Ο ρόλος του Διευθυντή του Σχολείου

του

Γεωργίου Ν. Κωνσταντινίδη

Φιλολόγου – Θεολόγου, Msh

Α. Έννοια της Διοίκησης

Η διοίκηση νοείται ως στατική και ως δυναμική έννοια. Στατική είναι η πράξη του να τεθεί κάποιος επικεφαλής μιας οργάνωσης, ενός οργανισμού, ενώ δυναμική διοίκηση είναι η ενέργεια, είναι η πράξη να διευθύνει κάποιος και να συντονίζει τις ενέργειες εκείνων που έχουν οργανωθεί για την επίτευξη ενός σκοπού. 

 

Η εκπαιδευτική διοίκηση έχει διπλό έργο:

α) καθαρά εκπαιδευτικό (αγωγή μαθητών – διάπλαση χαρακτήρων) και

β)δημιουργικό (προαγωγή της επιστήμης της Αγωγής και εύρεση μεθόδων για την αποδοτικότερη επίδραση της Αγωγής στους μαθητές)

Η διεύθυνση, λοιπόν, του σχολείου είναι ταυτόχρονα στατική και δυναμική διοίκηση, είναι η πράξη να διευθύνει κάποιος, να συντονίζει τις ενέργειες των «υποκειμένων» της σχολικής μονάδας.

Η διοίκηση του σχολείου είναι ταυτόχρονα έμφυτη ικανότητα, τέχνη, εμπειρία, θεωρία και πράξη που όλα μαζί οργανώνονται και συστηματοποιούνται σε επιστήμη με βασικές θεωρητικές αρχές και μεθόδους.

Β. Έργο του Διευθυντή του Σχολείου

Στην κορυφή της σχολικής κοινότητας βρίσκεται ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας. Ο ρόλος του είναι πολυσήμαντος. Είναι ταυτόχρονα διοικητικός και επιστημονικός – παιδαγωγικός υπεύθυνος της σχολικής κοινότητας. Είναι ο κορυφαίος λειτουργός και καθοδηγητής της σχολικής κοινότητας και οι ενέργειές του στοχεύουν στην επίτευξη του υψηλού στόχου, που είναι το σύγχρονο, δημοκρατικό και ανοικτό σχολείο.

Είναι ο συντονιστής του εκπαιδευτικού έργου και με την προσωπικότητά του και το κύρος του ενισχύει τη συνοχή όλων των «υποκειμένων» του σχολείου, αμβλύνει τις αντιθέσεις και ενθαρρύνει τις πρωτοβουλίες των εκπ/κών.

Είναι ο άνθρωπος κλειδί, σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, που μπορεί να επιφέρει αλλαγές σε πολλά, που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα του σχολείου. Η αποτελεσματικότητα αυτή εξαρτάται από:

- τη σταθερότητα και αποφασιστικότητά του

- τη συμμετοχική προσέγγιση όλων των θεμάτων της σχολικής κοινότητας.

Ο Διευθυντής ενθαρρύνει το διδακτικό προσωπικό να συμμετέχει στο όραμα και τους στόχους του σχολείου με την επίτευξη της ενότητας των σκοπών της αγωγής, τη συνέπεια πρακτικής και τη συνεργασία όλων των παραγόντων.

Φροντίζει με τις ενέργειές του, ώστε να δημιουργεί κατάλληλο περιβάλλον για μάθηση, για την επικράτηση εύρυθμης παιδαγωγικής ατμόσφαιρας καθώς και ελκυστικού περιβάλλοντος εργασίας με πρώτιστο στόχο να συμβάλλει το Σχολείο στη διαπαιδαγώγηση ελεύθερων, υπεύθυνων, δημοκρατικών και ευαισθητοποιημένων πολιτών.

