Της
Δήμητρας Μαρκάκη*
Το παιδί ως σημείο αναφοράς στη διδασκαλία
του Αγίου Κοσμά
Ένα μεγάλο μέρος της διδασκαλίας του ο Άγιος Κοσμάς το αφιερώνει στα παιδιά. Η αγάπη του για τα παιδιά ήταν ένας από τους λόγους που τον παρακίνησαν να ξεκινήσει τις περιοδείες του και να προσπαθήσει για την προστασία τους. Με το κήρυγμά του συντελεί συγχρόνως και στην ηθική και στην πνευματική βελτίωση των παιδιών.
Βλέποντας την φτώχεια και τη δυστυχία μέσα στην οποία ζούσαν αρκετά παιδιά της εποχής του ο Άγιος Κοσμάς αποφασίζει να τα βοηθήσει και προτρέπει μάλιστα και τους ανθρώπους να μεριμνήσουν γι’ αυτά. Τους συμβουλεύει λοιπόν να μην φροντίζουν μόνο τα δικά τους παιδιά, αλλά να σκέφτονται και να φροντίζουν και τα φτωχά.
«εἰ δὲ καὶ νὰ ζητᾶς πῶς νὰ δὶνῃς τοῦ παιδιοῦ σου νὰ τρώγῃ καὶ νὰ πίνῃ καλά, νὰ ἔχῃ εὔμορφα φορέματα καὶ δι’ἐκεῖνο τὸ πτωχὸ νὰ μὴ σὲ μέλλῃ».
Προτείνει επίσης στα άτεκνα ζευγάρια, ως καλύτερη λύση, την υιοθεσία φτωχών παιδιών. Δίνοντας χαρά σε ένα παιδί που το έχει ανάγκη θα καταφέρουν να έχουν την εκτίμηση των ανθρώπων αλλά και ανταμοιβή από το Θεό.
«Πάλιν ὡσαν θέλης νά κάμης παιδιά, εὔκολον εἶναι·
ἔπαρε ἕνα φτωχό παιδί καί κάμε το πνευματικόν σου παιδί νά χαίρεσαι καί νά εὐφραίνεσαι καί ἐσύ, νά χαίρεται καί ἐκεῖνο»
Μέσα από τη διδασκαλία του φαίνεται ότι ο Άγιος Κοσμάς πολεμούσε τη διάκριση μεταξύ των ανθρώπων. Επόμενο ήταν λοιπόν η στάση του να είναι σκληρή απέναντι και στις φυλετικές διακρίσεις που έκαναν οι ίδιοι οι γονείς απέναντι στα παιδιά τους. Γι’ αυτό συμβουλεύει τους πιστούς να μην προτιμούν τα αρσενικά από τα θηλυκά παιδιά, γιατί όλα είναι πλάσματα του Θεού.
«Νά μήν προτιμᾶτε τά ἀρσενικά παιδιά σας ἀπό τά θηλυκά, διατί ὅλα πλάσματα τοῦ Θεοῦ εἶναι.»
Πολύ χαρακτηριστικά αναφέρει το παράδειγμα των γονέων της Παναγίας, του Ιωακείμ και της Άννας, οι οποίοι μη μπορώντας να τεκνοποιήσουν ζήτησαν τη βοήθεια του Θεού, χωρίς βέβαια να έχουν προτίμηση, αν το παιδί που θα αποκτούσαν θα ήταν αγόρι ή κορίτσι.
Φυσικά ο Πατροκοσμάς δεν δεχόταν καμία διάκριση και στη μόρφωση. Όλα τα παιδιά πλούσια και φτωχά έπρεπε να μορφωθούν και μάλιστα δωρεάν, χωρίς να πληρώσουν τίποτα.
«νὰ μανθάνουν ὅλα τὰ παιδὰ γράμματα, πλούσια καὶ πτωχά».
Ο Πατροκοσμάς δείχνει φοβερή επιμονή και στο θέμα του βαπτίσματος. Σα παιδιά πρέπει οπωσδήποτε να βαπτίζονται και να μην μένουν αβάπτιστα, διότι είναι μεγάλο αμάρτημα. Καλύτερα, έλεγε, να σκοτώσει κάποιος εκατό ανθρώπους βαπτισμένους παρά να αφήσει ένα παιδί αβάπτιστο.
