Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΓΙΑ ΜΕΣΟΤΗΤΑ- ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ- ΑΡΕΤΗ

ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ:

ΜΠΡΙΛΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΚΗΡΥΚΟΥ ΑΝΝΑ

ΑΝΔΡΕΙΩΤΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ  

ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗ ΣΤΑΥΡΙΑΝΗ

Η θεωρία του Αριστοτέλη αποτελεί κεντρικό άξονα της ηθικής φιλοσοφίας του. Στο πλαίσιο της θεωρίας του αυτής ο Αριστοτέλης μας προτρέπει, αν θέλουμε να κατακτήσουμε την αρετή και να γίνουμε ευτυχισμένοι, να αποφεύγουμε στη συμπεριφορά μας τις ακραίες επιλογές. 

 

Η άποψη που είχε ο Αριστοτέλης για τον κόσμο ήταν τελεολογική. Βάσει της αντίληψης του αυτής, ο Αριστοτέλης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ευδαιμονία αποτελεί το ύψιστο αγαθό στη ζωή μας και ότι βάσει αυτής οφείλουμε να ρυθμίζουμε τη συμπεριφορά μας. Συγκεκριμένα κατά τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι δημιουργικό ον και κάθε πράξη του έχει συγκεκριμένο σκοπό.

Ενώπιόν μας υπάρχει μια ιεράρχηση σκοπών. Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα αποσκοπεί στην δημιουργία κάποιου αγαθού που με τη σειρά του, εξυπηρετεί κάποιο άλλο αγαθό κοκ. Αυτή η αλυσίδα αγαθών όμως κατά τον Αριστοτέλη θα πρέπει να καταλήγει κάπου να έχει ένα “τέλος” Ως τέτοιο τελικό σημείο αναφοράς όλων των αγαθών στη ζωή του ανθρώπου ο Αριστοτέλης θεωρεί την ευδαιμονία. Λέγοντας βέβαια ότι όλες οι δραστηριότητές τελευταία στοχεύουν στην ευδαιμονία μας, μας δημιουργείται η εντύπωση ότι η τοποθετείται σε κάποιο απώτερο σημείο της ζωής μας. Ένα σημείο όπου όταν φτάσουμε και αφού θα έχουμε αποκτήσει όλα τα απαιτούμενα αγαθά θα γίνουμε ευτυχισμένοι. Μια τέτοια αντίληψη για την Πολιτική

ευδαιμονία όμως για τον Αριστοτέλη είναι ανακριβής. Στην πραγματικότητα κατ’ αυτόν μπορούμε να γίνουμε ευτυχισμένοι οποιαδήποτε στιγμή της ζωής μας αρκεί ο τρόπος που θα συμπεριφερθούμε να είναι ο κατάλληλος. Πρέπει να εξασφαλίσουμε το ύψιστο αγαθό της ευδαιμονίας, να εκτελούμε τις εκάστοτε πράξεις μας σωστά. Πώς όμως; Πότε μπορούμε να πούμε ότι οι πράξεις μας έγιναν σωστά έτσι ώστε να μας κάνουν ευτυχισμένους; Είναι αναγκαίο λοιπόν, κατά το Σταγειρίτη, να καθοριστεί το έργο του ανθρώπου. Και αυτό γιατί αισθάνεται κανείς ευτυχισμένος εφόσον κάνει καλά την δουλειά του. Ένας αμπελουργός νιώθει ευτυχής εάν η παραγωγή κρασιού που είναι η δουλειά του είναι μεγάλη και εκλεκτή. Όλοι μας είμαστε εξουσιοδοτημένοι να επιτελούμε κάποιο έργο, που, εκτελώντας το σωστά, αισθανόμαστε ευτυχισμένοι.

Ανάλογα ο άνθρωπος έχει κάποιο έργο το οποίο προσδιορίζεται από την ιδιαίτερη φύση του. Η κατανόηση του έργου αυτού θα επιτευχθεί συγκρίνοντας τον άνθρωπο με τα άλλα είδη οργανισμών και βρίσκοντας σε τι υπερέχει ο άνθρωπος έναντί τους.

