῞Ενα ἄλλο «᾿Εν Τούτῳ Νίκα»

ΟΛΟΙ ΜΑΣ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ἀπὸ τὰ μαθητικά μας χρόνια τὴν ἱστορία τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου καὶ εἰδικότερα τὴν θεοσημεία μὲ τὸ ὅραμα τοῦ Σταυροῦ καὶ τὴ φράση «᾿Εν τούτῳ νίκα». ῾Ωστόσο, ἡ ἱστορία μᾶς παραδίδει ἕνα παραπλήσιο γεγονὸς ἀπὸ τὴν ἴδια ἐποχή, ποὺ δὲν τὸ γνωρίζουμε, ἄν καὶ εἶναι ἐξίσου ἐνδιαφέρον. Τὸ περιστατικὸ αὐτὸ συνέβη στὸν Ρωμαῖο Αὔγουστο (αὐτοκράτορα) Λικίνιο.

ΠΡΙΝ τὸ περιγράψουμε, εἶναι ἴσως σκόπιμο νὰ φρεσκάρουμε γιὰ λίγο τὶς ἱστορικές μας γνώσεις γιὰ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη. Στὰ τέλη τοῦ 3^ου αἰώνα μ.Χ. ὁ αὐτοκράτορας Διοκλητιανὸς (284-305) ἀναδιοργάνωσε τὴν διοίκηση τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους. Προσέλαβε συναυτοκράτορα τὸν Μαξιμιανὸ (τὸ 286), στὸν ὁποῖο ἀνέθεσε τὸ δυτικὸ μέρος τῆς αὐτοκρατορίας. ῾Ο ἐπίσημος τίτλος καὶ τῶν δύο ἦταν «Αὔγουστος».

Τὸ 293 οἱ δύο Αὔγουστοι προσέλαβαν ἀπὸ ἕνα διάδοχό τους μὲ τὸν τίτλο «Καῖσαρ». Τὸ σύστημα αὐτὸ διοικήσεως ὀνομάστηκε τετραρχία. ῾Η τετραρχία στὴν ἐποχὴ ποὺ μᾶς ἀφορᾶ εἶχε τὴν ἑξῆς σύνθεση: Στὴν Δύση κυβερνοῦσε ὁ Μαξέντιος στὴν ᾿Ιταλία καὶ ὁ Κωνσταντίνος, ὁ μετέπειτα Μέγας, στὴν ὑπόλοιπη Δύση. Στὴν ᾿Ανατολὴ καὶ συγκεκριμένα στὴν ἀνατολικὴ Εὐρώπη εἶχε τὴν ἐξουσία ὁ Λικίνιος. Στὴν ὑπόλοιπη ᾿Ανατολὴ διοικοῦσε ὁ Μαξιμιανός.

Κατὰ τὴν περίοδο τῆς τετραρχίας ἐκδηλώθηκαν οἱ μεγαλύτεροι καὶ σφοδρότεροι διωγμοὶ κατὰ τῶν Χριστιανῶν καὶ συντελέστηκαν οἱ καθοριστικὲς ἐκεῖνες ἐξελίξεις ποὺ ὁδηγοῦσαν στὴν νίκη τοῦ Χριστιανισμοῦ.

Τὸ 312 ἔγινε στὴν Μουλβία γέφυρα τῆς Ρώμης ἡ γνωστὴ μάχη μεταξὺ Μαξεντίου καὶ Κωνσταντίνου, ὅπου νίκησε ὁ δεύτερος. Μὲ αὐτὴ τὴν μάχη συνδέεται καὶ τὸ περιστατικὸ τῆς θεοσημείας, ποὺ ἤδη μνημονεύσαμε. Τὸ ἑπόμενο ἔτος συγκρούεται ὁ Λικίνιος μὲ τὸ Μαξιμίνο, ὁ ὁποῖος ἡττήθηκε. Στὴν σύρραξη αὐτὴ συμβαίνει τὸ ἄλλο περιστατικὸ γιὰ τὸ ὁποῖο γράφεται τὸ σημείωμά μας.

