O "Καλός" μάγος απέθανε; Ζήτω ο "καλός" Βρυκόλακας!(ΜΕΡΟΣ Α')

του κ. Ιωάννου Μηλιώνη.

Μέλους της Πανελλήνιας Ένωσης Γονέων

Πάνω από μία δεκαετία, βομβαρδιζόμασταν, εμείς και τα παιδιά μας, με όλους τους δυνατούς τρόπους, από τα ΜΜΕ και το αδίστακτο μάρκετινγκ των εκατοντά­δων ενδιαφερομένων φορέων διεθνώς, αλ­λά και στη χώρα μας, με το προφίλ του «καλού» μάγου, με πρωταγωνιστή του εί­δους τον ήρωα της J. Κ. Rowling νεαρό μά­γο Χάρι Πότερ. Κι ενώ ο «βομβαρδισμός» δε σταμάτησε από το 1997 -με την κυκλοφο­ρία του πρώτου βιβλίου- μέχρι το 2011 -με την προβολή του 2ου μέρους της έβδομης ταινίας- οι συντελεστές αυτής της πρωτο­φανούς στα χρονικά της ανθρωπότητας παγκόσμιας πλύσης εγκεφάλου απεφάσι­σαν ότι θα πρέπει να συνεχιστεί η «επιχεί­ρηση» εις το διηνεκές με τη δημιουργία, στο Orlando της Florida[1], από τη Warner Bros, σε συνεργασία με τη Universal Studios, του «Πάρκου Διασκέδασης Χάρι Πότερ» (The Wizarding World of Harry Potter) -κάτι αν­τίστοιχο με τα διάφορα Disney Lands-, που άνοιξε στο κοινό το 2010.

Επειδή όμως, όσο και καλοστημένο να είναι από τη «Νέα Εποχή» ένα τέτοιο σενά­ριο, το κοινό κάποτε αρχίζει να κουράζεται, οι διεθνείς εγκέφαλοι για την υποδούλωση του ανθρώπου έσπευσαν να βρουν το υποκατάστατο· και το βρήκαν στο «πρόσωπο» του βαμπίρ. Σε παλαιότερο τεύχος του «Διαλόγου»[2] είχαμε ασχοληθεί με το θέμα των βρυκολάκων, από τη «μεταφυσική» του ή μάλλον από την αποκρυφιστική του πλευρά και θα άξιζε να μελετηθεί και πάλι σοβαρά εκεί­νο το άρθρο. Σήμερα όμως η χιονοστιβάδα που λέγεται «βαμπιρισμός» και που έχει κατακλύσει όλους τους τομείς της ζωής μας (φιλολογία, θέαμα, «τέχνη», παιχνίδι κ. ά., ακόμη και την πορνογραφία) καθιστά την επαναφορά μας στο θέμα απολύτως αναγκαία.Αλλά ας δούμε πρώτα τι είναι οι βρυκόλακες; Είναι, σύμφωνα με τη λαϊκή αντίλη­ψη, οντότητες που βγαίνουν από τον τάφο τους για να πιούν το αίμα των ανθρώπων, αφού δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτό; Τι πιστεύει ο λαός μας για τους βρυκόλακες; Πρόκειται ή όχι για χθόνιες οντότητες; Τι λέει η παράδοση γι’ αυτούς, και πώς αντιμετωπίζει το θέμα η Εκκλησία μας; Ο βρυκόλακας, βουρδούλακας, βαμπίρ κ. ά. αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του λαϊκού θρύλου στην παγκόσμια μυθο­λογία. Κατά τη γνωστή συγγραφέα του είδους Κάρεν Τόμπσον (Karen Thompson) και τη μελέτη της για τη μυθολογία των βαμπίρ[3], ο βρυκόλακας αντιπροσωπεύει «ένα φάντασμα που έχει επιβληθεί μέσω του φόβου εδώ και αρκετούς αιώνες σχεδόν σε όλο τον κόσμο». Παρά τις αποστάσεις -τόπου και επο­χής- που χωρίζουν τους διάφορους πολι­τισμούς, οι ιστορίες που αφορούν τα βαμ­πίρ είναι εντυπωσιακά ομοιόμορφες. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι οι περισσότερες από τις περιγραφές επιθέσεων βαμπίρ προέρ­χονται από την Κίνα, την Ελλάδα και τα σλαβικά έθνη. Κι αυτό είναι απορίας άξ­ιο, καθόσον, ενώ οι σλάβοι γειτνιάζουν το­πικά με τον ελλαδικό χώρο, η Κίνα, τόσον εδαφικά όσο και πολιτισμικά, απέχει πολύ από τη βαλκανική χερσόνησο[4].

Ο βρυκόλακας αντικατοπτρίζει μεταξύ άλλων, τον πρωτόγονο φόβο του μακράν της Εκκλησίας ανθρώπου για το θάνα­το, τους νεκρούς και την αναζήτηση της αθανασίας. Όλα αυτά συγκλίνουν στο πέ­ρασμα του χρόνου για να μας δώσουν τη σύγχρονη και σχετικά περίπλοκη εικόνα του σημερινού βαμπίρ. Το σημαντικότερο γεγονός για το βρυκόλακα είναι ότι «ζει» πέρα από το φυσικό θάνατο, ενώ οι μύθοι οι σχετικοί με την προέλευση του υποδεικνύουν μια πολύ ισχυρή σύνδεση με το σύμβολο του φιδιού. Το βαμπίρ συνδέεται με τους αρχαίους μύ­θους της γονιμότητας, και λόγω της συμ­βολικής σχέσης φιδιού και γονιμότητας, και λόγω των ζωικών χαρακτηριστικών του βαμπίρ που επαναλαμβάνονται, όπως ο τρόπος του ύπνου του, η επιστροφή του εκ νεκρών και η ανανέωση του μέσω της επαφής του με τη ζωή. Δύο μύθοι που σχετίζονται με την προέλευση του βαμπίρ είναι παρόμοιοι και είναι πιθανώς παραλλαγές του ίδιου λαογραφικού μοτίβου. Ο πρώτος σχετίζεται με την ιστορία της Λάμιας, της βασίλισσας της Λιβύης, που αγαπήθηκε από το Δία, με το παιδί που γεννήθηκε από την ένωσή τους και με τη ζηλοτυπία της Ήρας που έκλεψε το νήπιο. Η Λάμια αποσύρθηκε σε μια σπηλιά κι άρχισε να περιπλανιέται τις νύχτες, κλέβοντας και τρώγοντας τα νεο­γέννητα μωρά, ενώ αργότερα οι προτιμή­σεις της επεκτάθηκαν στην αποπλάνηση νεαρών ανδρών, που τους σκότωνε είτε κάνοντας έρωτα μέχρι θανάτου ή πίνοντας το αίμα τους. Η μυθολογία την περιγράφει με σώμα ερπετού από τη μέση και κάτω και φτερά. Τα σύγχρονα θηλυκά βαμπίρ συ­χνά παρουσιάζονται εικαστικά με χλωμό δέρμα, κάτω άκρα ερπετού, κόκκινη τριχο­φυία, πράσινα μάτια και φτερά δράκοντα. Ο δεύτερος μύθος αφορά στη Λίλιθ, την υποτιθέμενη πρώτη σύζυγο του Αδάμ, που συναντούμε σε διάφορα αρχαία θρησκεύ­ματα και στον αποκρυφισμό. Η Λίλιθ ήταν θηλυκός δαίμονας στη μυθολογία των λα­ών της Μεσοποταμίας, που σχετιζόταν με τον άνεμο και επιστεύετο ότι έβλαπτε τα παιδιά[5]. Ταλμούδ και Μιντράς[6], εμφανί­ζουν τη Λίλιθ σα νυχτερινό δαίμονα, που όπως λέγεται δημιουργήθηκε ταυτόχρονα με τον Αδάμ, από τον ίδιο πηλό -επομέ­νως ήταν ίση του σε όλα- αλλά αρνήθηκε υπακοή στον Αδάμ, έβγαλε φτερά και πέ­ταξε μακριά του, αφού πρώτα πρόφερε το τετραγράμματο, το απαγορευμένο όνομα του Θεού. Αναζητώντας τη Λίλιθ τη βρίσκουμε για πρώτη φορά σε αρχαία Σουμερικά μυστικιστικά γραπτά και φυλαχτά ως Λιλλάκε, που είναι το απόκρυφο όνομα της Θεάς Μπελίλι. Την ξανασυναντάμε ως Μπααλάτ -παράφραση του «Μπελίλι»- στους Καϊνίτες[7] κι αργότερα, στις Εβραϊκές δο­ξασίες σαν θηλυκό δαίμονα της έρημου. Η πρώτη σοβαρή αναφορά της Λίλιθ γίνεται στο Εβραϊκό Ταλμούδ. Στα Καμπαλιστικά γραπτά αναφέρεται κυρίως ως σύντροφος του Σαμαήλ (του Σατανά) και ως η θηλυκή έκφρασή του. Αναφέρεται επίσης και ως η προσωποποίηση του πειρασμού της Εδέμ καθώς και ως το πρώτο Succubus[8]. Συναντάμε τη Λίλιθ στη ζωγραφική από το Μεσαίωνα έως τις μέρες μας, όπου αναπαριστάται ως ο πειρασμός του Αδάμ και της Εύας, είτε σαν φίδι με γυναικείο κεφά­λι, είτε και σαν γυναίκα που τους προσφέ­ρει τον καρπό. Το 19ο αιώνα, ο Καρλ Γιουγκ (ψυχολόγος και αποκρυφιστής) τη χρησιμοποιεί σαν έκφραση και προσωποποίηση του αρσενικού άνιμους, της δήθεν θηλυκής πλευράς του άνδρα, που βρίσκεται καταπι­εσμένη. Τον ίδιο αιώνα, η Λίλιθ αρχίζει να μεταλλάσσεται, από πλάσμα δαιμονικό σε σύμβολο θηλυκότητας. Οι φεμινίστριες -κυρίως οι προερχόμενες από τη «Θεοσοφική Εταιρία» της Έ. Π. Μπλαβάτσκυ- τη λατρεύουν ως το αυθεντικό θηλυκό ίνδαλμα που απαρνείται ακόμα και τον κήπο της Εδέμ για χάρη της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας της· φυσικά η δαιμονική και η παιδοκτόνος πλευρά της παραμερίζονται τώρα και απορρίπτονται. Τα νεοπαγανιστικά κινήματα (Wicca κ. ά.) αποδέχονται τη Λίλιθ ως θεότητα-προστάτιδα της σκο­τεινής γυναικείας πλευράς, αλλά και του γυναικείου ερωτισμού. Λατρεύεται όμως μέχρι τις μέρες μας και από διάφορα σκο­τεινά τάγματα με την αρχική της μορφή, ως αρχόντισσα του σκότους και ως η ηγέτι­δα των άυλων βαμπίρ (incubi και succubi).