«Καλλίτερα, ἀδελφέ μου, νὰ θανατώσῃς ἑκατόν ἀνθρώπους βαπτισμένους, παρὰ νὰ ἀφήσῃς ἕνα παιδίον ἀβάπτιστο»
Μέσα απ’ όλα αυτά τα σημεία του κηρύγματός του ο Άγιος Κοσμάς δείχνει, από τη μια πλευρά, την ατράνταχτη μέριμνά του για τα παιδιά, και από την άλλη παρακινεί τους πιστούς να προσέξουν και να αγαπήσουν τα άπορα και ορφανά παιδιά που είχαν ανάγκη, γιατί μόνο έτσι θα κατάφερναν να οδηγηθούν στην σωτηρία.
Η διαπαιδαγώγηση των παιδιών σύμφωνα με τη διδασκαλία του Αγίου Κοσμά
Παρακινούμενος από την αγάπη του για τα παιδιά ο Άγιος Κοσμάς δεν θα μπορούσε να μην αναφερθεί και στην σωστή ανατροφή τους. Ο Πατροκοσμάς στο κήρυγμά του απευθύνεται προς τους γονείς για να τους βοηθήσει να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους με σωστό τρόπο. Γνωρίζοντας ότι η οικογένεια ασκεί τεράστια επίδραση στην αγωγή των παιδιών δίνει συμβουλές στους γονείς γιατί ξέρει ότι αυτοί αποτελούν το βασικότερο στήριγμα ενός παιδιού και ότι είναι οι μόνοι που μπορούν να δώσουν στα παιδιά όχι μόνο υλικά αγαθά αλλά και σωστή ανατροφή. Μέσα από την οικογένεια θα μπορέσουν τα παιδιά να διαμορφώσουν τα σωστά ψυχικά και πνευματικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και τον σωστό τρόπο συμπεριφοράς.
Θέλοντας να τονίσει πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν για τα παιδιά οι πράξεις και το παράδειγμα των γονέων, παρομοιάζει τους γονείς με δέντρο που όταν το κόψεις ξεραίνονται τα κλαδιά του, ενώ όταν ποτίζεις τη ρίζα του είναι τρυφερά. Έτσι λοιπόν και οι γονείς που είναι η ρίζα των παιδιών όταν κάνουν καλές πράξεις, προσεύχονται, νηστεύουν, ελεούν κ.α, δίνουν στα παιδιά τους το καλό παράδειγμα. Όταν όμως αμαρτάνουν τιμωρούνται από το Θεό όχι μόνο αυτοί αλλά και τα ίδια τους τα παιδιά149. Ο Πατροκοσμάς τονίζει ότι για το τι άνθρωποι θα γίνουν τα παιδιά και πιο δρόμο θα ακολουθήσουν εξαρτάται από τους ίδιους τους γονείς. Αναφέρει, για παράδειγμα, μια μηλιά που κάνει ξινά μήλα. Για το γεγονός αυτό, όμως, υπεύθυνη είναι η ίδια η μηλιά και όχι τα μήλα.
Η ευθύνη των γονέων για τη σωστή αγωγή των παιδιών τους πρέπει να αρχίζει, όταν τα παιδιά είναι ακόμα σε μικρή ηλικία. Η πρώτη μέριμνά τους σ’ αυτή τη φάση είναι να φροντίσουν να βαπτίσουν τα παιδιά τους στο όνομα της Αγίας Τριάδος για να μπορέσουν έτσι να γίνουν μέλη της χριστιανικής μας Εκκλησία. Ο ίδιος, μάλιστα, είχε δώσει το παράδειγμα, βαπτίζοντας αβάπτιστα παιδιά στο όνομα του Πατρός, του Τιού και του Αγίου Πνεύματος. Το κυριότερο, όμως, που πρέπει να κάνουν οι γονείς είναι να τους δώσουν ονόματα χριστιανικά, γιατί μόνο αυτά έχουν νόημα. Αναφέρει ενδεικτικά μερικά ονόματα και τη σημασία τους, όπως Νικόλαος είναι αυτός που νίκησε τους λαούς, Μαρία σημαίνει κυρία, όπως η Θεοτόκος που έγινε βασίλισσα του ουρανού και της γης, καθώς και άλλα πολλά153. Όλα αυτά τα διδάσκει, γιατί πιστεύει ότι θα αποτελέσουν ένα ορθό χριστιανικό παράδειγμα για τα παιδιά, που εξαιτίας των χριστιανικών τους ονομάτων θα τα θυμούνται για πάντα.
