ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2013 / ΛΑΤΙΝΙΚΑ (ΘΕΩΡ.Κ.) – ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ / ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ / ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ (ΜΕΡΟΣ Α’)

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

XXI – XXVIII

επιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

1.     ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΕΣ

·        Brenno duce: ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη (21)

·        deletis legionibus: γνήσια αφαιρετική απόλυτος (21) → cum Galli legiones delevissent*

·        quibus interemptis: γνήσια αφαιρετική απόλυτος (21) → cum Camillus eos interemisset *

·        «quod illic aurum pensatum est» σε αφαιρετική απόλυτη μετοχή μας δίδει το εξής → auro illic pensato (21)

·        occiso Scriboniano: γνήσια αφαιρετική απόλυτη.  Αναλύεται σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση: α) cum Scribonianus occisus esset* (23)

* τουτέστιν τας αναλύομε με cum (ιστορικόν / διηγηματικόν) + Υποτακτική υπερσυντελίκου

2.     ΜΕΤΟΧΕΣ

·        abeuntes: (21) επιρρηματική χρονική στο ρήμα secutus est, συνημμένη στο Gallos, δηλώνει το σύγχρονο. → Ανάλυση: cum abirent.

·        divisam: (21) επιθετική μετοχή επιθετικός προσδιορισμός στο praedam, δηλώνει το προτερόχρονο.  → Ανάλυση: quae non aequo iure divisa est ή divisa erat.

·        absens: (21) επιρρηματική εναντιωματική μετοχή στο ρήμα factus est, συνημμένη στο Camillus, δηλώνει το σύγχρονο → Ανάλυση: etsi aberat.

·        interroganti: (23) αναφορική  μτχ qui persaepe interrogabat

·        cohibitae:  (23) αναφορική μτχ quae cohibitae erant

·        desideranti:  (27) αιτιολογική μετοχή. Ανάλυση: quod desiderabat

3.     ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

·        diu: (21) θετικός: diu, συγκριτικός: diutius, υπερθετικός: diutissime (21)

·        bene: (23) θετικός: bene, συγκριτικός: melius, υπερθετικός: optime

·        exterus, –a, -um: (25) Παραθετικά επιθέτου: exterior, -ior, -ius, extremus, -a, -um/ extimus, -a, -um.

·        mitis, -is, -e: (27) θετικός επιρρήματος: mite

·        maturus, -a, -um: (27) υπερθετικός: maturissimus, -a, -um και maturrimus, -a, -um

·        summa: (28) Θ.Β.: supera / Σ.Β.: superiore / Υ.Β.: suprema/ summa

4.     ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ

·        noli spectare = (28) απαγόρευση. Άλλος τρόπος έκφρασης: ne spectaveris

·        investiga: (28) → Απαγόρευση: noli investigare ne investigaveris

5.     ΡΗΜΑΤΑ

·        abeuntes: (21) μτχ. Ενεστ.: abiens γεν: abeuntis
γερούνδιο: abeundi, abeundo, abeundum, abeundo. (με τον ίδιο τρόπο σχηματίζονται οι αντίστοιχοι τύποι του redeo)

·        dico: (21) προστακτική dic.

·        factus est: (21) ως ενεργητική φωνή του ρήματος fio χρησιμοποιείται το ρήμα facio.

·        redeo: (23) το ρήμα είναι σύνθετο του eo.
μτχ. Ενεστ.: rediens γεν: redeuntis
γερούνδιο: redeundi, redeundo, redeundum, redeundo.
προστακτική ενεστώτα: redi - redite
προστακτική μέλλοντα: reditο - reditο - reditote - redeunto

·        erat ascensurus: (23) ενεργητική περιφραστική συζυγία

·        το ρήμα volo (24)

·        indignatus,(24)

·        cognosco (24)

·        affero: (25) β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα → affer

·        scitote: (25) λειτουργεί ως προστακτική ενεστώτα (β’ ενικό) scito, (β’ πληθυντικό) scitote.

·        Τα ρήματα inquam και memini (25) είναι ελλειπτικά (γραμματική Τζαρτζάνου σελ.91,92). Συγκεκριμένα, το memini σχηματίζει προστακτική μέλλοντα με σημασία ενεστώτα: memento, mementote

·        fore: (27) απαρέμφατο μέλλοντα του sum. Σχηματίζει και δεύτερο τύπο: futura esse

6.     ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

·        unde: (21) αναφορικό επίρρημα˙ γι’ αυτό και η τελευταία πρόταση του κειμένου unde ... reversus est, είναι δευτερεύουσα αναφορική.