Κάθε σχολική μονάδα καλλιεργεί και μεταδίδει υψηλές προσδοκίες στους μαθητές, προσφέρει πνευματικές προκλήσεις και ερεθίσματα στους μαθητές. Η ποιότητα αυτών των προσδοκιών εξαρτάται πρωτίστως από την προσωπικότητα του Διευθυντή.

Είναι αρμόδιος για την προώθηση της εκπαιδευτικής πολιτικής στη σχολική μονάδα και προς τούτο ενημερώνει το διδακτικό προσωπικό, τους γονείς, τους μαθητές και τους φορείς που εμπλέκονται στη λειτουργία του Σχολείου.

Στο σύγχρονο, δημοκρατικό, πειθαρχημένο, ανοικτό Σχολείο ο Διευθυντής λειτουργεί με γνώμονα την εμπέδωση της ενσυνείδητης πειθαρχίας στα μέλη της σχολικής κοινότητας. Η καλή λειτουργία της σχολικής κοινότητας επιτυγχάνεται με τη λειτουργία όλων των θεσμοθετημένων οργάνων, όπως του Σχολικού Συμβουλίου, της Σχολικής επιτροπής, του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων και των μαθητικών Κοινοτήτων.

Ο Σύγχρονος Διευθυντής εποπτεύει και ελέγχει όλες τις λειτουργίες του Σχολείου, προκειμένου να προωθείται το διοικητικό έργο και κυρίως το παιδαγωγικό και εκπαιδευτικό «προϊόν», που είναι η γνώση, η μάθηση και πρωτίστως η ικανοποίηση των προσδοκιών των μαθητών και Γονέων τους από το Σχολείο.

Γ. Χαρακτηριστικά του σύγχρονου Διευθυντή

Ο σύγχρονος Διευθυντής της Σχολικής μονάδας χρειάζεται να είναι εμπλουτισμένος με πολλά εφόδια, προκειμένου να ανταποκρίνεται στα σύνθετο, πολυλειτουργικό – σύγχρονο σχολείο:

1. Να έχει την ικανότητα να κάνει σχέδια

·       να οργανώνει

·       να αποφασίζει

·       να ανακοινώνει

·       να συσχετίζει και να συνδέει

·       να αξιολογεί και να αξιοποιεί

·       να κατευθύνει και να οδηγεί

2. Να έχει την ετοιμότητα να αντιμετωπίζει προβλήματα, νέα αιτήματα, μιας και το σχολείο διαδραματίζει όλο και ευρύτερο και σημαντικότερο ρόλο.

3. Να έχει την προοπτική της βελτίωσης.

4. Να διαθέτει εύρος σπουδών που να καλύπτει τον τομέα της παιδαγωγικής κατάρτισης, τον τομέα της γνώσης του αντικειμένου (νομοθεσία, διοίκηση, κοινωνικότητα) και τον τομέα πρακτικής εφαρμογής των γνώσεών του.

5. Να γνωρίζει τη σχολική και εκπαιδευτική πραγματικότητα και τις εξελίξεις της.

6. Να ενημερώνεται διαρκώς στις περιοχές της φιλοσοφίας της αγωγής και της παιδαγωγικής κοινωνιολογίας.

7. Να είναι σε θέση να διακρίνει τα παιδαγωγικά προβλήματα στο σχολείο, καθώς παρατηρείται σήμερα κυρίως αυξανόμενη η ανομοιογένεια του σχολικού πληθυσμού.

8. Να είναι προσανατολισμένος στην επίλυση των προβλημάτων που καθημερινά αντιμετωπίζει με ελεύθερη σκέψη και αίσθημα ευθύνης

9. Να προβληματίζεται για το περιεχόμενο των σχολικών προγραμμάτων, για το παιδαγωγικό και κοινωνικοποιητικό ρόλο του σχολείου, για την αξιολόγηση και την αποτελεσματικότητα του έργου που ο ίδιος επιτελεί και για τις μεθόδους και τα μέσα που χρησιμοποιεί.