ΑΡΧΙΖΟΥΜΕ μὲ μιὰ μικρὴ ἱστορικὴ ἀναδρομή. ῾Ο Λικίνιος, μετὰ τὴν νίκη τοῦ Κωνσταντίνου στὴν Ρώμη, πῆγε στὸ Μιλάνο γιὰ νὰ συνάψει μαζί του ἀμοιβαῖο σύμφωνο εἰρήνης. ᾿Εκεῖ παντρεύτηκε καὶ τὴν ἀδελφὴ τοῦ Κωνσταντίνου. ῾Ο Μαξιμίνος ἐκμεταλλεύτηκε τὴν ἀναχώρηση τοῦ Λικινίου ἀπὸ τὴν ᾿Ανατολὴ καὶ κατέβηκε μὲ τὸ στρατὸ γιὰ νὰ κυριεύσει τὸ Βυζάντιο. ῞Οταν ὁ Λικίνιος τὸ πληροφορήθηκε ἐπέσπευσε τὴν ἐπιστροφή του. ῎Εφτασε στὴν ᾿Αδριανούπολη καὶ προσπάθησε ἐκ τοῦ προχείρου νὰ συγκροτήσει στρατό. ῾Ο δικός του στρατὸς βρισκόταν μακριά. Μὲ τὸ στράτευμα ποὺ δημιουργοῦσε ἀπέβλεπε μόνο στὴν καθυστέρηση τοῦ ἀντιπάλου του, ὥσπου νὰ ἔλθει τὸ κανονικὸ στράτευμα.

Τὰ στρατεύματα τῶν δύο ἀντιπάλων εἶχαν συγκεντρωθεῖ τὸ ἕνα

ἀπέναντι στὸ ἄλλο. ῾Η μάχη θὰ ἄρχιζε στὶς ἑπόμενες ἡμέρες. ῾Ο

Μαξιμίνος θυσίασε στὸν Δία καὶ τοῦ ὑποσχέθηκε, ὅτι ἂν νικήσει θὰ ἐξαφανίσει ἀπὸ τὸν κόσμο τὸ ὄνομα τῶν Χριστιανῶν.

῾Ο Λικίνιος, ποὺ ἦταν ἐπίσης εἰδωλολάτρης, βρισκόταν σὲ πολλὴ περίσκεψη. ῞Οταν τὴν νύχτα τελικὰ τὸν πῆρε ὁ ὕπνος, ῎Αγγελος Κυρίου τὸν ξύπνησε καὶ τοῦ συνέστησε νὰ προετοιμάσει τὸ στράτευμα γιὰ προσευχὴ στὸν ὕψιστο Θεό. Τοῦ ὑπαγόρευσε μάλιστα καὶ τὴν προσευχή, λέγοντάς του συγχρόνως ὅτι, ἂν συμμορφωνόταν, ὁ Θεὸς τοῦ ὑποσχόταν τὴν νίκη.

῞Οταν ὁ Λικίνιος ξύπνησε καὶ συνῆλθε ἀπὸ τὸ ὄνειρο, φώναξε τὸ γραμματέα του ἐπὶ τῶν ἀπορρήτων καὶ τοῦ ὑπαγόρευσε τὴν προσευχὴ ποὺ ἄκουσε ἀπὸ τὸν ῎Αγγελο. ῏Ηταν ἡ ἑξῆς:

«῞Υψιστε Θεέ, προσευχόμαστε σὲ Σένα! ῞Αγιε Θεέ, Σὲ

παρακαλοῦμε! ᾿Επικαλούμαστε ὅλη τὴν δικαιοσύνη Σου, ἐ-

πικαλούμαστε ὅλη τὴν εὐσπλαχνία Σου, ὅλο τὸ βασίλειο Σὲ

ἱκετεύει! Χάρη σὲ Σένα ζοῦμε. Μὲ τὴν βοήθειά Σου θὰ

εἴμαστε νικητὲς καὶ εὐτυχεῖς. ῞Υψιστε Θεέ, ἅγιε Θεέ, ἄκου-

σε τὴν παράκλησή μας. Τὸ στράτευμά μας ἐμπιστεύεται σὲ

Σένα! ᾿Επάκουσέ μας, ἅγιε, ὕψιστε Θεέ».

Στὴν συνέχεια ἔδωσε ἐντολὴ νὰ ἀντιγραφεῖ ἡ προσευχὴ καὶ νὰ

δοθεῖ σὲ ὅλους τοὺς ἀξιωματικοὺς τοῦ στρατεύματος. ᾿Απὸ τὴν θεοσημεία ὅλος ὁ στρατὸς πῆρε θάρρος. ῞Ολοι πίστεψαν ὅτι ἡ νίκη ἀναγγέλθηκε ἀπὸ τὸν Θεό. Σὲ δύο ἡμέρες, τὴν 1η τοῦ Μαΐου 313, ὁ Λικίνιος παρέταξε τὸν στρατό του γιὰ τὴν μάχη. Οἱ ἄνδρες τοῦ Μαξιμιανού ἀντιπαρατάχθηκαν κι αὐτοί. ῾Ο ἀριθμός τους ἔφτανε τὶς ἑβδομήντα χιλιάδες, ἐνῶ τοῦ Λικινίου μόλις τὶς τριάντα χιλιάδες.

Μὲ ἐντολὴ τῶν ἀξιωματικῶν, οἱ στρατιῶτες τοῦ Λικινίου ἀκούμπησαν κάτω τὶς ἀσπίδες τους κι ἔβγαλαν τὶς περικεφαλαῖες τους. Μὲ νέα ἐντολὴ τῶν ἀξιωματικῶν ὕψωσαν τὰ χέρια τους στὸν οὐρανὸ κι ἄρχισαν ὅλοι μαζὶ νὰ προφέρουν τὴν προσευχή. Τὸ βουητὸ τῶν προσευχομένων ἀκουγόταν ἀπὸ μακριά. Τὴν ἴδια προσευχὴ τὴν ἐπανέλαβαν ἀκόμη δύο φορές. ῾Η καρδιά τους γέμισε θάρρος. Φόρεσαν πάλι τὶς περικεφαλαῖες τους καὶ σήκωσαν τὶς ἀσπίδες τους.

Τὰ στρατεύματα τοῦ Λικινίου πῆραν ἐντολὴ νὰ προχωρήσουν ἐ-

ναντίον τοῦ ἐχθροῦ. Στὸ μεταξὺ ὁ Μαξιμίνος προχώρησε μπροστὰ ἀπὸ τὸ στράτευμά του καὶ πλησίασε τοὺς ἀντιπάλους. Μὲ δυνατὲς φωνὲς ὑποσχέθηκε στοὺς ἐπιτιθέμενους δῶρα καὶ ἄλλα ἀγαθά, ἂν ἐγκαταλείψουν τὴν μάχη. Κανένας δὲν ἀνταποκρίθηκε στὶς προτάσεις. ᾿Αντίθετα ἐπιτέθηκαν μὲ μεγαλύτερη ὁρμή. ῾Ο Μαξιμιανός ὑποχώρησε ἄτακτα. Σὲ λίγο ἡ σύρραξη γενικεύτηκε. Τὰ στρατεύματα τοῦ Μαξιμίνου δεκατίζονταν. ῾Ο ἴδιος ἔβγαλε τὴ στολή του καὶ ντύθηκε δοῦλος γιὰ νὰ σωθεῖ. ᾿Ακολούθησε ἄτακτη φυγή.

ΤΟ ΜΟΝΟ λυπηρὸ ἀπὸ τὸ μεγάλο αὐτὸ γεγονὸς εἶναι, ὅτι ὁ Λικίνιος δὲν διδάχθηκε ἀπὸ τὸ ὁλοφάνερο μάθημα ποὺ τοῦ ἔδωσε ὁ «ὕψιστος Θεός», γιατὶ ἀργότερα ἔγινε διώκτης τῶν Χριστιανῶν. Δέκα χρόνια μετά, ὁ Μέγας Κωνσταντίνος καὶ ὁ Λικίνιος συναντήθηκαν ὡς ἀντίπαλοι στὸ πεδίο τῆς μάχης. ᾿Απὸ τὴν ἀναμέτρηση αὐτὴ νίκησε ὁ Χριστιανισμός.

Ενιαύσιος εορτολογικός στέφανος