Αι χρονικαί προτάσεις εις τα Λατινικά

του

Γεωργίου Πλακίδα

 

ΑΙ ΧΡΟΝΙΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Γενικά

Οι χρονικές προτάσεις είναι επιρρηματικές προτάσεις που προσδιορίζουν χρονικά την πράξη ή την κατάσταση που περιγράφει το ρήμα μιας άλλης πρότασης (συνήθως της κύριας).

 

Εκφέρονται:

• με οριστική, εφόσον εκφράζουν μόνο τον χρόνο.
• με υποτακτική, αν η σχέση της χρονικής πρότασης με την προσδιοριζόμενη δεν είναι μόνο καθαρά χρονική, αλλά ο καθορισμός του χρόνου χρωματίζεται και με άλλες έννοιες (όπως αυτή της προσδοκώμενης πράξης).

*σημείωση: Όταν στη χρονική πρόταση υπάρχει υποτακτική, τηρούνται γενικά οι κανόνες της ακολουθίας των χρόνων. 

2. Πιο συγκεκριμένα

Σε σχέση με την πρόταση που προσδιορίζουν, οι χρονικές προτάσεις είναι δυνατόν να εκφράζουν:

                         III.            κάτι το σύγχρονο. Εδώ διακρίνουμε δυο κατηγορίες:

1. παράλληλη διάρκεια. Οι προτάσεις αυτές:
• εισάγονται με τους συνδέσμους dum, quoad, quamdiu
• εκφέρονται με οριστική

π.χ. Dum Caecilia vixit, Metellus eam multum amavit. = Όσο έζησε η Καικιλία, ο Μέτελλος την αγαπούσε πολύ. [38]

2. μια συνεχιζόμενη πράξη (χρονική πρόταση), στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη (κύρια πρόταση). Οι προτάσεις αυτές:
• εισάγονται με τον σύνδεσμο dum
• εκφέρονται πάντα με οριστική ενεστώτα, οποιοσδήποτε κι αν είναι ο χρόνος της κύριας πρότασης (για γεγονότα του παρελθόντος συνήθως παρακείμενος ή ιστορικός ενεστώτας).

π.χ. Caecilia, [...], dum [...] omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. = Ενώ η Καικιλία αναζητούσε κάποιο γαμήλιο οιωνό για την κόρη της αδελφής της, η ίδια δημιούργησε τον οιωνό. [38]

                         IV.            κάτι το προτερόχρονο. Οι προτάσεις αυτές:

1. εισάγονται με τους συνδέσμους postquam (= αφού), ut, ubi (= όταν, μόλις), simul (= μόλις), simulac, cum primum.
2. εκφέρονται με οριστική, που για το παρελθόν είναι συνήθως η οριστική του παρακειμένου (ή του υπερσυντελίκου).

π.χ. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia sentire[...]. = Εγώ βέβαια, μόλις ήλθα στην πόλη, δεν έπαψα να πιστεύω όλα [...]. [37]

                            V.            κάτι το υστερόχρονο. Οι προτάσεις αυτές:

0. εισάγονται με τους συνδέσμους antequam, priusquam (= πριν), dum, donec, quoad (= μέχρι).
1. εκφέρονται με οριστική, όταν η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη˙ με υποτακτική, όταν η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη.

π.χ. Augustus tempus extraxit, donec induxit mentionem aetatis. = Ο Αύγουστος καθυστέρησε, μέχρι που έφερε την κουβέντα στην ηλικία (μόνο χρονικό ενδιαφέρον). [47]
[...] expectabat dum aliqua vox [...] audiretur. = [...] περίμενε μέχρι (με την προσδοκία) να ακουστεί μια φωνή. [38] 

***

3. Χρονικές προτάσεις εισαγόμενες με τον σύνδεσμο cum

Όταν ο cum εκφέρεται με οριστική διακρίνεται σε:

καθαρά χρονικό επαναληπτικό αντίστροφο

Όταν όμως εκφέρεται με υποτακτική, ονομάζεται ιστορικός-διηγηματικός.