·     «cum illa ...intraverat»: (23) η δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση εδώ εισάγεται με τον επαναληπτικό cum. (τον μοναδικό σε όλα τα κείμενα)

· ut ignoraretur a marito: (23) δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση / με ρήμα το ignoraretur

·        quid ageret puer: (23) δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική /  εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού ageret, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (interroganti: εξάρτηση της μετοχής από το respondebat)και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

· cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent: (23) δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση / εισάγεται με τον ιστορικό - διηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού (vincerent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (egrediebatur) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

·        ut simul imponeretur: (23) δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα orabat, / εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό και συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού (imponeretur·), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (orabat) (ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων, συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)

·        neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis : Eξαρτημένος υποθετικός λόγος (ανοιχτή υπόθεση - 1ο είδος - στο μέλλον): → Τροπή σε ανεξάρτητο υποθετικό λόγο: Υπόθεση: nisi vos ipsi patriae consulueritis (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα) Απόδοση: nemo patriae consulet (οριστική μέλλοντα).(25)

·        «quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore»: (25) δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση / με υποτακτική ενεστώτα (putetis), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (interrogo) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

·        Cum omnes recentem esse dixissent: (25) δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση / Εισάγεται με τον cum τον ιστορικό-διηγηματικό/ με υποτακτική υπερσυντελίκου (dixissent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (inquit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

·        quae nimia vobis est: (25) δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο fiduciam

·        quo Carthago deleta est: (25) δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο bello

·        Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset: (27) δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση / Εισάγεται με τον ιστορικό / διηγηματικό σύνδεσμο cum / εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (devertit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

·        qui multo minor natu erat: (27) δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο Accius

·        cui Atreus nomen est: (27) δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο tragoediam

·        quae scripsīsset (27) δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας

·        ut dicis: (27) δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα

·        quae deinceps scribam: (27) δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας

·        quod in pomis est: (27) δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο idem,

·        quae dura et acerba nascuntur: (27) δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας

·        quae gignuntur statim vieta et mollia: (27) δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας

·        qui tam nihili est: (28) αναφορική προσδιοριστική πρόταση, προσδιορίζει το εννοούμενο υποκείμενο της κύριας πρότασης is.
(Η πρόταση κατά μία άλλη εκδοχή μπορεί να θεωρηθεί και αναφορική υποθετική)

7.     ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ

Διαθέτουν :

Μετοχή Ενεστώτα

Μετοχή Μέλλοντα

Υποτακτική Μέλλοντα

Απαρέμφατο Μέλλοντα

Σουπίνο

Γερούνδιο

·        Sequor

·        mortuus est: (23) μετοχή μέλλοντα = moriturus

·        reversus est: (21) στο συγκεκριμένο κείμενο είναι αποθετικό.       

·        egrediebatur (23)

·        nascuntur: (27) μετοχή μέλλοντα: nasciturus, -a, -um

·        devertit: (27) ο τύπος μπορεί να είναι είτε παρακείμενος ενεργητικής φωνής (deverto, deverti, deversum, devertere), είτε παρακείμενος του ημιαποθετικού ρήματος (devertor, deverti, deversum, deverti), καθώς είναι κοινός.

8.     ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

·        civitas: (21) η γενική πληθυντικού είναι civitatum και civitatium (21)

·        filius: (23) γενική ενικού: filii και fili κλητική ενικού: fili

·        navis: (23) αφαιρετική ενικού σε -e και -i

·        ficus: (25) ουσιαστικό β’ κλίσης, θηλυκό˙ διαθέτει και τύπους από την τέταρτη κλίση με κατάληξη –us, u.

·        aetas -atis: (27) γενική πληθυντικού = aetatum και aetatium

·        nihili: (28) nihilum-i: ουσιαστικό β΄ κλίσης

9.     ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ

1.     natu: (27) αφαιρετική της αναφοράς στο minor

2.     cui: (27) δοτική προσωπική κτητική στο est

3.     tibi: (28) ποιητικό αίτιο σε απλή δοτική λόγω εξάρτησης από μετοχή παθητικής διάθεσης (notus).

4.     dolore: (28) αφαιρετική οργανική του μέσου στο adfectus est
5. post diebus : (24) το post επιρρηματικός του χρόνου και η αφαιρετική του μέτρου. Το ίδιο και στο (23) (paulo post)

10.                         ΠΛΑΓΙΟΣ & ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

·        «Βene quievit, libenter cibum sumpsit» → (23) Mετατροπή ευθέος λόγου σε πλάγιο: Arria respondebat puerum bene quievisse, libenter cibum sumpsisse.

·        ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat: (23) → Μετατρoπή πλαγίου λόγου σε ευθύ: “Quid agit puer ?

·        “Ηomo es impudens” (24) → Πλάγιος λόγος  Nasica respondit illum esse hominem impudentem

·        “Τu mihi ipsi non credis?”(24) → Nasica interrogat num ille sibi ipsi non credat

·        Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse (24) → (SOS) Ευθύς λόγος Illa domini iussu id dixit et ille intus est.

·        Visne scire quid Nasica responderit (24) → Ευθύς λόγος Quid Nasica respondit?

·        Cum omnes recentem esse dixissent. (25) → σε ευθύ λόγο (Ficus) recens est.

·        «Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et accerbiora»: (24) → Μετατρoπή πλαγίου λόγου σε ευθύ: Sonora quidem sunt et grandia quae scripsisti, sed videntur tamen haec mihi duriora et acerbiora.

·        Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit (28) → (σε πλάγιο λόγο) Sallustius tradit Aesopi sui Licinum servum illi notum Roma Athenas fugisse.

·        Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam abiit. (28) → (σε πλάγιο λόγο) Sallustius tradit eum Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuisse, inde in Asiam abisse.

·        Noli spectare quanti homo sit (28) → (σε ευθύ λόγο) Quanti homo est?