10. Να διαθέτει ικανότητες επικοινωνίας, γνώση και κατανόηση του τρόπου ζωής των άλλων, εφόσον καλείται να διοικήσει άτομα που προέρχονται από διάφορα κοινωνικο – οικονομικά 5

περιβάλλοντα με σημείο αναφοράς πάντα τη βελτίωση του σχολείου.

11. Να έχει συνείδηση ότι επιτελεί σημαντικό κοινωνικό έργο και ότι ανήκει σε μια επαγγελματική ομάδα που χαρακτηρίζεται από σχετική «αυτονομία» και υπακούει σε κανόνες ηθικής συμπεριφοράς και επαγγελματικής δεοντολογίας.

12. Ο Διευθυντής είναι απαραίτητο να διακρίνεται για τη συνέπεια λόγων και έργων καθώς και για τη σταθερότητα και εφαρμογή των αποφάσεών του με αποφασιστικότητα.

13. Ο Διευθυντής της Σχολικής μονάδας δεν αρκεί να είναι πολύπλευρα καλλιεργημένος, να είναι μόνο καλά καταρτισμένος στη νομοθεσία και στη διοίκηση, πρέπει να είναι ταυτόχρονα και καλός δάσκαλος, δηλαδή να κατέχει παιδαγωγικές γνώσεις και πρακτικές διδακτικές εμπειρίες, για να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στο κοινωνικοποιητικό έργο του. Η πραγματοποίηση των σκοπών και των στόχων του σχολείου εξαρτάται κατά κύριο λόγο από το Διευθυντή και φυσικά από τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν σε αυτό. Ανάλογα με τα προσόντα και το βαθμό της επάρκειάς του θα μπορέσει να ανταποκριθεί σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό στις επαγγελματικές του υποχρεώσεις.

14. Να είναι ειλικρινής, να διακατέχεται από πνεύμα συνεργασίας, να είναι υπεύθυνος, να σέβεται τα δικαιώματα των άλλων, διδασκόντων – μαθητών, να καλλιεργεί τη συνεργασία σχολείου και σπιτιού, δηλαδή να εμπλέξει τους γονείς στη μάθηση των παιδιών τους, να ανυψώνει την αυτοεκτίμηση των μαθητών.

Δ. Συμπεράσματα.

Σύμφωνα με τον Baruk «για να μπορεί ένας ηγέτης να εκπληρώνει σωστά τον προορισμό του πρέπει από μέσα του να κινείται από κάποιο ιδεώδες και να είναι πεπεισμένος πως υπάρχει τεράστια διαφορά συνεπειών μεταξύ μιας δίκαιης απόφασης και μιας άδικης, επειδή η τελευταία μπορεί να δημιουργήσει πολυάριθμα θύματα. Αν σκέπτεται έτσι θα εξετάσει πολύ προσεκτικά όλες τις υποθέσεις, με σκοπό να υπακούει στις απαιτήσεις της συνειδήσεώς του και θα αποκτήσει έτσι όχι μόνο την επιβολή αλλά ακόμη και την 6

αποτελεσματικότητα και το παράδειγμά του, επιπλέον θα έχει παιδαγωγική επίδραση στο πρόσωπό του»

Αυτό το ιδεώδες πραγματοποιείται με μια τεχνική ευλύγιστη και φωτισμένη.

Ο Διευθυντής του σχολείου αν δεν είναι εύκολο να γίνει καλός ηγέτης, είναι πιο δύσκολο να παραμείνει τέτοιος. Ο Montesquieu παρατήρησε : «Αιώνια πείρα διδάσκει πως κάθε άνθρωπος που έχει εξουσία ρέπει στην κατάχρηση εξουσίας και προχωρεί ώσπου να βρει όρια. Ποιος θα το έλεγε; Και η αρετή ακόμη έχει ανάγκη από όρια»