                         VI.            καθαρά χρονικός (43, 44): χρησιμοποιείται και για τις 3 χρονικές βαθμίδες (παρελθόν, παρόν, μέλλον) και προσδιορίζει χρονικά την πράξη ή την κατάσταση που περιγράφει η πρόταση εξάρτησης (συνήθως η κύρια).
π.χ. Cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit? = Γιατί, όταν αντίκρισες τη Ρώμη, δεν σου πέρασε από το μυαλό; [43]

                      VII.            επαναληπτικός (23, 29): εκφράζει αόριστη επανάληψη (όπως οι υποθετικοί λόγοι της αρχαίας ελληνικής).
cum + οριστική ενεστώτα/μέλλοντα/παρακειμένου (ως αρκτικού χρόνου): αόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον
cum + οριστική παρατατικού/υπερσυντελίκου: αόριστη επανάληψη στο παρελθόν
π.χ. Cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat. = Κάθε φορά που εκείνη έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα του συζύγου, προσποιόταν πως ο γιος τους ζούσε. [23]

*σημείωση: Ο σύνδεσμος quotiescumque (29) ισοδυναμεί με τον επαναληπτικό cum.

                   VIII.            αντίστροφος: δηλώνει το αιφνίδιο γεγονός και αναφέρεται μόνο στο παρελθόν. Εκφέρεται με οριστική παρακειμένου συχνά μαζί με το επίρρημα repente (ξαφνικά). Η κύρια πρόταση εκφέρεται με οριστική παρατατικού ή υπερσυντελίκου, την οποία συνοδεύουν συνήθως τα επιρρήματα vix, aegre (μόλις και μετά βίας). Από άποψη χρονικής βαθμίδας εκφράζει πάντα το υστερόχρονο (ουσιαστικά λέγεται αντίστροφος, γιατί θα έπρεπε οι προτάσεις να λειτουργούν αντίστροφα, δηλαδή η κύρια να είναι χρονική και η χρονική κύρια).
π.χ. Ibi vix [...] dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. = Eκεί μόλις είχε παραδώσει [...], όταν ξαφνικά εμφανίστηκε μπροστά του μία φρικτή μορφή. [14]

σημείωση: Στα εξεταζόμενα στις πανελλαδικές εξετάσεις κείμενα δεν συναντάμε αντίστροφο cum.

                         IX.            Ιστορικός - διηγηματικός (23, 24, 25, 27, 28, 29, 31, 34, 36, 40, 47, 48, 49): Χρησιμοποιείται για τις διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού (για πράξη σύγχρονη) και υπερσυντελίκου (για πράξη προτερόχρονη). Υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας χρονικής με την κύρια πρόταση, δημιουργώντας μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους. Η υποτακτική έγκλιση τονίζει τον υποκειμενικό χαρακτήρα της πρότασης.
π.χ. Εgo, cum te quaererem, ancillae tuae credidi. = Εγώ, όταν σε ζητούσα, πίστεψα την υπηρέτριά σου. [24]
Cum omnes recentem esse dixissent, inquit. = Όταν όλοι απάντησαν ότι ήταν φρέσκο, είπε. [25]

Σχηματικά: 

Χρονικές προτάσεις
Εισάγονται	Εκφέρονται	Εκφράζουν
Dum	οριστική	το σύγχρονο(παράλληλη διάρκεια)
Dum	οριστική ενεστώτα	το σύγχρονο (συνεχιζόμενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη)
Postquam, ut	οριστική (παρακειμένου για το παρελθόν)	το προτερόχρονο
dum, donec	οριστική (μόνο χρονικό ενδιαφέρον) υποτακτική (προσδοκία, επιδίωξη)	το υστερόχρονο
cum ιστορικός - διηγηματικός	υποτακτική παρατατικού/υπερσυντελίκου (μόνο για το παρελθόν)	σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσα στην κύρια και τη δευτερεύουσα πρόταση
cum καθαρά χρονικός	οριστική (παρελθόν, παρόν, μέλλον)	χρονικό προσδιορισμό
cum επαναληπτικός (quotiescumque)	οριστική αρκτικού χρόνου (για παρόν, μέλλον), παρατατικού/ υπερσυντέλικου (για παρελθόν)	αόριστη επανάληψη

σημείωση: Στον πίνακα αναγράφονται μόνον οι σύνδεσμοι που συναντώνται στα εξεταζόμενα στις πανελλαδικές εξετάσεις κείμενα. 

ΑΣΚΗΣΗ Ι

Στις παρακάτω περιόδους να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες προτάσεις (είδος, συντακτική θέση, εισαγωγή, εκφορά).