Τόσο η Λάμια όσο και η Λίλιθ έχουν μια ισχυρή σχέση με το φίδι. Και οι δύο αποπλανούσαν τα αρσενικά θύματά τους και τα οδηγούσαν στο θάνατο. Σε μια από τις μεταφράσεις της Βίβλου, συγκεκριμένα τη Vulgata[9], η μετάφραση του ονόματος Λίλιθ είναι Λάμια[10]. Σε ένα και μοναδικό στίχο της Παλαιάς Διαθήκης[11] η σχετική αναφορά ερμηνεύεται από δυτικούς μετα­φραστές κατά τρόπον που να παραπέμπει στη Λίλιθ[12] .Στην εξάπλωση του μύθου των βρυκολάκων φαίνεται πως ευθύνονται, εκτός των λαϊκών και κάποιοι κληρικοί, απλοί άνθρωποι της υπαίθρου. Μέχρι το Σχίσμα του 1054 μ.Χ. η Εκκλησία δεν είχε συγκεκριμένη στάση στο ζήτημα αυτό[13] . Τελικά και η Εκκλησία και ο παπισμός αποδέχθη­καν ότι τα περί βρυκολάκων συνιστούν δι­δασκαλίες περί δαιμονίων. Στην προσπά­θειά της η Εκκλησία να εκριζώσει αυτή την ειδωλολατρική δεισιδαιμονία χρησιμο­ποίησε σε κάποιες περιπτώσεις επιλεκτικά τους εξορκισμούς και τα αγιαστικά της μέσα, τον «αγιασμό», το αντίδωρο και τον Εσταυρωμένο. Αν και σε κάποιες περιπτώ­σεις και κληρικοί αναπαρήγαγαν τον μύθο για την καταπολέμηση των βρυκολάκων με μελέτες και συγγράμματα, κυρίως κα­τά το διάστημα 1600-1800, από λόγιους μοναχούς γράφτηκαν εκατοντάδες πραγ­ματείες, στις οποίες γινόταν απόπειρα εκλογίκευσης του θέματος, όπως π.χ. ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης που κατα­δικάζει στο Πηδάλιο όσους ασχολούνταν με τέτοια θέματα. Δύο ιστορικά πρόσωπα φαίνεται να ευθύνονται για την αναβίωση του μύθου για τους νεκροζώντανους γύρω στους 15ο και 16ο αιώνες. Πρώτος αναφέρεται ο Βλαντ ΙΙΙ’, Πρίγ­κιπας της Βλαχίας (1431-1476), που πέρασε στην ιστορία και ως Βλαντ Τέπες Ντράκουλα (Vlad Tepes), δηλαδή, «Βλαντ ο ανασκολοπιστής», γιός του Ντακούλ[14] , ηγεμόνας της Βλαχίας, δημοφιλής ήρωας στη Ρου­μανία και στη Μολδαβία, που «μετεξελί­χθηκε» από τον Άγγλο μυθιστοριογράφο Μπραμ Στόουκερ[15], το 1897, στον περιβό­ητο Κόμη Δράκουλα των Καρπαθίων. Ο Στόουκερ εμπνεύστηκε από την ιστορική φιγούρα του κόμη της Τρανσυλβανίας, ο οποίος βέβαια δεν ήταν βαμπίρ, αλλά ήρω­ας αγωνιστής κατά των Τούρκων κατακτη­τών στην περιοχή. Οι προφανώς σκληρές και βάρβαρες μέθοδοι της εποχής (ανασκολοπισμός-παλούκωμα κ. ά.) ήταν ο λόγος που ο Βλαντ ΙΙΙ’ έμεινε στην ιστορία ως «ο ανασκολοπιστής Πρίγκιπας» (Kaziglu Bey). Το δεύτερο