ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2012 / ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΠ) - ΘΕΜΑΤΑ

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-κλασσικου φιλολόγου-

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ

ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΑ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Το συναίσθημα της τιμής αποτελεί ένα από τα κίνητρα

των ανθρωπίνων πράξεων και της ανθρώπινης συμπεριφοράς

γενικότερα, και ίσως το σπουδαιότερο, αφού η τιμή, η

υπόληψη, το φιλότιμο, η αξιοπρέπεια γίνονται η αιτία και

το κίνητρο που υπαγορεύει στον άνθρωπο το πρακτέον. Το

συναίσθημα αυτό της τιμής, είτε αφορά στο άτομο είτε στο

λαό, αποβαίνει ο ρυθμιστής της συμπεριφοράς του και το

βασικό αίτιο της τύχης του. Μάλιστα η υστεροφημία, σε ό,τι

αφορά στα ιδεώδη και στα ιδανικά, εξαρτάται από το βαθμό

λειτουργίας της υπόληψης και του φιλότιμου. Αυτήν την

αξιοπρέπεια πρόβαλαν ιδιαίτερα οι τραγικοί ποιητές, και

μάλιστα σε όλες τις εκφράσεις της, γιατί είχαν συλλάβει ότι

το συναίσθημα της τιμής, μόνο όταν κινείται στο μέτρο,

αποφέρει θετικά αποτελέσματα· αντίθετα, όταν παρουσιάζεται ως

παρέκκλιση ―και παρέκκλιση είναι ο εγωισμός, η έπαρση, η

οίηση― οδηγεί κατευθείαν τον φορέα του στην ύβρη, με όλες

τις αναπόφευκτες συνέπειες.

Η τραγική ποίηση εστιάζει τη δράση των προσώπων της

στο συναίσθημα της τιμής, στο οποίο και αποδίδει

ανεξέλεγκτη δύναμη, δεδομένου ότι αυτό, ανάλογα προς τη

φύση του πρωταγωνιστή, μετεξελίσσεται και παρουσιάζεται

με διάφορες μορφές, αλλά πάντα ως επιταγή εκπλήρωσης

υψηλού χρέους· έτσι και οι τρεις τραγικοί ποιητές στάθηκαν

στη θέση ότι η μεγαλοσύνη του ανθρώπου είναι

συνυφασμένη με την υπέρβαση της μοίρας του και ότι στο

δρόμο της σύγκρουσής του με το αδυσώπητο πεπρωμένο ο

άνθρωπος, έστω και αν απολέσει τα πάντα, εκτός από ένα,

την ανθρώπινη αξιοπρέπειά του, μπορεί να καταξιωθεί στη

συνείδησή του και στην κοινωνία.

Ο πρωταγωνιστής στην τραγωδία, με τον αγώνα, που του

υποβάλλει η αξιοπρέπεια, δείχνει το βαθμό της ελευθερίας

του και ταυτόχρονα στέλνει το μήνυμα στον άνθρωπο, έξω

από χρόνο και τόπο, ότι στον τραγικό κόσμο μια μόνο

δυνατότητα έχει ο ήρωας... Να γίνει παρανάλωμα της

φλόγας του. Τι δικαίωση μπορεί να υπάρχει σε αυτό; H

αξιοπρέπεια. Αν από τη ζωή των προσώπων της δραματικής

ποίησης απουσίαζε το συναίσθημα της τιμής, είναι βέβαιο

ότι θα έλειπε από αυτά η μεγαλοπρέπεια, που τα διακρίνει

και τα χαρακτηρίζει.

Το συναίσθημα της τιμής, όπως παρουσιάζεται στην

τραγική ποίηση, στη σύγχρονη εποχή εξετάζεται ως

αυτοσυναίσθημα και από τους ειδικούς προσμετράται η

παιδευτική του διάσταση. Οι αναφορές και οι εργασίες, που

έχουν γίνει σχετικά με την αξία του αυτοσυναισθήματος,

συγκλίνουν στη θέση ότι αυτό αποτελεί μέτρο κρίσης της

προόδου και της επίδοσης του μαθητή. Πολλοί ψυχολόγοι,

παιδαγωγοί, κοινωνιολόγοι και άλλοι ειδικοί τονίζουν τη

σπουδαιότητά του και επισημαίνουν ότι αποτελεί μια

σημαντική προϋπόθεση για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς του ατόμου.

