Ο παθητικός Αόριστος Α’ & Β’ της Αρχαίας Ελληνικής

του

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ

Α. ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Α΄

Ο παθητικός αόριστος α΄σχηματίζεται από:


την αύξηση (στην οριστική) + το ρηματικό θέμα + το χρονικό πρόσφυμα -θη- (-θε-) + τις καταλήξεις.

Ειδικότερα:

Ρήματα με χαρακτήρα:	Σχηματίζονται: αύξηση-θέμα-θη-ν	Παράδειγμα
φωνήεν	διατηρούν τον χαρακτήρα του θέματος: αύξηση-θέμα -θη-ν Εξαιρούνται τα ρήματα: ἀκούομαι, ἕλκομαι, κελεύομαι, σείομαι	ρ. λύομαι → ἐλύθην ρ. ἱδρύομαι → ἱδρύθην ρ. ἀκούομαι → ἠκούσθην ρ. ἕλκομαι → εἱλκύσθην ρ. κελεύομαι → ἐκελεύσθην ρ. σείομαι → ἐσείσθην
ένρινο ή υγρό (μ, ν, λ, ρ)	διατηρούν τον χαρακτήρα του θέματος: αύξηση-θέμα -θη-ν Εξαιρούνται τα ρήματα: κρίνομαι, τείνομαι, τέμνομαι	ρ. ὀξύνομαι → ὠξύνθην ρ. ἀγγέλλομαι → ἠγγέλθην ρ. ἐγείρομαι → ἠγέρθην ρ. κρίνομαι → ἐκρίθην ρ.τείνομαι → ἐτάθην ρ.τέμνομαι → ἐτμήθην
χειλικό (π, β, φ), ή -πτ-	τρέπουν τον χαρακτήρα π, β, φ, πτ σε φ: αύξηση-θέμα-φ-θη-ν	ρ. λείπομαι → ἐλείφθην ρ. ἀμείβομαι → ἀμείφθην ρ. μέμφομαι → ἐμέφθην ρ. καλύπτομαι → ἐκαλύφθην
ουρανικό (κ, γ, χ), -ττ- , -σσ-	τρέπουν τον χαρακτήρα κ, γ, χ, ττ, σσ σε χ: αύξηση-θέμα-χ-θη-ν	ρ. διδάσκομαι → ἐδιδάχθην ρ. ἄγομαι → ἤχθην ρ. ἄρχομαι → ἤρχθην ρ. πράττομαι → ἐπράχθην
οδοντικό (τ, δ, θ), ή -ζ-	τρέπουν τον χαρακτήρα τ, δ, θ, ζ σε σ: αύξηση-θέμα-σ-θη-ν	ρ. πείθομαι → ἐπείσθην ρ. ψεύδομαι → ἐψεύσθην ρ. δικάζομαι → ἐδικάσθην

Παράδειγμα κλίσης: ρ. παιδεύομαι

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική
ἐπαιδεύθην ἐπαιδεύθης ἐπαιδεύθη ἐπαιδεύθημεν ἐπαιδεύθητε ἐπαιδεύθησαν	παιδευθῶ παιδευθῆς παιδευθῇ παιδευθῶμεν παιδευθῆτε παιδευθῶσι(ν)	παιδευθείην παιδευθείης παιδευθείη παιδευθείημεν / -θεῖμεν παιδευθείητε / -θεῖτε παιδευθείησαν /-θεῖεν	- παιδεύθητι παιδευθήτω - παιδεύθητε παιδευθέντων / -θήτωσαν

Απαρέμφατο	Μετοχή
παιδευθῆναι	παιδευθεὶς παιδευθεῖσα παιδευθὲν

Παρατηρήσεις:

1.     Το β΄ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παθητικού αορίστου α΄ είναι προπαροξύτονο και έχει κατάληξη –θητι: παιδεύθητι

2.     Η υποτακτική του παθητικού αορίστου α΄ περισπάται: π.χ. παιδευθῶ, παιδευθῆτε

3.     Στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής, το πρόσφυμα -θη- μπροστά από το -ντ- της κατάληξης γίνεται -θε-: παιδευθέντων.

Β. ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄

Ορισμένα συμφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν παθητικό αόριστο β΄. Δηλαδή στον παθητικό αόριστο διατηρούν το σύμφωνο του χαρακτήρα τους χωρίς την προσθήκη του -θ-.

π.χ.:
κόπτομαι → ἐκόπην (αντί ἐκόφθην),
γράφομαι → ἐγράφην (αντί ἐγράφθην),
βλάπτομαι → ἐβλάβην (αντί ἐβλάφθην),
φαίνομαι → ἐφάνην (αντί ἐφάνθην).

Παράδειγμα κλίσης παθητικού αορίστου β΄: ἐτράπην (ρ. τρέπομαι)

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική
ἐτράπην ἐτράπης ἐτράπη ἐτράπημεν ἐτράπητε ἐτράπησαν	τραπῶ τραπῇς τραπῇ τραπῶμεν τραπῆτε τραπῶσι(ν)	τραπείην τραπείης τραπείη τραπείημεν / τραπεῖμεν τραπείητε / τραπεῖτε τραπείησαν / τραπεῖεν	- τράπηθι τραπήτω - τράπητε τραπέντων / τραπήτωσαν

Απαρέμφατο	Μετοχή
τραπῆναι	τραπεὶς τραπεῖσα τραπὲν

Παρατηρήσεις:

1.     Ο παθητικός αόριστος β΄ κλίνεται ακριβώς όπως ο παθητικός αόριστος α΄, αλλά στο β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ο παθητικός αόριστος β΄ λήγει σε -θι.

π.χ.:

παθητικός αόριστος α΄	παθητικός αόριστος β΄
(ρ. λύομαι) ἐλύθην → λύθητι,	(ρ. γράφομαι) ἐγράφην → γράφηθι
(ρ. πράττομαι) ἐπράχθην → πράχθητι	(ρ. φαίνομαι) ἐφάνην → φάνηθι
(ρ. ἀπάγομαι) ἀπήχθην → ἀπάχθητι	(ρ. ἀναστρέφομαι) ἀνεστράφην → ἀναστράφηθι

2.      

3.     Όσα ρήματα έχουν μονοσύλλαβο ρηματικό θέμα με φωνήεν -ε- τρέπουν στον παθητικό αόριστο β΄ το -ε- σε -α-.

π.χ.:
τρέπομαι (θ. τρεπ-) → ἐτράπην,
κλέπτομαι (θ. κλεπ-) → ἐκλάπην.

Εξαιρούνται:

Τα σύνθετα του ρ. –λέγομαι.
π.χ.: ρ. συλλέγομαι → συνελέγην, ἐκλέγομαι → ἐξελέγην.

4.     Όσα ρήματα έχουν μονοσύλλαβο ρηματικό θέμα με φωνήεν -η- τρέπουν στον παθητικό αόριστο β΄ το -η- σε -α-.

π.χ.:
τήκω (θ. τηκ-) → ἐτάκην ,
ἐκπλήττω (θ. πληγ-) → ἐξεπλάγην.

Εξαιρείται:

Το ρήμα πλήττομαι όταν είναι απλό.

π.χ.:
πλήττομαι → ἐπλήγην,
αλλά σύνθετο: ἐκπλήττομαι → ἐξεπλάγην.

5.     Στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής, το χρονικό πρόσφυμα -η- μπροστά από το -ντ- τρέπεται σε -ε-.

π.χ.:
ρ. τρέπομαι → τραπέντων,
ρ. στρέφομαι → στραφέντων.