πρόσωπο που έδωσε τροφή στους μύθους περί βρυκολάκων είναι η Ελίζαμπεθ Μπάθορυ (Countess Erzsebet Bathory de Ecsed), (1560-1614) -με καταγω­γή από τις πιο αριστοκρατικές οικογένειες της Ουγγαρίας-, μια γυναίκα που έμεινε στην ιστορία ως η «Ματωμένη Κόμισσα». Παντρεμένη με τον κόμη Φέρεντς Ναντάσντυ, στρατιωτικό, αρκετά μεγαλύτερό της, περιγράφεται ως μια εξαιρετικά όμορφη γυναίκα, η οποία όμως έκρυβε ένα διεστραμμένο και σαδιστικό χαρακτήρα[16]. Όταν ο άντρας της, ως στρατιωτικός, έλει­πε αρκετό καιρό από την συζυγική εστία, η Ελίζαμπεθ εκτόνωνε τις σαδιστικές της τάσεις πάνω στις υπηρέτριές της, κάτι που δεν εθεωρείτο μεμπτό την εποχή εκείνη, όταν επρόκειτο για το σωφρονισμό υπηρε­τών και ειδικά όταν αφορούσε σε ανθρώ­πους κατώτερης κοινωνικής τάξης. Σύμ­φωνα μάλιστα με κάποιες πηγές ο ίδιος ο κόμης «εκπαίδευσε» την γυναίκα του στην «τέχνη» των βασανιστηρίων και σε σατανιστικές τελετουργίες. Όταν ο Ναντάστυ πέθανε, το 1601 η Ελίζαμπεθ συνέχισε, στο οικογενειακό της φέουδο κοντά στην Μπρατισλάβα, το αγαπημένο της σπορ, τον σαδισμό πάνω στις υπηρέτριές της, δι­ανθισμένο με πρακτικές ομοφυλοφιλίας. Καθώς τα έργα της γίνονταν γνωστά στην τοπική κοινωνία κι οι κάτοικοι απέφευγαν να στέλνουν τις κόρες τους να μπουν στην υπηρεσία της, οδηγήθηκε στη λύση της απαγωγής νεαρών κοριτσιών από τις οι­κογένειες των χωρικών που ζούσαν γύρω από το κάστρο/κολαστήριο. Με τα πρώτα σημάδια γήρατος, η Ελίζαμπεθ ξέφυγε από κάθε όριο. Κατέφυγε στη μαγεία, σκοτώνοντας νεαρές παρθέ­νες για να κάνει μπάνιο στο αίμα τους και να διατηρήσει, όπως πίστευε, τη νεότητα και την ομορφιά της. Η αρχή του τέλους ήλθε όταν «έκανε το λάθος» να σκοτώσει δύο νεαρές αριστοκράτισσες. Ο βασιλιάς Ματίας Β', εξάδερφός της, έστειλε αντιπρο­σωπεία να ξεκαθαρίσει τα συμβαίνοντα στο κάστρο Csejthe. Οι εικόνες που αντίκρι­σαν οι απεσταλμένοι παραπέμπουν σε εφι­αλτικό θέαμα, με πτώματα παντού, ωχρά από την αποστράγγιση του αίματός τους. Η κόμισσα συνελήφθη και οδηγήθηκε σε δίκη. Οι κατηγορίες, βαρύτατες: φόνος, λυκανθρωπία, βαμπιρισμός, σαδισμός. Δια­βάστηκε και το ημερολόγιό της όπου είχε καταγράψει 850 θύματα της. Τέλος, ενώ οι συνένοχές της δεν απέφυγαν το θάνατο, εκείνη καταδικάστηκε σε εγκλεισμό στον πύργο της όπου χτίστηκε ζωντανή και πέ­θανε μετά 3 χρόνια.