Στη σύγκριση αυτή βλέπουμε ότι άνθρωπος και τα φυτά έχουν κοινή τη θρεπτική και την αυξητική ζωή. Απ’ την άλλη με τα ζώα ο άνθρωπος μοιράζεται τις ορέξεις, τα ένστικτα και τα πάθη. Εκείνο όμως που ουσιαστικά ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα ζώα συνίσταται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος σκέφτεται (λόγος: λογική και τρόπος επικοινωνίας).

Κατά τον Αριστοτέλη ο κατάλληλος τρόπος που πρέπει να συμπεριφερόμαστε για να γίνουμε ευδαίμονες είναι να ρυθμίζουμε τη συμπεριφορά μας ανάλογα με το έργο που υπαγορεύεται από τη φύση μας. Μπορούμε τώρα λοιπόν να πούμε ότι κατά τον Αριστοτέλη γίνεται κανείς ευτυχισμένος όταν συμπεριφέρεται σύμφωνα με το λογικό του, διαφορετικά, αν αδιαφορήσει προς ότι του υπαγορεύει ο λόγος θα καταλήξει στη δυστυχία. Σε τι όμως συνίσταται η λειτουργία του λόγου την οποία θα πρέπει να σεβαστούμε προκειμένου να γίνουμε ευτυχισμένοι;

Ο λόγος από τη φύση του επιδιώκει πάντοτε την ισορροπία, τη συμμετρία. Έτσι, συμπεριφέρομαι σύμφωνα με τη λογική φύση μου σημαίνει ότι επιλέγω κάτι που δεν είναι ακραίο, δηλαδή κάτι ούτε υπερβολικό ούτε ελλειπτικό. Η κάθε αρετή κατά τον Αριστοτέλη είναι μεσότητα, είναι δηλαδή το μέσον ανάμεσα στα δύο άκρα την υπερβολή και την έλλειψη που έχουν και τα δύο αρνητικό χαρακτήρα. Έτσι η ευδαιμονία βρίσκεται πάντοτε στην επιλογή της μέσης οδού μεταξύ δύο ακραίων προοπτικών, της υπερβολής και της έλλειψης.

Ο Αριστοτέλης υποστήριξε ότι μεταξύ της ευδαιμονίας και της αρετής υπάρχει ουσιαστική σχέση. Δε θα μπορεί να είναι κανείς ευτυχισμένος, χωρίς να είναι ενάρετος. Ένας φαύλος άνθρωπος δε μπορεί να είναι ευτυχισμένος. Για τον Αριστοτέλη, η ευδαιμονία είναι ενέργεια της ψυχής σύμφωνα με την αρετή.

Η αρετή, καθώς και η ευδαιμονία συνίσταται, κατά τον Αριστοτέλη, στη μεσότητα μεταξύ δύο ακροτήτων. Η μετριοφροσύνη, λόγου χάρη είναι μεσότητα μεταξύ της αλαζονείας που συνιστά την κατάσταση της υπερβολής, και της μικροπρέπειας που αποτελεί έλλειψη κοκ με όλες τις αρετές.

Εκ πρώτης όψεως ασφαλώς η θεωρία του Αριστοτέλη για τη μεσότητα είναι πειστική. Τι πιο εύλογο αλήθεια, από το να προτιμήσει κανείς να είναι ανδρείος, αντί να είναι θρασύς ή δειλός προκαλώντας τα επικριτικά σχόλια των άλλων γύρω του;

Υπάρχουν όμως καθοριστικές στιγμές στη ζωή μας κατά τις οποίες η θεωρία της μεσότητας αποδεικνύεται ανίσχυρη να μας βοηθήσει στις επιλογές μας. Πρόκειται για τις στιγμές εκείνες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε κορυφαία διλήμματα, στιγμές όπου, όπως λέει ο ποιητής, καλούμαστε να πούμε το μεγάλο ναι ή το μεγάλο όχι. Στις περιπτώσεις αυτές- καθώς δεν υπάρχει μέση οδός, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να

διαλέξουμε είτε τη μία είτε την άλλη δυνατότητα που έχουμε μπροστά μας- η θεωρία του Αριστοτέλη δεν είναι παρά μία άκαιρη, άστοχη, ανώφελη πρόταση.

Εκτός από τον Αριστοτέλη υπήρξαν και άλλοι φιλόσοφοι, με το όνομα Στωικοί που αναγνώρισαν, όπως αυτός, την τεράστια σημασία του λόγου στη ζωή μας.