Χαρακτηριστικά των μαθητών σύμφωνα με την κοινωνική τάξη προέλευσής τους

 της

Αικατερίνης Μυλωνά

-φιλολόγου

Δομή:

·       άνιση επίδοση στο σχολείο οφείλεται στην κοινωνική προέλευση

·       Ορισμός κοινωνικών τάξεων και κοινωνικής διαστρωμάτωσης

·       Συνθήκες διαφοροποίησης κοινωνικών τάξεων

·       Συμπεριφορά γονέων ανάλογα με κοινωνική τάξη προέλευσης

·       Χαρακτηριστικά γνωρίσματα που αναπτύσσονται στα παιδιά

·       Σχολική επίδοση μαθητών ανάλογα την κοινωνική τους τάξη

·       Αντιμετώπιση μαθητών από το σχολείο ως κοινωνικός θεσμός

·       Λύσεις που υπάρχουν

·       Συμπεράσματα

Έρευνες για άνιση επίδοση στο σχολείο

Πολύχρονες και πολυάριθμες έρευνες οδήγησαν στα εξής συμπεράσματα:

Η άνιση επίδοση στο σχολείο δεν οφείλεται στις ατομικές διαφορές ικανοτήτων, αλλά στην κοινωνική προέλευση των ατόμων.

Η κοινωνικά καθορισμένη άνιση επίδοση στο σχολείο επιβιώνει και μετά την άρση των οικονομικών και κοινωνικών εμποδίων (προσφορά κτιρίων, δασκάλων και γενικά «δωρεάν παιδείας»). Η αξιολογική κλίμακα του σχολείου, που με μεθόδους κοινωνικά ουδέτερες (διαγωνισμούς, εξετάσεις) κατατάσσει τους καλούς και τους κακούς μαθητές, αναπαράγει με εντυπωσιακή ακρίβεια την ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας.

Κοινωνική τάξη- Μοντέλα διαστρωμάτωσης

Κοινωνική τάξη ορίζεται ένα σύνολο ατόμων που διακρίνονται μεταξύ τους από τη θέση που κατέχουν στην παραγωγική διαδικασία, καθώς και στη διαδικασία κατανομής του εισοδήματος.

Κοινωνική διαστρωμάτωση νοείται η κατάταξη των ατόμων σε ένα σύστημα ιεραρχικής κοινωνικής οργάνωσης.

Μοντέλα των δύο κοινωνικών τάξεων.

Μοντέλα των τριών τάξεων. Πολυστρωματικά μοντέλα. (Warner)

Η έννοια της κοινωνικής διαστρωμάτωσης συνδέεται με την κοινωνική ανισότητα. Σε όλα τα μοντέλα κοινωνικής διαστρωμάτωσης οι εργάτες και οι αγρότες αποτελούν πάντα τα κατώτερα στρώματα.

Συνθήκες διαφοροποίησης οικογενειών

Οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις οικογένειες με ανώτερη- μεσαία και κατώτερη κοινωνική τάξη αναφέρονται στις:

·       Οικονομικές συνθήκες.

·       Οικολογικές συνθήκες.

·       Πολιτιστικές συνθήκες.

Υπάρχει στενή συνάφεια ανάμεσα στο οικονομικό επίπεδο των γονέων και τη σχολική επιτυχία των παιδιών τους. Το ευρύτερο περιβάλλον, το χωριό , η πόλη ή η συνοικία καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική επιτυχία του ατόμου. Το παιδί δέχεται έντονες επιδράσεις από τις πολιτιστικές συνθήκες της οικογένειας που είναι καθοριστικές για την παραπέρα εξέλιξη και προοπτική του.

Οι οικογένειες με κατώτερη κοινωνική προέλευση:

·       Περιορίζονται σε λίγα τετραγωνικά

·       Έχουν ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης

·       Τα παιδιά ελέγχονται με αυστηρότερο τρόπο

·       Τα παιδιά δεν έχουν δικό τους δωμάτιο

·       Περιορίζεται η δραστηριότητα του παιδιού

·       Δεν ευνοείται η ανάπτυξη της δημιουργικότητας

·       Τα παιδιά συναντούν δυσχέρειες κατά τη διάρκεια φοίτησης στο σχολείο

·       Δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την καλλιέργεια των τεχνών Δεν επισκέπτονται συχνά το θέατρο ή τον κινηματογράφο