1. Cum lacrimae suae vincerent, egrediebatur. [23]
2. Cum P. C. Nasica ad Ennium poetam venisset, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse. [24]
3. Quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat. [29]
4. Is cum aliquando castris abiret, edixit. [31]
5. Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. [34]
6. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt. [34]
7. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari [...] iussit. [34]
8. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit.
9. Caecilia, [...], dum [...] omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. [38]
10. [...]expectabat dum aliqua vox [...] audiretur. [38]
11. Tum intellexi, [...], cum iam neutris gratiam referre poteram. [44]
12. Augustus tempus extraxit, donec induxit mentionem aetatis. [47]
13. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium [...] poposcit. [49]

Λύση

1. cum lacrimae suae vincerent: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το egrediebatur. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum, και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί ο ιστορικός-διηγηματικός σύνδεσμος cum ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους. Είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στην υποτακτική. Συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού (vincerent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (egrediebatur) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
2. Cum P. C. Nasica ad Ennium poetam venisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το sensit. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική υπερσυντελίκου (venisset), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (sensit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
3. quotiescumque avis non respondebat: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το solebat. Εισάγεται με τον χρονικό-επαναληπτικό σύνδεσμο quotiescumque, ο οποίος ισοδυναμεί με τον επαναληπτικό cum. Εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη, και συγκεκριμένα με οριστική παρατατικού (respondebat). Εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν και σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνει το σύγχρονο.
4. cum aliquando castris abiret: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το edixit. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί ο ιστορικός-διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους. Είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στην υποτακτική. Συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού (abiret), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (edixit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
5. Cum Africanus in Literno esset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το venerunt. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί ο ιστορικός-διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους. Είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στην υποτακτική. Συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού (esset), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (venerunt) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
6. Quod ut praedones animadverterunt: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το appropinquaverunt. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει μόνο χρονικό προσδιορισμό. Συγκεκριμένα με οριστική παρακειμένου (animadverterunt), γιατί εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν [το Quod στην αρχή της περιόδου ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία].
7. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το iussit. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο postquam και εκφέρεται με οριστική, γιατί εκφράζει μόνο χρονικό προσδιορισμό. Συγκεκριμένα με οριστική παρακειμένου (rettulerunt), γιατί εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
8. dum vixit: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της αναφορικής πρότασης με ρήμα το amavit. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο dum και εκφέρεται με οριστική, γιατί εκφράζει μόνο χρονικό προσδιορισμό. Συγκεκριμένα εκφράζει το σύγχρονο και μάλιστα παράλληλη διάρκεια. Ο χρόνος είναι παρακείμενος (vixit) ίδιος δηλαδή με τον χρόνο του ρήματος της πρότασης την οποία προσδιορίζει (amavit).
9. dum [...] omen nuptiale petit filiae sororis: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το fecit. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο dum και εκφέρεται με οριστική, γιατί εκφράζει μόνο χρονικό προσδιορισμό. Συγκεκριμένα εκφράζει το σύγχρονο και μάλιστα μια συνεχιζόμενη πράξη (χρονική πρόταση), στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη (κύρια πρόταση). Εκφέρεται με οριστική ενεστώτα, όπως όλες οι προτάσεις αυτού του είδους, οποιοσδήποτε κι αν είναι ο χρόνος της κύριας πρότασης.
10. dum aliqua vox [...] audiretur: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το expectabat. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο dum και εκφράζει το υστερόχρονο. Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία-επιδίωξη, χρόνου παρατατικού (audiretur) επειδή εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (expectabat).
11. cum iam neutris gratiam referre poteram: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το intellexi. Εισάγεται με τον καθαρά χρονικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με οριστική, καθώς προσδιορίζει μόνο χρονικά την πράξη ή την κατάσταση που περιγράφει η πρόταση εξάρτησης (Tum intellexi). Ο χρόνος είναι παρατατικός, καθώς αναφέρεται στο παρελθόν.
12. donec induxit mentionem aetatis: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το extraxit. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο donec και εκφράζει το υστερόχρονο. Εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη. Ο χρόνος είναι παρακείμενος (induxit), επειδή αναφέρεται στο παρελθόν.
13. cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset: δευτερεύουσα χρονική επιρρηματική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το poposcit. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια, και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική υπερσυντελίκου (cognovisset), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (poposcit) της και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

