸς καγκελλέριος Κόνρατ Ἀντενάουερ καὶ τρεῖς μῆνας ἀργότερον μετέβαινεν εἰς Γερμανίαν ὁ στρατάρχης Ἀλεξ. Παπάγος. Τὸ 1955 ἐπεσκέφθη τὰς Ἀθήνας ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας Θ. Χόϋς καὶ τὸ 1956 ἀνταπέδωσαν τὴν ἐπίσκεψιν οἱ Ἕλληνες Βασιλεῖς. Τὸ ἴδιον ἔτος θὰ γίνουν ἐπισήμως δεκτοὶ καὶ ὑπό τοῦ Προέδρου Γαλλικῆς Δημοκρατίας Ρενὲ Κοτύ.

Οὐδεμίαν δυσκολίαν συνήντησε καὶ ἡ ἀναζωογόνησις τῆς ἑλληνοτουρκικῆς φιλίας. Τὰ τέλη ᾽Ιανουαρίου 1952 ἐπεσκέφθη τήν Ἄγκυραν ὁ ἀντιπρόεδρος τῆς κυβερνήσεως καὶ ὑπουργὸς ᾽Εξωτερικῶν Σοφ. Βενιζέλος καὶ τὸν Ἀπρίλιον τοῦ ἰδίου ἔτους ἦλθον εἰς Ἀθήνας ὁ Τοῦρκος ὑπουργὸς Ἀντνὰν Μεντερὲς μετὰ τοῦ ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν Φουάτ Κιοπρολοῦ. Κατᾶ τὰς διεξαχθεῖσας συνομιλίας ἐπετεύχθη προσέγγισις ἀπόψεων ἐπὶ τῶν ἐκκρεμῶν μεταξὺ τῶν δύο χωρῶν ζητημάτων, τὰ ὁποῖα ἀνεφέροντο κυρίως εἰς τὰ δικαιώματα μειονοτήτων, ἑλληνικῆς ἐν Τουρκίᾳ καὶ τουρκικής εἰς Ἑλλάδα. Τὸ δημιουργηθὲν φιλικὸν κλῖμα ἐπέτρεψε τὴν ἐπίσημον εἰς Ἀθήνας ἐπίσκεψιν τοῦ Προέδρου τῆς Τουρκικῆς Δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγιάρ, τὰς ἀρχάς Δεκεμβρίου 1952, καὶ τοῦ ἑλληνικοῦ βασιλικοῦ ζεύγους εἰς Ἄγκυραν τὴν ἄνοιξιν τοῦ ἐπόμενου ἔτους.

Ἡ Ἀλβανία ἐδείχθη ἀπρόθυμος πρὸς οἰανδήποτε συνεννόησιν. Ἐζήτησεν ὅπως παραιτηθώμεν ὀριστικῶς καὶ τελεσιδίκως τῶν ἐπὶ τῆς Β. Ἠπείρου δικαιωμάτων μας. ῾Η ἀξίωσις αὐτὴ ἦτο φυσικὰ ἀδύνατον καὶ νὰ συζητηθῇ ἀπὸ ἑλληνικῆς πλευρᾶς. Αἱ μόναι συμφωνίαι μέ τὴν Ἀλβανίαν ἦσαν ἡ τῆς ἐκκαθαρίσεως (1958) τοῦ Στενοῦ τῆς Κερκύρας ἐκ τῶν ναρκῶν καὶ ἡ περὶ ἀποδόσεως τῶν ῾Ελλήνων τῶν ἀπαχθέντων ὑπὸ τῶν συμμοριτῶν.

Ἡ Βουλγαρία ἐδέχθη, τὸν Μάϊον 1954, νὰ ὑπογράψη κοινὴν ἑλληνο-βουλγαρικὴν δήλωσιν περὶ ἀποκαταστάσεως τῶν διπλωματικῶν σχέσεων, αἱ ὁποῖαι εἶχον, ὡς προελέχθη, διακοπῆ ἀπὸ τοῦ ᾽Ιουλίου 1941. Εἰς τὴν δήλωσιν προσετίθετο ὅτι ἡ βουλγαρικὴ κυβέρνησις ἦτο ἑτοίμη νὰ ἐκπληρώσῃ τὰς ἐκ τῆς συνθήκης εἰρήνης τῆς 10ης Φεβρουαρίου 1947 ἀπορρεούσας ὑποχρεώσεις της.

῏Ησαν: 1) ῾Η καταβολὴ εἰς ὀκτὼ ἐτησίας δὸσεις ἐπανορθῶσεων ἐκ 45 ἑκατ. δολλαρίων ἀξίας τοῦ 1938. 2) ῾Η ἀπόδοσος τῶν ἐκ τοῦ ἑλληνικοῦ ἐδάφους ἀφαιρεθέντων κατὰ τὴν διάρκειαν τοῦ πολέμου περιουσιακῶν στοιχείων. 3) Ἡ ἀποκατάστασις εἰς τὰ περιουσιακὰ δικαιώματά των τῶν πρό τοῦ πολέμου ἐγκατεστημένων εἰς Βουλγαρίαν Ἑλλήνων.

᾽Εχρειάσθη νὰ παρέλθουν δέκα ἀκόμη ἔτη διὰ νὰ ἐπέλθῃ ὁ ὁριστικὸς διακανονισμὸς τῶν μεταξὺ τῶν δύο χωρῶν ἐκκρεμοτήτων. Τὴν 9ην ᾽Ιουλίου 1964 ὑπεγράφησαν εἰς Ἀθήνας ὑπὸ τῶν ὑπουργῶν ᾽Εξωτερικῶν ῾Ελλάδος Στ. Κωστοπούλου καὶ Βουλγαρίας Μπάσεφ δώδεκα συμφωνίαι, προϊὸν διετῶν διαπραγματεύσεων. Διὰ τῆς πρώτης ἐκ τῶν συμφωνιῶν αὐτῶν ἐρρυθμίζετο τὸ θέμα τῶν ἐπανορθώσεων. Οἱ Βούλγαροι ὑπεστήριζον ὅτι εἶχον λαμβάνειν σημαντικὸν ὑπόλοιπον ἐκ τῆς συμφωνίας Καφαντάρη - Μολλὼφ τοῦ 1927, διὰ τῆς ὁποίας διεκανονίσθησαν οἱ λογαριασμοὶ ἐκ τῆς ἀνταλλαγῆς τῶν πληθυσμῶν. Ἀπὸ ἑλληνικῆς πλευρᾶς ὑπεστηρίζετο ἤδη πρὸ τοῦ δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ὅτι οὐδέν χρεωστικὸν ὑπόλοιπον μᾶς ἐβάρυνεν, διότι τὰ ὀφειλόμενα παρ’ ἡμῶν, βάσει τῆς ἀνωτέρω συμφωνίας, εἶχον συμψηφισθῆ μὲ τὰς ἐξ ἐπανορθώσεων ἐκ τοῦ πρώτου παγκοσμίου πολέμου ἀπαιτήσεις μας. Οἱ Βούλγαροι ἀντέλεγον ὅτι αἱ ἐπανορθώσεις ἐκεῖναι εἶχον ἀποσβεσθή διὰ τοῦ χρεωστασίου Χοῦβερ. Τελικῶς συνεφωνήθη ὅπως ὅλαι αἱ ἑκατέρωθεν ἀπαιτήσεις καὶ ἀνταπαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένων καὶ τῶν ἐκ τῶν περιουσιακῶν δικαιωμάτων τῶν ῾Ελλήνων, συμψηφισθοῦν, τῆς -Βουλγαρίας ἀναλαμβανούσης τὴν ὑποχρέωσιν νὰ καταβάλῃ, εἰς δώδεκα ἐτησίας δόσεις, ποσὸν 7 ἑκατ. δολλαρίων τρεχούσης ἀξίας. ᾽Επὶ πλέον, ἀνέλαβε τὴν ὑποχρέωσιν νὰ μᾶς χορηγῆ, ἐπὶ 65 ἔτη, 3 ἑκατ. κυβικὰ μέτρα ὕδατος ἐτησίως ἐκ τοῦ ποταμοῦ Ἄρδα, διὰ τὴν ἄρδευσιν περιοχῶν τῆς Βορ. Ἑλλάδος. Ἡ συνολικἡ ἀξία τοῦ ὕδατος αὐτοῦ ὑπελογίσθη εἰς 15 ἑκατ. δολλαρίων.

Διὰ τῆς δευτέρας συμφωνίας καθωρίζοντο οἱ ὄροι ἀξιοποιήσεως τῶν ὑδάτων τῶν ποταμῶν Στρυμόνος, Νέστου καὶ Ἕβρου, δεδομένου ὅτι αἱ πηγαὶ τῶν τριῶν ποταμῶν εὑρίσκονται εἰς Βουλγαρίαν. Διὰ τῶν ὑπολοίπων δέκα ἐλαμβάνετο πρόνοια διὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῶν ἐπικοινωνιῶν, σιδηροδρομικῶν, ὁδικῶν, ἀεροπορικῶν, τηλεγραφικῶν, τηλεφωνικῶν, διὰ τὴν ἀμοιβαίαν παροχὴν δασμολογικῶν διευκολύνσεων, διὰ τὴν ἀνάπτυξιν τῶν ἐμπορικῶν καὶ οἰκονομικῶν σχέσεων. ῾Η ἐφαρμογὴ τῶν συμφωνιῶν δέν προσέκρουσεν εἰς δυσχερείας κατὰ τὴν διαρρεύσασαν ἀπὸ τῆς ὑπογραφῆς των πενταετίαν.

Ὁ θάνατος τοῦ Στάλιν, τὴν 5ην Μαρτίου 1953, ἐπέτρεψε τὴν ἐκ μέρους τῆς σοβιετικῆς κυβερνήσεως ἐφαρμογὴν μεθόδων ἐξωτερικῆς πολιτικῆς πλέον ἐλαστικῶν. Ἡ ὑπεροχὴ τῶν Ἡνωμ. Πολιτειῶν εἰς βιομηχανικὸν ἐξοπλισμὸν, εἰς ἐθνικὸν εἰσόδημα καὶ πυρηνικὰ ὅπλα, καθίστα ἀδύνατον τὴν πραγματοποίησιν τοῦ παγίου σκοποῦ τῆς σσβιετικῆς πολιτικῆς, τῆς ἐπιβολῆς δηλαδὴ τοῦ κομμουνιστικοῦ τρόπου ζωῆς εἰς ὅλον τὸν κὸσμον διὰ τῆς βίας. Αὐτὸς οὗτος ὁ Στάλιν μετὰ τὴν ἀποτυχίαν τοῦ ἀποκλεισμοῦ τοῦ Βερολίνου (1948-1949), τῶν πιέσεων ἐπὶ τοῦ ᾽Ιρὰν καὶ τῆς Τουρκίας καὶ τῶν ἐπιθέσεων ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Νοτ. Κορέας, ἠσθάνετο τὴν ἀνάγκην κάποιας προσεγγίσεως μέ τὴν Δύσιν. Τοῦ ἦτο ἀπαραίτητος καὶ διὰ τὴν ἀνασυγκρότησιν καὶ διὰ τὴν ἀνάπτυξιν τῆς Σοβ. Ἑνώσεως. Οἱ διάδοχοί του ἔσπευσαν νὰ ἀμβλύνουν τὴν σκληράν γραμμὴν τοῦ θανόντος στρατάρχου καὶ νὰ υἱοθετήσουν τὸ δόγμα τῆς εἰρηνικῆς συνυπάρξεως. ᾽Εντὸς τοῦ θέρους 1953 ἐπετεύχθη ἀνακωχὴ εἰς τὴν Κορέαν. Προσπάθεια δὲ ἀποκαταστάσεως καλῶν σχέσεων μὲ ὅλας τὰς χώρας τοῦ κόσμου ἀνελήφθη ὑπὸ τῆς Μόσχας.