·       Η ποιότητα των έργων που προτιμά δεν είναι η καλύτερη δυνατή

·       Η επαφή με το βιβλίο είναι σπάνια

·       Δε θεωρεί την καλλιέργεια ξένων γλωσσών απαραίτητη

·       H σχολική και κοινωνική μόρφωση των γονέων είναι χαμηλής ποιότητας

Οι οικογένειες με ανώτερη- μεσαία κοινωνική προέλευση:

·       Έχουν άνεση χώρου

·       Έχουν κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης

·       Τα παιδιά δεν τιμωρούνται τόσο συχνά και με αυστηρό τρόπο

·       Τα παιδιά έχουν το δικό τους δωμάτιο

·       Αναπτύσσεται ελεύθερα η δραστηριότητα του παιδιού Ευνοείται η ανάπτυξη της δημιουργικότητας

·       Τα παιδιά αντιμετωπίζουν τις εργασίες στο σχολείο περισσότερο ευνοϊκά

·       Οικονομικές- Οικολογικές συνθήκες

·       Η κατοικία καθορίζει το εύρος του κοινωνικού πλέγματος και την έκταση των διαπροσωπικών σχέσεων μέσα στις οποίες αναπτύσσεται και διαμορφώνεται το παιδί.

·       Ενδιαφέρονται για την καλλιέργεια των τεχνών

·       Επισκέπτονται συχνά το θέατρο και τον κινηματογράφο

·       Παρακολουθούν έργα που έχουν καλή ποιότητα περιεχομένου

·       Η επαφή με το βιβλίο είναι πολύ συχνή

·       Η εκμάθηση ξένων γλωσσών θεωρείται απαραίτητη

·       Η σχολική και κοινωνική μάθηση των γονέων είναι υψηλής ποιότητας

Οικονομικές- Πολιτιστικές συνθήκες

Τα παιδιά έχουν διαφορετικές πνευματικές εμπειρίες ανάλογα την κοινωνική τάξη από την οποία προέρχονται.

Οι γονείς της ανώτερης- μεσαίας κοινωνικής τάξης:

·       Αφιερώνουν περισσότερες ώρες στα παιδιά τους

·       Ασχολούνται δημιουργικά μαζί τους

·       Ενδίδουν στις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών

·       Σε θέματα πειθαρχίας είναι περισσότερο συγκαταβατικοί

·       Έχουν σταθερές και υψηλές προσδοκίες και για τα δύο φύλα Αναπτύσσουν στα παιδιά τους αυτοπεποίθηση, πρωτοβουλία, αυτονομία

Οι γονείς των κατώτερων στρωμάτων:

·       Αφιερώνουν λιγότερες ώρες στα παιδιά τους

·       Ασχολούνται απρογραμμάτιστα μαζί τους

·       Δεν ενδίδουν εύκολα στις ανάγκες και επιθυμίες των παιδιών Δίνουν μεγάλη σημασία στην πειθαρχία

·       Έχουν χαμηλές προσδοκίες και διαφορετικές για τα δύο φύλα Ενδιαφέρονται για την τάξη, την καθαριότητα, την υπακοή και το σεβασμό.

Συμπεριφορά γονέων

Urie Bronfenbrenner

Οι οικογένειες ανάλογα με την κοινωνική τους τάξη διαφοροποιούνται και ως προς τους τρόπους συμπεριφοράς και ως προς τις τακτικές ανατροφής των παιδιών. Έτσι, αναπτύσσονται εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα των παιδιών.

Παράδειγμα:

Ο μικρός Γιώργος βρίσκεται στο δωμάτιό του από όπου ξαφνικά έρχεται θόρυβος. Η μαμά φωνάζει από την κουζίνα: Γιώργο, τι κάνεις; Φτιάχνω ένα αυτοκινητάκι. Σταμάτα να χτυπάς. Γιατί; Γιατί αν συνεχίσεις θα έρθω και θα δεις τι θα πάθεις. Ο μικρός παραιτείται από την προσπάθειά του, πειθαρχεί και γίνεται πάλι ησυχία. Μια άλλη μητέρα όταν ακούσει το θόρυβο τρέχει στο δωμάτιο του παιδιού της, όπου γίνεται ο παρακάτω διάλογος: -Γιωργάκη, τι φτιάχνεις, παιδί μου; -Μαμά κοίτα, αν καρφώσω αυτό εδώ και του βάλω ύστερα δύο ρόδες θα φτιάξω ένα ωραίο αυτοκινητάκι. -Ωραία το σκέφτηκες, μπράβο, τα αυτοκίνητα έχουν όμως τέσσερεις ρόδες. -Θα του βάλω κι εγώ τέσσερεις. -Ξέρεις όμως έχει πολύ δουλειά κι είναι μεσημέρι. Ενοχλούμε τον κ. Κώστα και μπορεί να κοιμάται. Είδες τι λέγαμε προχτές που οι διπλανοί μας είχαν ανοίξει «τέρμα» την τηλεόραση; Λέω λοιπόν να το αφήσεις τώρα και να το φτιάξεις όταν θα πάμε στην εξοχή. - Καλά μαμά.

