Κοινωνιολογικά θέματα της παιδείας

του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-φιλολόγου-

Η κοινωνία είναι μια καθορισμένη μορφή συμβίωσης – ένα διαμορφωμένο σύνολο ατόμων που επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν μεταξύ των. Η κοινωνιολογία ασχολείται με τα κοινωνικά προβλήματα και προσπαθεί να δώση λύση σ’ αυτά και να πετύχη:

- την κοινωνική αλλαγή (ποιοτική εξύψωση του επιπέδου ζωής)

- την καλυτέρευση της ανθρώπινης ζωής (όχι στην απανθρωπιά, αλλοτρίωση, εκμετάλλευση)

- την αληθινή πρόοδον της κοινωνίας.

 

Ο Κόντ έλεγε ότι ως επιστήμη δεν περιορίζεται μόνον στην ερμηνεία των κοινωνικών φαινομένων αλλά ότι προχωρεί και στην διαμόρφωση ιδεολογικών και πολιτικών θέσεων. Κοινωνιολογία λοιπόν είναι κατά την Ίμογκεν Ζέγκερ η συστυματική και ελεγχόμενη παρατήρησις και ερμηνεία των κοινωνικών σχέσεων καθώς και των αιτιών των συνθηκών και των συνεπειών τους.

Στην Κοινωνιολογία δε γίνεται διάκρισις :

-μεταξύ δράσεως (τα πρόσωπα δρούν)

-κοινωνικής δράσεως (εκείνη η δράσις, ήτις σχετίζεται με την συμπεριφορά των ατόμων)

Κοινωνικοποίησις πάλι είναι η διαδικασία καθ’ ήν το άτομο αφομοιώνει τις υπάρχουσες κοινωνικές νόρμες – κανόνες – αξίες, ούτως ώστε αργότερα να τις αισθάνεται ως δικές του. Η διαδικασία αυτή περικλείει τόσο

·   Τις κοινωνικά ελεγχόμενες διαδικασίες σκόπιμης επενέργειας στα άτομα, όσο

·       Και τις αυθόρμητες, τις αυτογενείς, που επιδρούν στην διαμόρφωσή του

Ως διαδικασία ένταξης και προσαρμογής αρχίζει από την γέννησή του και συνεχίζεται σ’ ολόκληρη σχεδόν την ζωή του. Είναι διαδικασία ασυνείδητη κι όσον αφορά το παιδί διακρίνεται στην :

-  πρωτογενή κοινωνικοποίηση: την ένταξη στην μικρή κοινωνία της οικογενείας

-         στην σχολική κοινωνικοποίηση, ένθα συντελείται σκόπιμη μεταβίβασις επιλεγμένων γνώσεων, δεξιοτήτων και αξιών και αποτελεί την επίσημη και τυπική άποψη με συγκεκριμένη δομή και καθορισμένους σκοπούς και διαδικασίες πραγματοποίησης αυτών.

Σκοπός της δε η προπαρασκευή των νέων μελών για αποτελεσματική συμμετοχή στην κοινωνία.

Η διαδικασία αυτή επίσης περικλείει:

-         ανεπίσημες επιδράσεις, πρόσκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων και αξιών και απαξιών ανάλογα του κοινωνικού περιγύρου, το οποίο και επενεργεί ως κι ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον, ανάπτυξη δυναμικών σχέσεων, αλληλεπιδράσεις και επικαλύψεις μεταξύ της «σχολικής» επιδράσεως της οργανωμένης παιδείας και της «κοινωνικής», της ευκαιριακής, της άτυπης και ανεπίσημης αγωγής.

Η σχολική κοινωνικοποίηση δεν πρέπει να έχη στατική μορφή, ήτοι μια απλή μύηση και προσαρμογή των μαθητών στο σύστημα αξιών και στους κανόνες συμπεριφοράς των παλαιοτέρων γενεών. Τουναντίον πρέπει να έχη δυναμική μορφή δηλαδή παράλληλα προς τις αξίες του παρελθόντος να αποβλέπει στην πολιτιστική ανανέωση και πρόοδο. Δέον όπως συμπληρωθή η παραδοσιακή θεωρία και πράξις από σύγχρονες δυναμικές ερμηνείες και εφαρμογές πιο κοντά στην κοινωνική πραγματικότητα. Πρέπει να υπάρχει διαλεκτική σχέση σχολείου και κοινωνικού συνόλου προς καλυτέρευση της οργανώσεως και λειτουργίας της κοινωνίας. Η σωστή και κοινωνικώς ενδεδειγμένη κοινωνικοποίηση και τα δικαιώματα του ατόμου δεν θυσιάζει και τα δικαιώματα της κοινωνίας διασφαλίζει. Δεν είναι τυφλή διαδικασία, δεν παραποιεί την αλήθεια ή την διαστρεβλώνει, δεν ποινικοποιεί κάθε αντίληψη και στάση αντίθετη απέναντι στα προβλήματα.

Μεγάλη σημασία για την επιτυχή κοινωνικοποίηση του ατόμου αποδίδονται στην οικογένεια και στις πρωτογενείς ομάδες, στις οποίες αναπτύσσεται το συναίσθημα του «εμείς» (ομάδες εργασίας, συνομηλίκων, παιχνιδιού). Στα ενήλικα άτομα ο κοινωνικός έλεγχος ασκείται δια της κρατικής εξουσίας και τους νόμους (παράνομες πράξεις ή παραλείψεις) αλλά και μέσω των ηθικών κανόνων, όταν με λόγια και έργα προσβάλλονται τα ήθη και τα έθιμα. Το άτομο γενικώς δεν εξουθενώνεται, εκμηδενίζεται, δεν εξαφανίζεται η προσωπικότητά του αλλά και η κοινωνία δεν είναι ανύπαρκτη αλλά απαρτίζεται από κανόνες εντός του πλαισίου των οποίων καλούνται να υπάρξουν τα άτομα.