᾽Εν τῶ πλαισίω τῆς νέας αὐτῆς τακτικῆς εὑρίσκετο καὶ ἡ τοποθέτησις, τὸ 1953, Σοβιετικοῦ πρεσβευτοῦ εἰς Ἀθήνας. ᾽Επὶ ἑπταετίαν ἡ πρεσβεία διηυθύνετο ὑπὸ ἐπιτετραμένου. Ὁ νέος πρεσβευτής Σεργκέϊεφ εἶχεν ὑπηρετήσει ὡς γραμματεὺς καὶ πρὸ τοῦ πολέμου εἰς Ἀθήνας. ῎Εκαμνε δὲ χρῆσιν τῶν μικρῶν γνώσεών του τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης διὰ νὰ ἱκανοποιήσῃ τοὺς Ἕλληνας συνομιλητὰς του. ᾽Εν τῶ αὐτῷ πλαισίῳ πρέπει νὰ τοποθετηθῇ καὶ ἡ προθυμία τῶν δορυφόρων χωρῶν, εἶτε ἦσαν σύμμαχοι κατὰ τὸν πόλεμον, ὡς ἡ Πολωνία καὶ ἡ Τσεχοσλοβακία, εἴτε εἰς τὸ ἐχθρικὸν στρατόπεδον ἀνῆκον, ὡς ἡ Ρουμανία καὶ ἡ Οὐγγαρία, ὅπως ἀποκαταστήσουν διπλωματικὰς σχέσεις μὲ τὴν χώραν μας. Αἱ χῶραι αὐταὶ ἐδέχθησαν νά προβοῦν εἰς ἀπελευθέρωσιν ἀπαχθέντων ὑπὸ τῶν συμμοριτῶν παιδιῶν καὶ νὰ προέλθουν εἰς διαπραγματεύσεις διά τήν ὑπογραφὴν ἐμπορικῶν συμφωνιῶν καὶ τὴν ἐκκαθάρισιν τῶν ὑφισταμένων οἰκονομικῶν ἐκκρεμοτήτων, αἱ ὁποῖαι ἐδημιουργήθησαν ἐκ τῆς ἐθνικοποιήσεως, κυρίως εἰς Ρουμανίαν, τῶν περιουσιῶν τῶν ἐκεῖ ἐγκατεστημένων Ἑλλήνων.

Τὴν τάσιν αὐτὴν διακριτικοῦ ἀνοίγματος τοῦ παραπετάσματος ἀνέστειλεν ἡ σημειωθεῖσα παγκόσμιος ἀντίδρασις εἰς τὴν ἐπέμβασιν τῶν σοβιετικῶν ἐνόπλων δυνάμεων, τὸν Νοέμβριον 1956, εἰς Οὐγγαρίαν, διὰ τὴν καταστολὴν τοῦ ἐπαναστατικοῦ οὐγγρικοῦ κινήματος, τὸ ὁποῖον ἀπέβλεπεν εἰς τὴν ἀνατροπήν τοῦ κομμουνιστικοῦ καθεστῶτος καὶ ἐγκαθίδρυσιν Φιλελευθέρας δημοκρατίας. Ἀλλ’ ὄχι ἐπὶ μακρόν. Ὁ ἡγέτης τῆς Σοβ. Ἑνώσεως Νικήτας Κρούτσεφ, ἀφοῦ ἀπεμάκρυνεν ἐκ τῆς κυβερνήσεως ὡρισμένα παλαιὰ στελέχη, ὡς ὁ Μολότωφ, ἐπωφελήθη τοῦ γοήτρου τὸ ὁποῖον ἐκέρδισεν ἡ χώρα του, ἐκ τῆς ἐξαπολύσεως τοῦ πρώτου τεχνητοῦ δορυφόρου (Ὀκτώβριος 1957), διὰ νὰ συνεχίσῃ τήν γραμμήν τῆς εἰρηνικῆς συμβιώσεως. Ἡ γραμμὴ αὐτὴ εἶχε γίνει, ἄλλωστε, ἀπαραίτητος διὰ τὴνΜόσχαν, διότι, ἡ Κομμουνιστικὴ Κίνα (ἀπὸ τοῦ 1949 εἶχεν ἐπιβληθῆ εἰς ὁλόκληρον τὴν ἠπερωτικἠν Κίναν κομμουνιστικὸν καθεστὼς. Οἱ ὑπὸ τὸν στρατάρχην Τσὰγκ - Κάϊ - Σὲκ Κινέζοι ἐθνικισταὶ περιωρίσθησαν εἰς τήν νῆσον Φορμόζαν (Ταϊβὰν), εἶχεν ἀρχίσει νὰ διεκδικῇ τὴν πρώτην θέσιν εἰς τὸ κομμουνιστικὸν στρατόπεδο.