Το ενδιαφέρον για το συναίσθημα της τιμής δε δημιουργήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Ο άνθρωπος, από τότε που άρχισε η ιστορία, αναγνώρισε τη μη σωματική διάσταση της ύπαρξής του και επεδίωξε να κατανοήσει τις αιτίες της συμπεριφοράς του. Οι θέσεις των σύγχρονων επιστημόνων δικαιώνουν τους τραγικούς που κατέστησαν την τιμή μοχλό κύριο που ρυθμίζει τη συμπεριφορά του ανθρώπου και σηματοδοτεί την απόφαση για τις μεγάλες πράξεις. Ιδιαίτερα στη σχολική επίδοση η αυτοαντίληψη παίζει καθοριστικό ρόλο, δεδομένου ότι, όταν ο νέος διατίθεται θετικά απέναντι στον εαυτό του, είναι φυσικό να

έχει καλή διάθεση για έπαινο και αναγνώριση μέσω της

επιτυχίας και της επίδοσης γενικότερα.

Δημ. Ιω. Κουκουλομμάτης, Το συναίσθημα της τιμής στην τραγική

ποίηση και η παιδευτική του διάσταση, Αθήνα 1993- (Διασκευή).

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του

κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 − 120 λέξεων την

πρόταση:

«...το συναίσθημα της τιμής, μόνο όταν κινείται στο

μέτρο, αποφέρει θετικά αποτελέσματα» (1η

παράγραφος).

Μονάδες 10

Β2. α) Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία της πρώτης

παραγράφου:

Το συναίσθημα της τιμής... αναπόφευκτες

συνέπειες (μονάδες 3).

β) Να βρείτε δύο τρόπους με τους οποίους

αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος και να

τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο

κείμενο (μονάδες 4).

Μονάδες 7

Β3. α) Να δικαιολογήσετε τη χρήση των παρακάτω

διαρθρωτικών λέξεων, που υπογραμμίζονται στο

κείμενο: και μάλιστα (1η παράγραφος), Αν (3η

παράγραφος), όπως (4η παράγραφος), Ιδιαίτερα (5η

παράγραφος) (μονάδες 4).

β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στις

φράσεις που ακολουθούν:

την άνω τελεία στη φράση «αποφέρει θετικά

αποτελέσματα·» (1η παράγραφος)

τις δύο παύλες στη φράση «―και παρέκκλιση είναι

ο εγωισμός, η έπαρση, η οίηση―» (1η παράγραφος)

τα αποσιωπητικά στη φράση «ότι στον τραγικό

κόσμο μια μόνο δυνατότητα έχει ο ήρωας...» (3η

παράγραφος)

το ερωτηματικό στη φράση «Τι δικαίωση μπορεί να

υπάρχει σε αυτό;» (3η παράγραφος) (μονάδες 4).

Μονάδες 8

Β4. α) Να χρησιμοποιήσετε καθεμιά από τις παρακάτω

λέξεις σε αντίστοιχες προτάσεις, ώστε να φαίνεται η

σημασία της:

αποβαίνει, έπαρση, αναπόφευκτες, αδυσώπητο,

ταυτόχρονα (μονάδες 5).

β) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις

παραπάνω λέξεις (μονάδες 5).

Μονάδες 10

Γ1. Σε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας να

αναπτύξετε με επιχειρήματα για ποιους λόγους αξίζει

να καλλιεργείται στους νέους το συναίσθημα της τιμής

και πώς η επαφή των νέων με την τραγική ποίηση

μπορεί να ενισχύσει το συναίσθημα αυτό (500−600

λέξεις).

Μονάδες 40