Τα παιδιά με ανώτερη κοινωνική προέλευση:

·       Δραστηριοποιούνται εύκολα

·       Πιστεύουν στην προσωπική τους δύναμη

·       Διαμορφώνουν εύκολα σχέδια για το μέλλον

·       Είναι πρόθυμα να υποστούν κάθε θυσία για να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους

·       Έχουν υψηλό επίπεδο φιλοδοξίας

·       Έχουν ισχυρά κίνητρα επιτυχίας

Τα παιδιά με κατώτερη κοινωνική προέλευση:

·       Διακρίνονται από παθητικότητα

·       Δεν πιστεύουν στην αξία της προσωπικής προσπάθειας

·       Δεν προγραμματίζουν το μέλλον

·       Με τις πρώτες δυσκολίες που θα προκύψουν απογοητεύονται και παραιτούνται από τα όνειρά τους

·       Έχουν χαμηλό κίνητρο φιλοδοξίας

·       Το κίνητρο επιτυχίας δεν είναι αναπτυγμένο

·       Χαρακτηριστικά γνωρίσματα παιδιών

Κοινωνική προέλευση και νοημοσύνη D. Wechsler :

« Νοημοσύνη είναι μια μορφή ενέργειας όπως ο ηλεκτρισμός. Την αναγνωρίζουμε από τα αποτελέσματά της, χωρίς να γνωρίζουμε καλά τη φύση της ». Σύμφωνα με έρευνες, η νοητική ανάπτυξη των ατόμων βρίσκεται σε συνάρτηση με την κοινωνική τους προέλευση και ιδίως με το επάγγελμα του πατέρα. Δηλαδή, ο Δείκτης Νοημοσύνης ανέρχεται όσο προχωρούμε από τα χειρονακτικά στα «πνευματικά» επαγγέλματα. Παράδειγμα αποτελούν: Οι έρευνες του Ν. Εξαρχόπουλου, Παν. Τσακρή και του Δ. Αλεξόπουλου, Ι. Παπαβασιλείου. Από την έρευνα του Ι. Παπαβασιλείου φάνηκε ότι υπάρχει αρνητική συνάρτηση ανάμεσα στο Δείκτη Νοημοσύνης και τον αριθμό των παιδιών μιας οικογένειας. Είναι γεγονός ότι ο αριθμός των γεννήσεων μειώνεται όσο ανεβαίνουμε από τις κατώτερες προς τις ανώτερες τάξεις. Σε έρευνα του Ι. Παρασκευόπουλου φάνηκε ότι οι διανοητικές ελαφρές καθυστερήσεις που αποδίδονται περισσότερο στις περιβαλλοντικές συνθήκες στα κατώτερα στρώματα είναι 5πλάσιο από ό,τι στα ανώτερα.

Γλωσσική εξέλιξη

Η γλωσσική ανάπτυξη εξαρτάται από τον αριθμό και την ποιότητα των γλωσσικών και των άλλων ερεθισμάτων του περιβάλλοντος. Τα παιδιά της ανώτερης κοινωνικής τάξης, μεγαλωμένα σε πολιτιστικό περιβάλλον πλούσιο σε γλωσσικά ερεθίσματα, διαμορφώνουν ένα γλωσσικό όργανο που διαφέρει αισθητά από το γλωσσικό όργανο των παιδιών της κατώτερης κοινωνικής τάξης. Έρευνα Bernstein : Τα μέλη των λαϊκών στρωμάτων χρησιμοποιούν λιγότερο λεκτικό κώδικα επικοινωνίας για να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Μιλούν λιγότερο με τα παιδιά τους και επιβάλλουν τη γνώμη τους συχνά με μονολεκτικές εντολές ή προστακτική φωνή. Αντίθετα , στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, τα άτομα χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο το λόγο, μιλούν περισσότερο με τα παιδιά τους και επιβάλλουν τη γνώμη τους κυρίως με εντολές που αποτελούν συλλογισμούς. Ανάλογα με την κοινωνική τους προέλευση, οι μαθητές είναι άλλοι περισσότερο και άλλοι καθόλου εξοικειωμένοι με τη γλώσσα του σχολείου. Η διαφορά αυτή έχει αποτέλεσμα οι μαθητές από τα ψηλότερα κοινωνικά στρώματα να έχουν μεγαλύτερη σχολική επιτυχία.

Σχολική επίδοση

Τα παιδιά δε βρίσκονται εξελικτικά στο ίδιο επίπεδο και δεν έχουν όλα τις ίδιες προοπτικές όταν φοιτήσουν στο σχολείο επειδή το επίπεδο κάθε παιδιού έχει καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από τα ποικίλα πολιτιστικά ερεθίσματα που έχει δεχτεί από το οικογενειακό του περιβάλλον και όλα τα παιδιά δε δέχονται τα ίδια ερεθίσματα. Επομένως, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ανώτερο οικονομικό- κοινωνικο- πολιτιστικό περιβάλλον ωριμάζουν πιο γρήγορα και διαθέτουν την απαραίτητη σχολική ωριμότητα. (Walter) Η επίδοση των μαθητών στο σχολείο διαφοροποιείται σημαντικά σε σχέση με το επάγγελμα του πατέρα τους. Τα παιδιά των ανώτερων επαγγελματικών στρωμάτων έχουν μεγαλύτερους βαθμούς και μεγαλύτερο βαθμό απολυτηρίου από ό,τι οι μαθητές με αμόρφωτο πατέρα, αγράμματο ή μόνο απόφοιτο δημοτικού, γεωργό ή τεχνίτη. Τις περισσότερες πιθανότητες εισαγωγής στα Πανεπιστήμια έχουν: Οι νέοι της ανώτερης κοινωνικής τάξης . Τα αγόρια αντί τα κορίτσια . Οι μαθητές που προέρχονται από τα αστικά κέντρα κι όχι από την ύπαιθρο.

Αντιμετώπιση μαθητών μέσα στο σχολείο

Το σχολείο ως κοινωνικός θεσμός: είναι επιφορτισμένο με την αναπαραγωγή της γνώσης. είναι προσανατολισμένο στις ανάγκες και τα δεδομένα της μεσαίας τάξης. επιδεινώνει τη θέση των μαθητών με κατώτερη οικονομικο- κοινωνικο- πολιτιστική προέλευση. χωρίς καμία διαφοροποίηση στα ίδια υλικά και μέσα διδασκαλίας διδάσκει όλους τους μαθητές με τον ίδιο τρόπο.

Υπάρχει τρόπος να αρθούν οι διαφορές;

Το σχολείο αντί να διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες και να μετασχηματίζει την εξελικτική σε σχολική υστέρηση, θα πρέπει να σταθμίσει τις ελλείψεις των παιδιών που προέρχονται από «μη μορφωσιογόνο» κοινωνικό περιβάλλον. Ο ρόλος του σχολείου μπορεί να γίνει καθοριστικός εφόσον: Διαφοροποιηθεί η σχολική εργασία. Δημιουργηθούν ενισχυτικά τμήματα. Αλλάξει ο τρόπος αξιολόγησης. Υπάρχει συχνή επικοινωνία γονέων – καθηγητών.

Συμπεράσματα

Οι μαθητές προέρχονται από οικογένειες που διαφέρουν μεταξύ τους. Πριν ακόμη τα παιδιά φοιτήσουν στο σχολείο έχουν διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό τα ιδιαίτερά τους χαρακτηριστικά. Τα παιδιά διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη νοητική τους ανάπτυξη, τη γλωσσική ανάπτυξη, τα κίνητρα, τις φιλοδοξίες. Στο σχολείο τα παιδιά από ανώτερα- μεσαία κοινωνικά στρώματα εμφανίζονται να έχουν μεγαλύτερο Δείκτη Νοημοσύνης, γλωσσική ανάπτυξη επιθυμητή για τα δεδομένα του σχολείου, περισσότερα κίνητρα επιτυχίας και μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Τελικά έχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας στη σχολική ζωή. Τα παραπάνω δε σημαίνουν βέβαια ότι τα παιδιά των κατώτερων κοινωνικών τάξεων είναι καταδικασμένα στη σχολική αποτυχία, αλλά ότι για να μπορέσουν να σπουδάσουν και να διακριθούν απαιτείται από τις οικογένειές τους και τα ίδια μεγαλύτερη προσωπική προσπάθεια και συχνά μεγάλες θυσίες. Το σχολείο επίσης θα πρέπει να διαφοροποιήσει τη σχολική εργασία και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες όλων των μαθητών ώστε να εξασφαλίζεται η ισότητα στην Παιδεία.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ...

PowerPoint presentations from filologos hermes