Ἡ ἐπίδρασις τοῦ Κυπριακοῦ

᾽Επὶ τῶν ἐξωτερικῶν σχέσεων τῆς Ἑλλάδος ἡ ἐπιδίωξις ἱκανοποιητικής λύσεως τοῦ κυπριακοῦ θέματος ἤσκησεν ἀποφασιστικὴν ἐπίδρασιν. Διότι αἱ ἑλληνικαὶ κυβερνήσεις ἦσαν ὑποχρεωμέναι νά ἀναζητοῦν τὴν ὑποστήριξιν τῆς πλειονοψηφίας τῶν κρατῶν - μελῶν τοῦ Ο.Η.Ε. διὰ νὰ ἐπιτύχουν εὐνοϊκὰς ὑπὲρ τῶν ἑλληνικῶν θέσεων ἀποφάσεις. Ὁ ἀριθμὸς δὲ τῶν κρατῶν μελῶν τοῦ Ὀργανισμοῦ ηὔξανεν ἀπὸ ἔτους εἰς ἔτος ἐφ’ ὅσον τὰ παλαιὰ ἀποικιακὰ ἐδάφη ἀνεκηρύσσοντο ἀνεξάρτητα κράτη (ἀπὸ 50 τό 1945 ὁ ἀριθμὸς τῶν μελῶν τοῦ Ο.Η.Ε. ἀνῆλθεν εἰς 111 τὸ 1963 καὶ εἰς 126 τὸ 1968). Τόν Ἀπρίλιον 1955, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος μετέσχε διασκέψεως 39 ἀφρικανικῶν καὶ ἀσιατικῶν κρατῶν, ἡ ὁποία συνῆλθεν εἰς Μπαντοὺγκ τῆς ᾽Ινδονησίας. Κατὰ τὰ ἑπόμενα ἔτη ὠργανώθησαν εἰδικαὶ ἀποστολαὶ εἰς διάφορα ἀσιατικὰ καὶ ἀφρικανικὰ κράτη. Πρέπει νὰ τονισθῇ ὅτι αἱ πρώην γαλλικαὶ ἢ ἀγγλικαὶ ἀποικίαι ἐπηρεάζοντο εἰς τὴν διαμόρφωσιν τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς των ἀπὸ τὴν στάσιν τῆς παλαιᾶς μητροπόλεως. Δεδομένου δὲ ὅτι ἡ Γαλλία ἀντεμετώπιζε κινήματα ἀνεξαρτησίας τῶν ἀποικιῶν της, ὡς καὶ ἡ Μ. Βρεταννία, ἦτο φυσικὸν ἡ γραμμή της εἰς τὰ Η.Ε. νὰ εἶναι εὐθυγραμμισμένη πρὸς τὴν βρεταννικὴν. Ἄλλωστε τὸ σύνολον τῶν κρατῶν-μελῶν τοῦ ΝΑΤΟ δέν ἔβλεπεν εὐχαρίστως τὴν ἀνακίνησιν τοῦ κυπριακοῦ θέματος καὶ συνετάσσετο μὲ τὴν Μ. Βρεταννίαν εἰς τὰς ψηφοφορίας τοῦ Ο.Η.Ε. Αὐτὸ εἶχε προκαλέσει αἴσθημα πικρίας τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ κατὰ τῶν συμμάχων μας τοῦ ΝΑΤΟ. Τὴν εὔλογον αὐτὴν πικρίαν αἱ κυβερνήσεις Παπάγου καὶ Καραμανλῆ μετὰ δυσκολίας κατώρθωσαν νὰ περιορίσουν εἰς ὄρια μὴ θέτοντα εἰς κίνδυνον τὴν εἰς τὴν συμμαχίαν θέσιν μας. Ἠναγκάσθη ὅμως ἡ κυβέρνησις Καραμανλῆ, εἰς τὴν ὑπόθεσιν τοῦ Σουέζ, εἰς τὴν ὑπόθεσιν Λιβάνου καὶ Ὑπεριορδανίας (1958), εἰς τὴν ὑπόθεσιν Ἀλγερίας, λαμβάνουσα ὑπ’ ὄψιν καὶ τὰ συμφέροντα τῶν Ἑλλήνων τῶν διαβιούντων εἰς τὰ ἀραβικὰ κράτη, ὡς καὶ τῶν εἰς αὐτὰ Ὀρθοδόξων Πατριαρχείων, νὰ ταχθῇ παρὰ τὸ πλευρὸν τῶν τελευταίων. Γενικώτερον δὲ ἡ ἑλληνικὴ ἐξωτερικὴ πολιτικὴ ἀπέβλεψεν εἰς καλλιέργειαν φιλικῶν σχέσεων μὲ τὸν ἀραβικὸν κόσμον. ᾽Εφ’ ὧ καὶ μέχρι σήμερον δὲν ὑπάρχουν ἐπίσημοι διπλωματικαὶ σχέσεις μὲ τὸ Ἰσραήλ.