 

http://www.impantokratoros.gr/

Υποσημειώσεις Α' Μέρους

[1] http://en.wikipedia.org/wiki/The_Wizarding_World_ of_Harry_Potter

[2] «Διάλογος», τ. 32, Απρίλιος - Ιούνιος 2003, σσ. 25-29.

[3] http://kekrops.tripod.com/Mythology_Vampire.html

[4]  http://www.e-telescope.gr/el/mystery-and-strange/300-vampires-in-myth

[5] http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%AF%CE%BB%CE%B9%CE%B8

[6] Midrash: Μέθοδος βιβλικής ερμηνείας από τους εβραίους ραββίνους. Αποτελεί ραββινική παράδοση για τη συμπλήρωση των «κενών» στη Βίβλο. Σχετίζεται και με την αυθαίρετη καμπαλιστική ερμηνεία των Γραφών.

[7] Μερίδα του κινήματος των Γνωστικών του 2ου μ.Χ. αιώνα. Θεωρούσαν το Θεό της Παλαιάς Διαθήκης κατώ­τερο ον και τύραννο και τιμούσαν τον Κάιν ως τον κάτοχο της αληθινής γνώσης, που διά μέσου των αιώνων μετα­δόθηκε σε όλους τους αποβλήτους της Αγίας Γραφής μέ­χρι τον Ιούδα. Νομιμοποιούσαν την ανηθικότητα, ερμη­νεύοντας και βιώνοντας την ευαγγελική ελευθερία ως ακολασία.

[8] Succubus (πληθ.: succubi): Θηλυκός δαίμονας που πιστεύεται ότι επισκέπτεται άντρες στη διάρκεια του ύπνου και προχωρεί σε σεξουαλική επαφή μαζί τους.

[9] Η λατινική μετάφραση της Αγίας Γραφής. Έγινε στο τέλος του 4ου αιώνα μ.Χ., εντολή του Πάπα Δάμασου Α' και υιοθετήθηκε από τους παπικούς.

[10] http://www.etymonline.com/index.php?search=Bible +translations&searchmode=none

[11] «εκεί ενόσσευσεν εχίνος, και έσωσεν η γη τα παι­δία αυτής μετά ασφαλείας, εκεί συνήντησαν έλαφοι και είδον τα πρόσωπα αλλήλων...» (Ησαΐας ΛΔ' 15).

[12]  http://www.youtube.com/watch?v=6D3ssTsZdmI

[13]  http://www.livepedia.gr/content-provides/periskopio/crypto/3386BRIKOLAKES.pdf

[14]  Βλαντ ΙΙ', πατέρας του Βλαντ ΙΙΙ’, ο επονομαζόμε­νος «Δράκος» (Dracul), μετά την εισαγωγή του, το 1431, στο «Τάγμα του Δράκου» (Order of the Dragon), ιδρυθέν από τον αυτοκράτορα της «Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατο­ρίας» Σιγισμούνδο.

[15]  http://www.focusmag.gr/articles/view-article.rx?oid= 395124

[16]  http://foititikospalmosistoria.blogspot.com/2010/12/ blog-post.html