ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2012 / ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΘΕΩΡ.Κ.) – ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-κλασσικού φιλολόγου-

Παράφρασις (εξομάλυνση) γνωστού:

Μετά ταύτα, είπον εγώ, περί παιδείας τε και απαιδευσίας εικόναν απέφερε εν τω νού τοιούτω πάθει πάσχουσα η ημετέρα φύσις. Ιδέ δηλαδή ανθρώπους, ως εν υπογείω οικεία ευρισκομένους, οικία σπηλαιώδη, έχουσα την είσοδον μακράν εκ του πίπτωντος φωτός δια άπαν το σπήλαιον και εν ταύτη, εκείνοι να ώσι παιδιόθεν εν δεσμοίς και εις τα σκέλη και εις τους αυχένας ούτως ώστε μένειν τε αυτού και εις τε το πρόσθεν μόνον οράν και ουδόλως κύκλω τας κεφαλάς των να δύνωνται περιάγειν, λόγω του δεσμού και έν φώς εις αυτούς πυρός άνωθεν που και πόρρωθεν και όπισθεν αυτών καιόμενον υπάρχειν, μεταξύ δε του πυρός και των δεσμωτών επάνω, οδός τινά, επί ής, ιδέ ω εταίρε, τειχίο ωκοδομημένον, ωσάν εκείνα των θαυματοποιών, άττινα κείνται πρό των ανθρώπων, τα παραπετάσματα δηλαδή, υπέρ ών δεικνύασι εκείνοι τα θεάματά των.

Β1

πρὸς τὸ φῶς:η σπηλιά είναι ανοιγμένη προς το φώς, έχει απόληξη το φώς. Το σκοτάδι αυτής, η έλλειψη γνώσης, η αμάθεια δεν είναι αιώνια. Υπάρχει κάπου το φώς, η αλήθεια. Δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχει κάπου η αληθινή ζωή. Τότε όλα θα ήσαν καταδεικασμένα.

ἐν δεσμοῖς: τα δεσμά του ανθρώπου είναι και ισχυρά και παιδιόθεν. Από την αρχή της ζωής ο άνθρωπος γεννιέται δούλος, σκλάβος σαν με δεσμά. Τα πάθη και οι ορμές του και η έλλειψη γνώσης, νου, λογικού τον υποβιβάζουν στην κατάσταση του ζώου. Αν δεν σπάσει τα δεσμά του και ελευθερωθεί ποτέ δεν θα δεί την αλήθεια, το φώς και την πραγματική ζωή. Θα είναι καταδικασμένος να ζεί σε πλάνες αιωνίως και δεν θα καταφέρει να ευδοκιμήσει, να φτάσει στην κατάσταση που προορίζεται, να επιτύχει την εντελέχειά του όπως θα έλεγε κι ο Αριστοτέλης.

ἀνδριάντας: κατασκευάσματα εκ της τέχνης των ανθρώπων, όχι φυσικά πράγματα. Όπως και το όποιο φώς που μπαίνει στην σπηλιά δεν είναι του ηλίου αλλά μιας φωτιάς. Και από αυτά τα κατασκευάσματα, τα αποτελέσματα της ανθρώπινης επίνοιας, οι δεσμώτες δεν είναι εις θέσιν να κατανοήσουν την ύπαρξίν των, αλλά γνωρίζουν και πάλι μιαν σκιώδη ταυτότητα αυτών. Την πραγματική σημασία και ύπαρξη τους δεν θα την μάθουν ποτέ. Δεν γνωρίζουν ούτε τα φυσικά όντα, ούτε και τα τεχνητά όντα. Πόσο δυστυχείς είναι!

Β2.

Ο πρώτος εκφραστικός τρόπος είναι η αλληγορία. Αυτή είναι ο εκφραστικός τρόπος του συγγραφέα με τον οποίον άλλα λέγει κι άλλα εννοεί. Ομοιάζει κατά πολύ με μια σαν να ειπείς συνεχόμενη μεταφορά, που σαφώς χρησιμοιποιείται υπό του Πλάτωνος προκειμένου να κάνει κατανοητές ευρέως έννοιες βαθύτατα φιλοσοφικές και για να κερδίσει και το ενδιαφέρον του αναγνώστου. Μη λησμονείται και το σύντομο πέρασμα του Πλάτωνα από το θέατρο. Η αλληγορία επίσης είναι χρήσιμη πολύ για να θεμελιώσει απόψεις που δεν μπορούν να αναδειχθούν με τη διαλεκτική ή και να στηριχθούν. Θυμειθείτε τον μύθο του Πρωταγόρα προκειμένου να στηρίξει την άποψή του. Ο διάλογος επίσης προσδίδει ζωντάνια στο κείμενο και σπάει την μονοτονία. Σε αυτό έχει να κάνει και η χρήση του β’ ενικού προσώπου που παραστατικά προσδίδει αμεσότητα στον διάλογο. Τελευταία να ειπούμε για την χρήση της εικόνας που είναι όλων των ειδών, ακουστική, οπτική και κινήσεως και συμβάλλει στην παραστατικότητα της αλληγορίας και την ζωογονοποιεί.

Β3

Οι φύλακες – επίκουροι επωμίζονται στρατιωτικά και διοικητικά καθήκοντα και, γενικά, είναι αφοσιωμένοι στην υπηρεσία του κράτους.