Ἡ ἐπελθοῦσα συμβιβαστικὴ λύσις τοῦ κυπριακοῦ ὡδήγησεν εἰς ἐξάλειψιν τῆς δυσφορίας τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἔναντι τῶν συμμάχων μας. Τὴν ἀποκατάστασιν τοῦ γνησίου φιλοδυτικοῦ πνεύματος ἐπεβεβαίωσεν ἡ μεγαλειώδης ὑποδοχὴ τὴν ὁποίαν ἐπεφύλαξεν ὁ λαὸς τῶν Ἀθηνῶν εἰς τὸν Πρόεδρον τῶν Η.Π.Α. (1952 - 1960) στρατηγὸν Ντουάϊτ Ἀϊζενχάουερ ὅταν ἐπεσκέφθη τὴν ἑλληνικὴν πρωτεύουσαν τὴν 14ην Δεκεμβρίου 1959. Ἦτο ὁ πρῶτος Ἀμερικανὸς Πρόεδρος ὁ ὁποῖος ἐπεσκέπτετο τὴν χώραν μας. ᾽Επίσης ἐγένετο ἐνθουσιωδῶς δεκτὸς τὸν Ἰούλιον 1962, ὁ τότε ἀντιπρόεδρος καὶ ἀπὸ 22/11/1963 μέχρι 20/11/1969 Πρόεδρος τῶν Η.Π.Α. Λύντον Τζόνσον, ὡς καὶ ὁ Πρόεδρος τῆς Γαλλικῆς Δημοκρατίας, στρατηγὸς Κάρολος Ντέ Γκώλ, τὸν Ἀπρίλιον 1963.

Διὰ τὴν προβολὴν τῆς διεθνοῦς θέσεως τῆς ῾Ελλάδος ὁ πρωθυπουργός Κ. Καραμανλῆς ἐπραγματοποίησε πολλὰς ἐπισήμους ἐπισκέψεις εἰς τὰς δυτικὰς χώρας, ὡς καὶ εἰς Νοτιοσλαβίαν, Τουρκίαν (εἰς Ἄγκυραν μετέβη ἀμέσως μετὰ τὰς συμφωνίας Ζυρίχης καὶ Λονδίνου, τὸν Ἀπρίλιον 1959), Αἴγυπτον.

Ἰδιαιτέρως ἐπιτυχὴς ὑπῆρξεν ἡ εἰς Οὐάσιγκτον ἐπίσκεψίς του, τήν ἄνοιξιν 1961, εὐθὺς μετὰ τὴν ἄνοδον εἰς τὴν ἐξουσίαν τοῦ Προέδρου Τζὼν Κέννεντυ. ᾽Επίσης συνέβαλον εἰς τὴν τοιαύτην προβολὴν καὶ αἱ ἐπισκέψεις τοῦ βασιλικοῦ ζεύγους εἰς Η.Π.Α., Γαλλίαν, Γερμανίαν, Ἰταλίαν, Ἰνδίαν, Ταϋλάνδην, Λίβανον, Μ. Βρεταννίαν, αἱ ὁποῖαι ἐπραγματοποιήθησαν ἀπὸ 1956 - 1963.