ΑΣΚΗΣΗ ΙΙ

α) Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες μετοχές στις παρακάτω προτάσεις:

1. Brenno duce, Galli, [...] deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam. [21]
2. Quibus interemptis aurum omne recepit. [21]
3. Paetus, [...], occiso Scriboniano, Romam trahebatur. [23]
4. Auditā salutatione Caesar dixit. [29]
5. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt. [34]
6. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat. [40]
7. [...] Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit. [40]
8. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? [43]
9. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem. [44]
10. Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere. [47]
11. Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit [...]. [48]

β) Να αναλύσετε τις μετοχές των παρακάτω προτάσεων σε δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις εισαγόμενες με τον ιστορικό-διηγηματικό cum.

1. Brenno duce, Galli, [...] deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam. [21]
2. Paetus, [...], occiso Scriboniano, Romam trahebatur. [23]
3. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt. [34]
4. [...] Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit. [40]
5. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? [43]

γ) Να αναλύσετε τις μετοχές των παρακάτω προτάσεων σε δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις εισαγόμενες με τον σύνδεσμο postquam ή τον σύνδεσμο ut.

1. Quibus interemptis aurum omne recepit. [21]
2. Auditā salutatione Caesar dixit. [29]
3. Sulla, occupatā urbe, senatum armatus coegerat. [40]
4. Hac re auditā Augustus voluit filiam deterrere. [47]
5. Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit [...]. [48]

δ) Να αναλύσετε τη μετοχή της παρακάτω πρότασης σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισαγόμενη με τον σύνδεσμο dum.

       Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem. [44]

Λύση

α)

1. deletis: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα (νόθη) αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο (legionibus: υποκείμενο μετοχής).
2. interemptis: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα (νόθη) αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο (quibus: υποκείμενο μετοχής).
3. occiso: επιρρηματική χρονική μετοχή, γνήσια αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο (Scriboniano: υποκείμενο μετοχής).
4. Auditā: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα (νόθη) αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο (salutatione: υποκείμενο μετοχής).
5. abiectis: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα (νόθη) αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο (armis: υποκείμενο μετοχής).
6. occupatā: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα (νόθη) αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο (urbe: υποκείμενο μετοχής).
7. interrogatus: επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (Scaevola), δηλώνει το προτερόχρονο.
8. ingredienti: επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο tibi, δηλώνει το σύγχρονο.
9. exulantem: επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του απαρεμφάτου (Tarquinium), δηλώνει το σύγχρονο.
10. auditā: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα (νόθη) αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο (re: υποκείμενο μετοχής).
11. admissis: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα (νόθη) αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο (amicis: υποκείμενο μετοχής).

β)

1. Cum Galli legiones delevissent. (προτερόχρονο, υπερσυντέλικος).
2. Cum Scribonianus occisus esset. (προτερόχρονο, υπερσυντέλικος). Εδώ έχουμε τη μοναδική περίπτωση γνήσιας αφαιρετικής απόλυτης μετοχής. Γι΄ αυτόν τον λόγο αναλύεται παθητικά.
3. Cum praedones arma abiecissent. (προτερόχρονο, υπερσυντέλικος).
4. Cum Scaevola interrogatus esset. (προτερόχρονο, υπερσυντέλικος).
5. Cum (tu) ingredereris. (σύγχρονο, παρατατικός).

γ)

1. Postquam (ut) eos interēmit. ή Quos postquam (ut) interēmit (αν κρατήσουμε στην αρχή της περιόδου το quos, ώστε να λειτουργεί ως δεικτική αντωνυμία).
2. Postquam (ut) Caesar salutationem audivit.
3. Postquam (ut) Sulla urbem occupavit.
4. Postquam (ut) Augustus hanc rem audivit.
5. Postquam (ut) Sertorius amicos admisit.

σημείωση: Aντί των postquam και ut θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν οι σύνδεσμοι ubi, simul.

δ)
Dum (Tarquinius) exulat (οριστική ενεστώτα, γιατί δηλώνεται το σύγχρονο και μάλιστα συνεχιζόμενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη).

ΠΡΒΛ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (συντακτικόν / ασκήσεις μετατροπών) → ΕΔΩ