Οι φύλακες – παντελείς αναλαμβάνουν,μετά τα πενήντα τους χρόνια, τη διακυβέρνηση και μεριμνούν για την ευδαιμονία ολόκληρης της πολιτείας. Πρόκειται συνεπώς για μια αριστοκρατία του πνεύματος, που εξουσιάζει και συνάμα υπηρετεί το πλήθος. Η πορεία, λοιπόν, προς την ολοκλήρωση του ενάρετου ανθρώπου είναι τραχεία και γεμάτη δυσκολίες. Όσοι από τους φύλακες – επικούρους  υποστούν με επιτυχία τις κρίσεις, που έχουν καθορισθεί, προάγονται μετά τα πενήντα τους έτη σε φύλακες –παντελείς , δηλ. σε  φύλακες – άρχοντες  (  βασιλείς). Οι ενασχολήσεις αυτής της ολιγάριθμης αρχηγεσίας (ελίτ) είναι εν μέρει πρακτικές (διοίκηση του κράτους) και εν μέρει θεωρητικές, δηλ. ενασχόληση με τις επιστήμες και τη φιλοσοφία. Οι άρχοντες έχουν την ευθύνη για την εκπαίδευση της νέας γενιάς των φυλάκων, ζουν μακάρια, επειδή απολαμβάνουν τις πνευματικές ηδονές, που μόνο αυτές διαρκούν, και, όταν πεθάνουν, τιμώνται ως ήρωες

Β4.

γεωμετρία : καταγείω

σχήμα: εχούση

ευφυής: φύσιν

υπόδημα: δεσμοίς

διένεξη: φέροντας

οπτασία: ιδέ, οράν

άξονας:περιαγείν

διεργασία: ειργασμένα

πυρετός:πυρός

δίφθογγος: είπον

Αδίδακτο κείμενο

Και ο δε Κλεόμβροτος, αφού άκουσε αυτά, παρωθείτο να συνάψει μάχη. Από την άλλη οι βοιωτάρχες των Θηβαίων μετά περισκέψεως πολλής εσκέπτοντο, ότι έαν δεν έκαναν μάχη  θα ξεσηκώνονταν όλες οι πόλεις που ήταν γύρω τους και οι ίδιοι θα επολιορκούντο. Εάν δε πάλι (εσκέπτοντο) ο λαός των Θηβών δεν είναι εις θέσιν να λάβη τα αναγκαία για να συντηρηθή, ότι θα κινδύνευε στο τέλος και όλη η πόλις των να ξεσηκωθή εναντίον των. Κι επειδή είχαν υπάρξει εξόριστοι προηγουμένως πολλοί, εθεώρουν τώρα, ότι είναι καλύτερο γι αυτούς να πολεμήσουν και να πεθάνουν παρά να εξορισθούν κι αυτήν την φορά. Συν τοις άλλοις  τους έδιδε κουράγιο κάπως και ο χρησμός που έλεγε, πως οι Λακεδαιμόνιοι έπρεπε να ηττηθούν εκεί που κείται και το μνήμα των παρθένων, που λένε πως έθεσαν τέλος στην ζωή των, επειδή βιάσθηκαν από κάποιους Λακεδαιμόνιους.

 

Γ2

παρωξύνετο : παρωξύμμεθα

συνάπτειν : σύναψον

προεστῶτες : προεστῶσα/προεστηκυῖα

πεφευγότες : φυγεῖν

πολλοί : πλεῖστοι

κρεῖττον : κρείττοσι(ν)

δέοι : ἔδει

ἡττηθῆναι : ἡττῷτο

μνῆμα : μνήματι

ἑαυτάς : ἡμᾶς αὐτάς

 

Γ3.α.

ταῦτα: σύστοιχο αντικ. στο ἀκούων

αὐτοῖς: δοτ. αντικ/κή στο ἐναντία

αὐτῶν: γεν. διαιρετική στο πολλοί

μαχομένους: τροπική μτχ., επιρρηματ. προσδιορ. του τρόπου στο ἀποθνῄσκειν

/ μπορεί και χρονική ως προτερόχρονο στο αποθνήσκειν

ἀποθνῄσκειν: τελ. απρμφ., υποκ. στην απρόσωπη έκφραση κρεῖτον εἶναι, α΄ όρος σύγκρισης

πρὸς τούτοις:  εμπρόθ.  προσδιορ. της προσθήκης στο παρεθάρρυνε

Λακεδαιμονίους: υποκ. του απρμφ. ἡττηθῆναι

Γ3.β. εἰ μὴ μαχούμεθα, ἀποστήσονται μὲν αἱ περιοικίδες ἡμῶν πόλεις

τροπή του πλαγίου λόγου σε ευθύ:

• Στις ειδικές προτάσεις παραλείπουμε τον ειδικό σύνδεσμο και αφήνουμε αμετάβλητη την οριστική και τις δυνητικές εγκλίσεις ενώ μεταβάλλουμε την ευκτική του πλαγίου λόγου σε οριστική. Ενθάδε το «ως» παραλείπεται και η ευκτική του πλαγίου λόγου «αποστήσοιντο», τρέπεται σε οριστική του ιδίου χρόνου (= θα αποστατήσουν)
• Οι δευτερεύουσες προτάσεις διατηρούν το μόριον εισαγωγής. Το υποθετικό «ει» θα τρεπόταν σε εάν, άν, ήν , εάν είχαμε προσδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον. Ενθάδε μια ερμηνεία θέλει τον υποθετικό ως προσδοκώμενο, οπότε η τροπή σε ευθύ είναι → εάν (+ υποτακτική) μη μαχώμεθα
• Τα πρόσωπα του ρήματος μπαίνουν σε α’ πρόσωπο, όταν το υποκείμενον της πρότασης από την οποία εξαρτάται ο πλάγιος λόγος και το υποκείμενον της πρότασης του πλαγίου λόγου είναι ένα και το αυτό πρόσωπο. Ενθάδε το υποκείμενον είναι «οι προεστώτες»