Ο Κομφούκιος τονίζει: «για να διοικείς πρέπει προηγουμένως να διορθώσεις, να κάνεις καλό τον ίδιο τον εαυτό σου, γιατί, αν δεν μπορέσεις να διορθώσεις τον εαυτό σου, πως θα μπορέσεις να διορθώσεις τον άλλο;» Αυτή τη σοφία πρέπει να έχουν οι διοικούντες, αλλά δεν την έχουν πολλοί. Ο Pequy λέει ότι «εγκαταλείπουν πρόθυμα τη διακυβέρνηση του εαυτού τους αλλά τη διακυβέρνηση των άλλων ποτέ»

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΑ – ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Α/Α	ΧΡ/ΓΙΑ		ΤΙΤΛΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ		ΕΙΔΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ		ΑΡΙΘΜΟΣ και ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟΦΑΣΗΣ		ΑΡΙΘΜΟΣ Φ.Ε.Κ.		ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1	1976		«Περί οργανώσεως της διοικήσεως της γενικής εκπαιδεύσεως»		ΝΟΜΟΣ		309/1976		100/Α΄/30-04-76		Γίνεται αναφορά στα προσόντα Διευθυντών, Υποδιευθυντών Λυκείων και Προτύπων Λυκείων
2	1977		«Περί οργανώσεως και διοικήσεως της Μέσης και Ανωτέρας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως»		ΝΟΜΟΣ		576/7-4-1977		102/Α΄/ 13-4-1977		Αναφέρεται στα καθήκοντα των Διευθυντών σχολικών μονάδων τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης
3		1983		«Τροποποίηση καθηκόντων και αρμοδιοτήτων του Συλλόγου Καθηγητών, των Διευθυντών κλπ»		ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ		6492/11-01-1983		Ορισμός καθηκόντων
4	1982		«Για την επιστημονική-παιδαγωγική καθοδήγηση και τη διοίκηση στη Γενική και τη Μέση Τεχνική-Επαγγελματική Εκπαίδευση και άλλες διατάξεις»		ΝΟΜΟΣ		1304/6-12-1982		144/Α΄/ 7-12-1982		Κατάργηση της Εποπτείας και καθιέρωση του θεσμού του Σχολικού Συμβούλου, η άσκηση της Διοίκησης των σχολικών μονάδων ασκείται μέσω Προϊσταμένων και Διευθυντών
5	1985		“Δομή και λειτουργίας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις”		ΝΟΜΟΣ		1566/1985		167/Α΄/ 30-9-1985		Αναφορά στα όργανα διοίκησης των σχολείων. Κατάργηση της μονιμότητας και θεσμοθέτηση θητείας
6	1992		«Επιλογή και τοποθέτηση διευθυντών σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης»		ΝΟΜΟΣ		2043/1992		79/Α΄/19-05-1992		Θεσμοθέτηση κριτηρίων επιλογής
7	1995		«Καθορισμός προσόντων, κριτηρίων και διαδικασίας επιλογής των στελεχών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης»		ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ		398/1995		223/Α΄/31-10-1995		Καθορίζονται διάρκεια θητείας, προσόντα, κριτήρια και διαδικασία επιλογής
8	2002		«Αναπροσδιορισμός των προσόντων και κριτηρίων επιλογής των στελεχών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης»		ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ		25/2002		29/Α΄/07-02-2002		Αναπροσδιορισμός προσόντων και κριτηρίων επιλογής
9	2002		«Οργάνωση των περιφερειακών υπηρεσιών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου κλπ»		ΝΟΜΟΣ		2986/2002		24/Α΄/13-02-2002		Συμμετοχή Σχολικού Συμβούλου στα Υπηρεσιακά Συμβούλια για την επιλογή Διευθυντών
10	2002		«Καθορισμός των ειδικότερων καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των προϊσταμένων των περιφερειακών υπηρεσιών»		ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ		Φ.353.1/324/105657/Δ1		1340/Β΄/16-10-2002		Καθορισμός ειδικότερων και αρμοδιοτήτων των στελεχών της εκπαίδευσης