Απευθύνεται στις μητέρες, που τις θεωρεί τις σημαντικότερες παιδαγωγούς, τονίζοντας ότι οφείλουν να διδάξουν στα παιδιά τους τις χριστιανικές αλήθειες. Γι’ αυτό συμβουλεύει την κάθε μητέρα να διδάξει στο παιδί της από ποιόν πρέπει να ζητάει την τροφή του. Πρέπει, λοιπόν, όταν πεινάει το παιδί να το πηγαίνει η μητέρα στα εικονίσματα του Χριστού και αφού κάνει σωστά το σταυρό του, να ζητάει μόνο του την τροφή από τον Χριστό και ύστερα να του δίνει η μάνα να τρώει. Συνεχίζει να απευθύνεται στη μητέρα και την συμβουλεύει να πηγαίνει το παιδί της συχνά στην Εκκλησία, να του μαθαίνει να κάνει σωστά το σταυρό του και να ασπάζεται τις εικόνες των αγίων.
Συμβουλεύει ακόμα τους γονείς να μάθουν στα παιδιά τους να ακολουθούν το σωστό δρόμο, να μην αμαρτάνουν, να πηγαίνουν συχνά στην Εκκλησία, να ευλογούνται και να εξομολογούνται. Τους προτρέπει, επίσης, να μην εμποδίζουν τα παιδιά τους να ακολουθήσουν το δρόμο που θέλουν, όταν πρόκειται φυσικά για το καλό τους· ακόμα και όταν ένα παιδί θέλει να μονάσει δεν πρέπει ο γονιός να φέρει αντίρρηση, γιατί έτσι κολάζεται, αφού δεν του επιτρέπει να ακολουθήσει το δρόμο του Θεού.
Τονίζει ότι οι γονείς, ως φορείς αγωγής, πρέπει να μεγαλώνουν τα παιδιά με πρότυπα ηθικού βίου. Έτσι λοιπόν στην ονομαστική γιορτή του παιδιού θα πρέπει να τους διαβάσουν το συναξάρι του Αγίου, για να γνωρίζουν τα παιδιά τα κατορθώματα του Αγίου και να προσπαθήσουν να τα μιμηθούν. Με την παραπάνω συμβουλή ο Πατροκοσμάς στοχεύει στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών με αληθινά, χριστιανικά και ζωντανά παραδείγματα που πρέπει να τα κάνουν πράξη στην καθημερινή ζωή τους.
Σημαντικότερη όμως ευθύνη των γονέων προς τα παιδιά είναι η μόρφωσή τους. Σε όλες σχεδόν τις διδαχές του ο Άγιος Κοσμάς τονίζει ιδιαίτερα και δείχνει φοβερή επιμονή στην παίδευση των παιδιών. Πρέπει να μορφώνονται όλοι μικροί και μεγάλοι, να μάθουν την ελληνική γλώσσα, να καταλαβαίνουν αυτά που ομολογεί η πίστη μας. Μόνο με τη μόρφωση θα μπορέσει κάποιος να λέγεται άνθρωπος. Εκτός όμως από τις συμβουλές που δίνει ο Πατροκοσμάς στους γονείς, δεν παραλείπει να απευθυνθεί και στα ίδια τα παιδιά και να συμβουλεύει για την συμπεριφορά τους απέναντι στους γονείς τους. Σα παροτρύνει να τιμούν τους γονείς τους είτε είναι ζωντανοί είτε είναι πεθαμένοι, αλλιώς τιμωρούνται από τον Θεό. Πρέπει να σέβονται και να υπακούν τους γονείς όταν πρόκειται για καλό και όχι για το κακό. Μ’ αυτές τις προτροπές προσπαθούσε να συμβουλέψει τα παιδιά των οποίων οι γονείς τους είτε ήταν αμαρτωλοί, είτε αλλαξοπίστησαν και αρνήθηκαν τον χριστιανισμό. Γι’ αυτό τονίζει πως αν κάποιος από τους γονείς αρνήθηκε το Φριστό και πιέζει και το παιδί του να πράξει το ίδιο, το παιδί πρέπει να αρνηθεί.
*
Εκ της μεταπτυχιακής εργασίας αυτής
με τίτλον «Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ως παιδαγωγός»
GRI-2011-6925
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,
Θεολογική Σχολή, Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου