επιμελεία του
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-κλασσικού φιλολόγου-
Η ΡΩΜΗ ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 2ου Π. Χ. ΑΙΩΝΟΣ
Κατὰ τὸ τέλος τοῦ 2ου π.Χ. αἰῶνος ἡ Ρώμη ἔχει κυριαρχήσει ὁριστικῶς εἰς τὴν Μεσόγειον θάλασσαν καὶ ἔχει ἀναπτυχθῆ εἰς ἀκατάβλητον παγκόσμιον δύναμιν.
Τὴν ὑπεροχὴν αὐτὴν ἐξησφάλισε κατόπιν μακρῶν ἀγώνων, οἱ ὁποῖοι διήρκησαν ἑκατονταετηρίδας καὶ παρουσίασαν τρεῖς φάσεις:
Οἱ Ρωμαῖοι ἐξεκίνησαν ἀπὸ τὸ μικρὸν Λάτιον καί, διὰ νὰ ἐπεκτείνουν τὴν ἐξουσίαν των, ἐχρειάσθη νὰ πολεμήσουν πρῶτον μὲ τοὺς τραχεῖς καὶ πολεμικοὺς ὀρεινοὺς κατοίκους τῆς Μέσης ᾽Ιταλίας καὶ κατόπιν μὲ τοὺς ῞Ελληνας τῆς Κάτω ᾽Ιταλίας. Εἰς τὸν ἀγῶνα αὐτὸν ἐπεκράτησαν οἱ Ρωμαῖοι καὶ ἐστερέωσαν τὴν ἐξουσίαν των ἐπὶ τῆς ᾽Ιταλίας (272 π.Χ.)
Σημαντικὴ δύναμις εἰς τὴν ξηρὰν ἡ Ρώμη, στρέφει τὴν προσοχήν της τώρα πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἔρχεται μοιραίως εἰς σύγκρουσιν πρὸς τοὺς Καρχηδονίους, οἱ ὁποῖοι ἀπὸ τοῦ 4ου αἰῶνος ἐξουσίαζον τὴν Δυτικὴν Μεσόγειον. ᾽Απὸ τὴν πάλην αὐτήν, ἡ ὁποία διήρκεσε περισσότερον ἀπὸ ἑκατὸν ἔτη (264 - 146), ἐξῆλθε νικήτρια ἡ Ρώμη, ἐνῷ ἡ περίφημος φοινικικὴ ἀποικία, ἡ Καρχηδών, ἐξηφανίσθη.
Ἀπὸ τότε ἡ Ρώμη ἔλαβε θέσιν μεταξὺ τῶν μεγάλων δυνάμεων τῶν χρόνων αὐτῶν - τῆς Μακεδονίας, τῆς Συρίας, τῆς Αἰγύπτου - καὶ αἰσθανομένη τὴν ὑπεροχήν της, ζητεῖ νὰ κανονίσῃ τὴν πολιτικὴν τῶν κρατῶν αὐτῶν συμφώνως πρὸς τὰ συμφέροντά της. Τοῦτο τὴν ἔφερεν εἰς σύγκρουσιν μὲ τὰς δυνάμεις τῆς ᾽Ανατολῆς. Εἰς τὴν σύγκρουσιν αὐτήν, ἡ Ρώμη βλέπει τὴν ἀδυναμίαν των καὶ συλλαμβάνει σχέδια κατακτητικά. Αὐτὸς εἶναι ὁ λεγόμενος ρωμαϊκὸς ἰμπεριαλισμός .
Κατὰ τὰ μέσα τοῦ αἰῶνος ἡ Ρώμη ἔγινε κυρία τῆς Μᾳκεδονίας καὶ τῆς ῾Ελλάδος καὶ ἐταπείνωσε τὸν βασιλέα τῆς Συρίας. Εἰς τὴν Δύσιν ἐξουσίασε τὴν ῾Ισπανίαν, ἐκυρίευσε τὴν ᾽Εντεῦθεν τῶν ῎Αλπεων Γαλατίαν, δηλαδὴ τὴν σημερινὴν ῎Ανω ᾽Ιταλίαν καὶ ὑπέταξε τὴν Νότιον Γαλατίαν, ἡ ὁποία ἐξησφάλιζε τὴν συγκοινωνία μὲ τὴν ῾Ισπανίαν. Αὐταί εἶναι αἱ μεγάλαι κατακτήσεις .
Κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον ἡ Ρώμη ἵδρυσεν ἐκτεταμένον κράτος, ἕνα μέγα imperium, ὅπως ἔλεγον οἱ ἴδιοι οἱ Ρωμαῖοι. Αἱ κατακτήσεις ὅμως εἶχον σοβαρωτάτας συνεπείας διὰ τήν Ρώμην. ῎Εφεραν βαθεῖαν μεταβολὴν εἰς τὴν ζωὴν τῶν Ρωμαίων καὶ ἔθεσαν μεγάλα κοινωνικὰ προβλήματα.
Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Αἱ μεγάλαι κατακτήσεις εἶχον πολὺ σοβαρὰς συνεπείας διὰ τὴν Ρώμην. Εἰς τὴν ῾Ελλάδα καὶ εἰς τὰς χώρας τῆς ᾽Ανατολῆς οἱ Ρωμαῖοι ἐγνώρισαν ἀπὸ πλησίον τὸν ἐλληνοανατολικὸν πολιτισμόν, ἐγοητεύθησαν ἀπ’ αὐτὸν καὶ ἐμιμήθησαν τὰ καλὰ καὶ τὰ τρωτά του. ᾽Αλλ’ ἡ ἀπότομος εἰσροὴ συνηθειῶν καὶ ἐθίμων ἤλλαξε τὸν χαρακτῆρα τῆς ρωμαϊκῆς ζωῆς. Αὐτὸ ἦτο ἡ ἐκδίκησις τῆς ῾Ελλάδος, ὅπως εἶπον. ῾Ο Ρωμαῖος ποιητὴς ῾Οράτιος ἔγραψεν ἀργότερον: ῾Η ἡττημένη ῾Ελλὰς ὑπέταξε τὸν τραχὺν κατακτητὴν καὶ εἰσήγαγε τὰς τέχνας εἰς τὸ Λάτιον .
῾Ο ἑλληνισμὸς εἶχεν ἀρχίσει νὰ εἰσέρχεται εἰς τὴν Ρώμην ἤδη ἀπὸ τοὺς χρόνους τῶν Τυρρηνῶν. ᾽Αργότερον, αἱ ἑλληνικαὶ ἀποικίαι τῆς Μεγάλης ῾Ελλάδος καὶ τῆς Σικελίας ἐμύησαν τοὺς Ρωμαίους εἰς τὰ γράμματα καὶ τὰς τέχνας. ᾽Αλλ’ ὁ ἑλληνισμὸς κυρίως εἰσέδυσεν εἰς τὴν Ρώμην ἀπὸ τὰς ἀρχὰς τοῦ 2ου π.Χ. αἰῶνος. Πλῆθος ῾Ελλήνων κατέκλυσε τότε τὴν ᾽Ιταλίαν. ῎Αλλοι μετεφέρθησαν ὑπὸ τὴν βίαν τοῦ πολέμου ὡς αἰχμάλωτοι, ἄλλοι πάλιν, μὲ τὴν ἐλπίδα καλυτέρας τύχης, ἐγκατεστάθησαν ἰδίως εἰς τὴν Ρώμην ὡς ὑπηρέται, μάγειροι, ἠθοποιοί, μάντεις, ἰατροί, διδάσκαλοι, γραμματικοί, ρήτορες κλπ. Αἱ ρωμαϊκαὶ οἰκογένειαι ἀπέκτησαν τὴν συνήθειαν νὰ μεταχειρίζωνται ῞Ελληνας γραμματεῖς διὰ τὰς ὑποθέσεις των. Οἱ ῞Ελληνες ἐξέπληττον τοὺς νικητὰς μὲ τὴν εὐστροφίαν τοῦ πνεύματος καὶ τάς μεγάλας δεξιότητας, πράγματα ἄγνωστα ἀκόμη τότε εἰς τοὺς τραχεῖς Ρωμαίους.
Πολυάριθμοι ἐξ ἄλλου ἦσαν οἱ Ρωμαῖοι, οἱ ὁποῖοι, εἴτε ὡς ἔμποροι εἴτε ὡς στρατιῶται, ἐπήγαιναν εἰς τὰς ἑλληνικὰς χώρας· ἀργότερον οἱ ἐπιφανεῖς Ρωμαῖοι ἀπέκτησαν τὴν συνήθειαν νὰ ἐπισκέπτωνται τὴν ῾Ελλάδα καὶ τὴν ᾽Ανατολήν. ῾Η διαμονὴ ἐπί τινα καιρὸν εἰς τὰς ᾽Αθήνας, εἰς τὴν ᾽Αλεξάνδρειαν ἢ εἰς τὴν Ρόδον ἐθεωρεῖτο ὡς ἀναγκαῖον συμπλήρωμα πάσης ἐλευθέρας μορφώσεως.
῾Η μεγάλη αὐτὴ κίνησις ἀπὸ τὴν ᾽Ανατολὴν εἰς τὴν ᾽Ιταλίαν καὶ ἀντιστρόφως εἶχεν ὡς ἀποτέλεσμα τὴν βαθεῖαν μεταβολὴν εἰς τὰς σκέψεις καὶ τὸν βίον τῶν Ρωμαίων. ᾽Αληθὴς ἐπανάστασις ἔγινε τότε εἰς τὴν θρησκείαν, τὴν λογοτεχνίαν, τὴν τέχνην, τὰ ἤθη κλπ.
Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
Οἱ Ρωμαῖοι ἐθαμβώθησαν ἀπό το κάλλος και τήν μεγαλοπρέπεια τῆς ἑλληνικῆς θρησκείας. Τὰ ἐξ ἀργίλου εἰδώλια τῶν θεῶν τοῦ Λατίου ἐφαίνοντο τώρα πολὺ χονδροειδῆ ἐμπρὸς εἰς τὰ ἀπὸ μάρμαρον καὶ ὀρείχαλκον ἀγάλματα τῶν ἑλληνικῶν θεῶν. ῾Η ρωμαῖκὴ μυθολογία ἦτο πολὺ πτωχὴ καὶ νηπιώδης, παραβαλλομένη πρὸς τοὺς πλήρεις ζωῆς καὶ κάλλους μύθους τῶν ῾Ελλήνων. Οἱ Ρωμαῖοι ἤρχισαν νὰ στενοχωροῦνται διὰ τοὺς ταπεινοὺς θεούς των καὶ ἠθέλησαν νὰ τοὺς ἐξυψώσουν καὶ νὰ τοὺς ταυτίσουν μέ τοὺς ἑλληνικούς. Διηγήθησαν κατόπιν τὰς περιπέτειας τῶν θεῶν των κατὰ τοὺς ἑλληνικοὺς μύθους καὶ παρέστησαν αὐτοὺς μέ μορφὴν ἑλληνικήν. Συγχρόνως ἤρχισαν νὰ εἰσάγουν καὶ θεοὺς ἐκ τῆς ᾽Ανατολῆς: τὴν Κυβέλην ἀπὸ τὴν Φρυγίαν, τὸν Σέραπιν καὶ τὴν ῎Ισιδα ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον κλπ.
ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
᾽Επὶ πολὺν χρόνον οἱ Ρωμαῖοι δὲν ἐκαλλιέργησαν τὰ γράμματα. ῾Η πραγματικὴ λογοτεχνία ἤρχισε νὰ γεννᾶται εἰς τὴν Ρώμην, ἀφ’ ὅτου οἱ Ρωμαῖοι ἦλθον εἰς ἐπαφὴν μὲ τοὺς ῞Ελληνας. Διὰ τοῦτο, τὰ πρῶτα ἔργα τῆς λατινικῆς ποιήσεως καὶ τοῦ πεζοῦ λόγου ἦσαν μιμήσεις ἑλληνικῶν ἔργων καὶ πολλάκις μεταφράσεις αὐτῶν.
῾Ο Λίβιος ᾽Ανδρόνικος , ῞Ελλην ἐκ Τάραντος, μετέφρασεν εἰς τὴν λατινικὴν τὴν ᾽Οδύσσειαν. Οἱ πρῶτοι συγγραφεῖς ἦσαν δύο κωμικοὶ ποιηταί , ὁ Πλαῦτος (245 - 184) κὶ ὁ Τερέντιος (194 - 159), καὶ ὁ ἐπικός ῎Εννιος (253 - 169), ὁ ὁποῖος εἰς μίαν ἔμμετρον ἱστορίαν τῆς Ρώμης φιλοδοξεῖ νὰ φθάσῃ τὸν ῞Ομηρον.
῾Ο πεζὸς λόγος ἀκόμη δὲν εἶχεν ἀναπτυχθῆ κατὰ τοὺς χρόνους αὐτούς. Τὰ πρῶτα μάλιστα πεζὰ δοκίμια ἐγράφοντο εἰς τὴν ἑλληνικήν. Πρῶτος ὁ Κάτων ὁ τιμητὴς ἔγραψε τὸ ἱστορικόν του σύγγραμμα εἰς τὴν λατινικήν. Σημαντικὴ ἦτο ἡ πρόοδος εἰς τὴν ρητορικήν . ῾Ο πολιτικὸς βίος τῆς Ρώμης παρεῖχε πολλάς εὐκαιρίας εἰς τοὺς ἄρχοντας, τοὺς ὑποψηφίους καὶ τοὺς δικηγόρους νἀ ὁμιλοῦν καὶ ἦσαν εὐνοϊκώτατοι οἱ ὅροι διὰ τὴν ἀνάπτυξιν τῆς ρητορικῆς τέχνης. ᾽Αλλ’ ἐπὶ πολὺν χρόνον ἡ ρωμαϊκὴ ρητορεία ἦτο ἁπλῆ καὶ ἄτεχνος. ᾽Αργότερον ὅμως ἤρχισε μεγάλη κίνησις ὑπὸ τὴν ἑλληνικὴν ἐπίδρασιν. ῞Ελληνες ρητοδιδάσκαλοι ἐδίδασκον εἰς τοὺς Ρωμαίους τὴν τέχνην τοῦ λόγου καὶ μετ’ ὀλίγον ἀνεδείχθησαν εἰς τὴν Ρώμην ἀξιόλογοι ρήτορες.
ΑΙ ΤΕΧΝΑΙ
Οἱ Ρωμαῖοι ἠγάπησαν περισσότερον τὴν ἑλληνικὴν τέχνην . Πολλοὶ στρατηγοί, οἱ ὁποῖοι ἐξεστράτευσαν εἰς τὴν ᾽Ανατολήν, ἐσύλησαν τοὺς ναοὺς καί τὰς οἰκίας τῶν ἰδιωτῶν καὶ μετεκόμισαν εἰς τὴν Ρώμην πολλά ἔργα τῆς ἑλληνικῆς γλυπτικῆς καὶ ζωγραφικῆς, μὲ τὰ ὁποῖα ἐκόσμησαν τὰς οἰκίας των. Τοῦτο ἐντὸς ὀλίγου ἔγινε συρμὸς καὶ οἱ πλούσιοι Ρωμαῖοι ἡμιλλῶντο νὰ ἔχουν συλλογὴν ἀπὸ ἔργα τέχνης εἰς τὰς οἰκίας των.
Οἱ Ρωμαῖοι ἐθαύμασαν καὶ ἠγάπησαν τὴν τέχνην τῆς ἐποχῆς των, δηλαδὴ τὴν ἑλληνιστικὴν τέχνην μὲ τὴν προσπάθειάν της νὰ ἀπομιμηθῇ τὴν φύσιν, μὲ τὸ πάθος, τὰς πολυτελεῖς καὶ περιτέχνους διακοσμήσεις, τὰ μωσαϊκὰ καὶ τὰ ἀνάγλυφα.
᾽Απὸ τότε δὲν εὐχαριστοῦνται πλέον μὲ τοὺς ξυλίνους ναούς των, ἀλλὰ κτίζουν ναοὺς κατὰ τοὺς ἑλληνικοὺς ρυθμοὺς καὶ κοσμοῦν τὰ κτίριά των μὲ μωσαϊκά. Τὴν ἐποχὴν αὐτὴν κατεσκευάσθησαν πολλὰ ἔργα, ἰδίως εἰς τὴν ἀγοράν, τῶν ὁποίων οἱ ἀρχιτέκτονες ἦσαν ῞Ελληνες. ῾Η πρώτη ρωμαϊκὴ τέχνη ἦτο κυρίως ἑλληνική, μεταφυτευθεῖσα εἰς τὴν Ρώμην.
ΣΚΙΠΙΩΝ ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ
Μεγάλην ὤθησιν εἰς τὴν νεωτεριστικὴν αὐτὴν κίνησιν ἔδωκαν μερικοὶ ἄνδρες ἐξαιρετικῆς μορφώσεως καὶ μεγάλου ἐνθουσιασμοῦ πρὸς τὸ ἑλληνικὸν πνεῦμα. Μεταξὺ αὐτῶν τὴν πρώτην θέσιν κατέχει ὁ Σκιπίων ὁ Αἰμιλιανός. ῾Ο Σκιπίων ἠγάπα τοὺς λογίους καὶ τοὺς καλλιτέχνας καὶ ἐσχημάτισε κύκλον φιλολογικὸν καὶ καλλιτεχνικόν, εἰς τὸν ὁποῖον διεκρίνοντο ὁ στωϊκὸς φιλόσοφος Παναίτιος ὁ Ρόδιος , ὁ Πολύβιος , βαθὺς ἱστορικὸς μὲ ἀξιοθαύμαστον πλοῦτον στρατιωτικῶν καὶ πολιτικῶν γνώσεων, ὁ κωμικὸς Τερέντιος , ὁ νομομαθὴς Μανίλιος κ.ἄ.
᾽Αλλ’ ἡ μεγάλη μᾶζα τοῦ λαοῦ ἔμενεν ἀσυγκίνητος ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴν ὡραιότητα καὶ εὕρισκε τέρψιν εἰς τὰ χονδροειδῆ θεάματα. Διηγοῦνται ὅτι μίαν ἡμέρα, ἐνῷ ἐπαίζετο κωμῳδία τοῦ Τερεντίου, οἱ θεαταὶ ἐγκατέλειψαν τὸ θέατρον, διότι ἤκουσαν ἔξω νὰ διαδαλοῦν ὅτι ἔφθασε περίφημος σχοινοβάτης.
Η ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ
Οἱ τραχεῖς και πτωχοί Ρωμαῖοι ἔμειναν κατάπληκτοι ἀπό τον πλοῦτον τῆς ᾽Ανατολῆς καὶ τὸν ἄνετον καὶ πολυτελῆ βίον. Τὸν πλοῦτον καὶ τὰς συνηθείας αὐτὰς ἐφρόντισαν νὰ μεταφέρουν εἰς τὴν Ρώμην. ᾽Αλλ’ οἱ Ρωμαῖοι ἔδειξαν διαγωγὴν νεοπλούτου, διότι ὁ νέος τρόπος τῆς ζωῆς ἦτο μᾶλλον ἐπίδειξις καὶ σπατάλη, παρὰ βαθυτέρα κατανόησις τῆς τέχνης καὶ τῆς ἀξίας τῆς λεπτοτέρας ζωῆς.
Τὰς παλαιὰς ἁπλᾶς οἰκίας ἀντικατέστησαν μὲ νέας πολυτελεστέρας ἀπὸ μάρμαρον, κατὰ τὸ σχέδιον τῶν ἀθηναϊκῶν καὶ κορινθιακῶν οἰκιῶν. ῾Η ἐνδυμασία τῶν Ρωμαίων δὲν μετεβλήθη, ἀλλὰ τὸ χονδροειδὲς μάλλινον ὕφασμα ἀντικατέστησαν μὲ λεπτοΰφαντα ἐνδύματα καὶ ἐφρόντισαν νὰ πτυχώσουν τὸ ἱμάτιον κατὰ τὸν ἑλληνικὸν συρμόν. Μεγαλυτέρα ἧτο ἡ πολυτέλεια εἰς τὸν ἱματισμὸν τῶν γυναικῶν, αἱ ὁποῖαι ἀνεζήτουν τὰ λεπτότερα καὶ διαφανέστερα ὑφάσματα. ᾽Εφόρουν πλῆθος κοσμημάτων: δακτυλίδια, βραχιόλια, περιδέραια, ἐνώτια κλπ.
᾽Αλλὰ περίφημος ἔγινεν ἡ πολυτέλεια τοῦ φαγητοῦ . Οἱ τόσον λιτοδίαιτοι Ρωμαῖοι κατήντησαν μανιώδεις γαστρίμαργοι καὶ τὸ ἐλάττωμα αὐτὸ παρέμεινε μέχρι τέλους τῆς ρωμαϊκῆς ἱστορίας τὸ χαρακτηριστικὸν τῆς ἀνωτέρας κοινωνίας. ᾽Επεζήτουν τὰ πλέον σπάνια καὶ πολυδάπανα φαγητὰ καὶ τοὺς ἀρωματωδεστέρους καὶ σπανιωτέρους οἴνους τοῦ κόσμου, τὰ δὲ ποσά, τὰ ὁποῖα ἐξώδευον διὰ τὰ συμπόσια, ἦσαν μυθώδη. «῾Ο «μάγειρος», λέγει ὁ Τῖτος Λίβιος, «ὁ ὁποῖος ἐθεωρεῖτο ἔσχατος τῶν δούλων, ἀπέβη προσωπικότης καὶ τὸ ἐπάγγελμά του ἔφθασεν εἰς μεγάλην περιωπήν !».
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΙΣ
᾽Αλλ’ ἡ μεγάλη πολυτέλεια ἔφερεν ὄχι μόνον καταστρεπτικὴν μαλθακότητα, ἀλλὰ καὶ πλῆθος ἀπὸ ἄλλα ἐλαττώματα. Αἱ παλαιαὶ ρωμαϊκαὶ ἀρεταὶ ἐθεωρήθησαν χονδροειδεῖς καὶ γελοῖαι. ῞Ολοι ἐφρόντιζον νὰ πλουτήσουν, διὰ νὰ ἐπαρκοῦν εἰς τὰς δαπάνας τοῦ νέου βίου, καὶ πρὸς τοῦτο κανὲν μέσον δὲν ἐθεώρουν ἀθέμιτον. Αἱ οἰκονενειακαὶ ἀρεταὶ τῶν Ρωμαίων ἐξηφανίσθησαν εἰς τὴν νέαν ἀριστοκρατίαν, τὰ διαζύγια ἐπληθησαν. ᾽Επίσης ἤρχισαν νὰ φαίνωνται τὰ πρῶτα συμπτώματα τῆς πολιτικῆς διαφθορᾶς . Οἱ πολῖται ἐπώλουν τὴν ψῆφον καὶ ἡ ἐκλογικὴ διαφθορὰ ἐγενικεύθη.
᾽Εναντίον τῆς καταστάσεως ἤρχισαν νὰ ἐξεγείρωνται πολλοὶ Ρωμαῖοι καὶ ἐδημιουργήθη ζωηρὰ ἀντίδρασις κατὰ τῶν νεωτερισμῶν. ᾽Αρχηγὸς τῆς ἀντιδράσεως καὶ συγχρόνως ἀντιπρόσωπος τοῦ συντηρητισμοῦ τῆς Ρώμης εἶναι ὁ περίφημος Κάτων ὁ τιμητής .
῾Ο Κάτων ἦτο μικρός ἰδιοκτήτης ἀπό την Σαβίνην ἐγκατασταθείς εἰς Ρώμην. ῎Ελαβε μέρος εἰς πολλοὺς πολέμους καὶ διεκρίθη, ἀνελθὼν εἰς ὅλα τὰ ἀξιώματα. ῾Ο Κάτων ὑπῆρξε λάτρης τῶν προγονικῶν ἀρετῶν καὶ ἔγινεν ἀρχηγὸς μερίδος τοῦ ρωμαϊκοῦ λαοῦ, οἱ ὁποία ἤθελε νὰ ἀντιδράσῃ, εἰς τὰ νέα ἤθη τῆς ἀριστοκρατίας. ῾Ως τιμητὴς ἐπεδίωξε μὲ μέτρα αὐστηρὰ νὰ πατάξῃ τὴν πολυτέλειαν καὶ τὴν διαφθοράν.
᾽Αλλ’ οἱ ἀγῶνες τοῦ Κάτωνος ἔμειναν χωρὶς ἀποτέλεσμα. ῾Ο ἑλληνισμὸς ἀπὸ ὅλα τὰ σημεῖα εἰσήρχετο εἰς τὴν Ρώμην καὶ κατὰ τὸ τέλος τοῦ 2ου π.Χ. αἰῶνος ἡ μεταβολὴ ἦτο πλήρης. Οἱ Ρωμαῖοι ἐδέχθησαν τὸν ἑλληνικὸν πολιτισμόν, ἀλλ’ ὅπως ἦτο φυσικόν, τὸν προσήρμοσαν εἰς τὰς ἀνάγκας καὶ τὰς συνηθείας των. Τοιουτοτρόπως, ὁ ἑλληνικὸς πολιτισμὸς παρουσιάζεται μὲ νέαν μορφὴν καὶ ἔγινεν, ὅπως λέγουν, ἑλληνορωμαϊκός . ῾Υπὸ τὴν μορφὴν αὐτήν, αἱ ρωμαϊκαὶ λεγεῶνες τὸν μετέφεραν εἰς τὴν ἀπολίτιστον Δύσιν.
Α. ΛΑΖΑΡΟΥ - Δ. ΧΑΤΖΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ - ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΠΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου