ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2012 / ΙΣΤΟΡΙΑ (ΘΕΩΡ.Κ.) – ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-κλασσικού φιλολόγου-

 

ΘΕΜΑ Α1

α. Φεντερασιόν

Η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της

Θεσσαλονίκης , με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες

ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης, που αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για

τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα

Η Φεντερασιόν ιδρύθηκε το 1909. Το όνομα της Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία. Απετελείτο από πολλούς εργάτες, κυρίως Εβραίους της Θεσσαλονίκης και μερικούς διανοούμενους. Οι περισσότεροι από τους διανοούμενους ήταν σοσιαλιστές οι οποίοι επηρέασαν την ιδεολογική κατεύθυνση της Φεντερασιόν. Συνδέθηκε με την Β’ Διεθνή.

Η οργάνωση προσπάθησε να συγκεντρώσει ομάδες από τις πολλές εθνότητες στη Θεσσαλονίκη. Γι’ αυτό και πήρε ομοσπονδιακό χαρακτήρα στη συγκρότησή της. Εκτός των Εβραίων, Έλληνες, Βούλγαροι, Αρμένιοι, Τούρκοι. Ηγέτες οι Αβραάμ Μπεναρόγια, Σαμουέλ Γιονάς, Αλβέρτος Αρδίτι, Σ. Γκικόπουλος.

Το 1910 ίδρυσε και τη σοσιαλιστική νεολαία για την εκπαίδευση των νέων στη σοσιαλιστική ιδεολογία, όπως έλεγαν. Η Νεολαία έφτασε να έχει 250 μέλη και στο Πρώτο Σοσιαλιστικό Συνέδριο για την ίδρυση του ΣΕΚΕ παρουσίασε 300. Η Φεντερασιόν αντιπροσώπευσε 500 μέλη το 1918. Εκτός της Θεσσαλονίκης, είχε οργανώσεις στην Καλαμαριά και την Καβάλα, η οποία ήταν και καπνεργατικό κέντρο.

Οργάνωσαν βιβλιοθήκη, πολιτιστικό θεατρικό Όμιλο, αθλητικό Όμιλο. Έκαναν πολλές ομιλίες για τις ιδέες τους.

Όπως αναφέρει το Καταστατικό της: «Η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία σκοπόν έχει να οργανώση το προλεταριάτο διά την πάλην των τάξεων…».

Η κίνηση της Φεντερασιόν αναπτύχθηκε μετά την επανάσταση των Νεότουρκων που επέτρεψε στους εργάτες να συνδικαλίζονται και να υπερασπίζουν τα συμφέροντά τους.

Τα μέλη της Φεντερασιόν ανέπτυξαν μεγάλη δραστηριότητα μεταξύ των εργατών της Θεσσαλονίκης. Την Πρωτομαγιά του 1910 πραγματοποίησαν μεγάλη διαδήλωση. Είχαν καλέσει για ομιλητή τον γνωστό τότε Ρουμάνο σοσιαλιστή Κριστιάν Ρακόφσκι.

Τα μέλη της Φεντερασιόν βοήθησαν στη δημιουργία πολλών σωματείων εκ των οποίων μαζικότερα ήταν τα καπνεργατικά. Επίσης καθοδήγησαν εργατικές απεργίες.

Η Φεντερασιόν βρήκε δυσκολίες μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και την ένταξη στο ελληνικό κράτος. Η ελληνική διοίκηση τους κατεδίωξε, φυλάκισε και εξόρισε. Η Ομοσπονδιακή οργάνωση αλλά και η πειθαρχία στη Β’ Διεθνή τότε την οδήγησαν να υπερασπίζεται τη θέση μιας ανεξάρτητης Μακεδονίας. Ο Μπεναρόγια, από τους ηγέτες της οργάνωσης, και άλλοι εξορίστηκαν. Η οργάνωση όμως διατηρήθηκε μέχρι το 1918 οπότε και προσεχώρησε στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα.

Το κύρος της Φεντερασιόν στο εργατικό κίνημα εκείνης της εποχής ήταν μεγάλο. Όχι μόνο για το μέγεθός της αλλά και για τους αγώνες που είχε κάνει για την εργατική τάξη. Τα στελέχη της έπαιξαν ρόλο στις διαπραγματεύσεις της προετοιμασίας του Συνεδρίου.

β. Πεδινοί

• Σελ. 77: «Οι πεδινοί είχαν......σε άνεργους πτυχιούχους και στους

μικροκαλλιεργητές»

γ. Εθνικό Κόμμα (Κ. Μαυρομιχάλη)

Ως αντιβενιζελικά θεωρούνταν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Παρά τις διαφορές που υπήρχαν ανάμεσά τους, τα ένωνε ένας συντηρητικός προσανατολισμός. Πάντως, δεν ήθελαν να επιστρέψουν στην προ του 1909 εποχή. Επομένως, ως προς αυτό δεν διέφεραν κατ' αρχήν από τους Φιλελευθέρους. Διέφεραν όμως στο εύρος των σχεδιαζόμενων μεταρρυθμίσεων και στις μεθόδους άσκησης της πολιτικής. Οι Αντιβενιζελικοί απεχθάνονταν τη διαρκή παρέμβαση του κράτους, επειδή, εκτός των άλλων, αυτή θα είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας. Δεν είχαν μακροπρόθεσμη πολιτική, αντίθετα, επικέντρωναν την προσοχή τους στην επίλυση επίκαιρων προβλημάτων. Τα αντιβενιζελικά κόμματα εξελίχθηκαν σε κόμματα υπεράσπισης των συμφερόντων που κινδύνευαν από την πολιτική των Φιλελευθέρων. Η σύγκρουση με τους Φιλελευθέρους τα οδηγούσε σε διαρκώς συντηρητικότερες θέσεις. Από τα αντιβενιζελικά κόμματα, πιο αδιάλλακτα ήταν τα κόμματα του Δημητρίου Ράλλη και του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, ενώ το κόμμα του Γεωργίου Θεοτόκη ήταν πιο διαλλακτικό. Το Εθνικό Κόμμα του Κ. Μαυρομιχάλη δεν διέφερε από το ραλλικό. Οι εκπρόσωποι του προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν τη συμμετοχή του αρχηγού τους στα πολιτικά πράγματα μετά το κίνημα του 1909. Υποστήριζαν την «Ανόρθωση», που κατά την εκτίμησή τους δεν μπόρεσαν να υλοποιήσουν οι Βενιζελικοί.

ΘΕΜΑ Α2

Σωστό ή Λάθος

 α. Λ (σελ. 42)

β. Σ (σελ. 94)

γ. Σ (σελ. 157)

δ. Σ (σελ. 213)

ε. Λ (σελ. 251)

ΘΕΜΑ Β1

Οι  πολιτικές εξελίξεις στο Κρητικό Ζήτημα μετά

τη συμφωνία στις Μουρνιές (2 Νοεμβρίου 1905) και έως την

ανάληψη της Ύπατης Αρμοστείας της Κρήτης από τον

Αλέξανδρο Ζαΐμη

Μετά την κάθοδο του πρίγκιπα Γεωργίου ως ύπατου αρμοστή ο Βενιζέλος διετέλεσε σύμβουλος επί της Δικαιοσύνης.
Το 1901 παραιτείται από το υπουργείο Δικαιοσύνης λόγω διαφωνίας με τον Γεώργιο και στις 10 Μαρτίου 1905 κηρύσσει την Επανάσταση του Θερίσου
Η επαναστατική συνέλευση κήρυξε στις 23 Μαρτίου την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Τότε οι Μεγάλες Δυνάμεις ανέλαβαν να διευθετήσουν το θέμα, πράγμα που έθιξε τον πρίγκιπα Γεώργιο που παραιτήθηκε τον Ιούνιο του 1906.
Η παραίτηση του Γεωργίου, η άφιξη του νέου αρμοστή Αλέξανδρου Ζαΐμη (το 1906), οι ογκώδεις λαϊκές συγκεντρώσεις στο πεδίο του Άρεως στα Χανιά που κηρύσσουν την ανεξαρτησία, κινούνται, κατά κύριο λόγο, από τον Βενιζέλο.
Επί αρμοστίας Ζαΐμη ο Βενιζέλος διετέλεσε πρόεδρος της Κρητικής Βουλής και κατόπιν τον Οκτώβριο του 1908 η Κρητική Συνέλευση διόρισε πενταμελή επιτροπή, με υπουργό Εξωτερικών και Δικαιοσύνης το Βενιζέλο. Αργότερα ο Βενιζέλος γίνεται και πρωθυπουργός της Κρήτης.

Το τέλος της επανάστασης της Θερίσου

…Ακολούθησε νέος κύκλος διαπραγματεύσεων, με αποτέλεσμα να συνταχθεί κοινή διακοίνωση στον πρίγκιπα Γεώργιο, στις 10/23 Ιουλίου και την επομένη στον πατέρα του. Η διακοίνωση αυτή περιείχε τις ακόλουθες προτάσεις: μεταρρυθμιστικά μέτρα για τη χωροφυλακή· δημιουργία πολιτοφυλακής με τη συνεργασία Ελλήνων αξιωματικών (όχι από τα ενεργά στελέχη)· υπαγωγή και των δύο οργανώσεων στις διαταγές του ύπατου αρμοστή· δάνειο 9.300.000 φράγκων υπό τον έλεγχο της δημοσιονομικής επιτροπής της Αθήνας· πλήρη ισότητα μωαμεθανών και χριστιανών και τέλος το διορισμό μικτής επιτροπής για την αντιμετώπιση θρησκευτικών διοικητικών προβλημάτων. ..

Η διακοίνωση αυτή δεν ικανοποίησε την Κρητική Συνέλευση ούτε το βασιλιά και την κυβέρνηση της Ελλάδας… Ο Βενιζέλος όμως είδε ότι, όπως παρουσιαζόταν η διεθνής κατάσταση, ο προτεινόμενος διακανονισμός αποτελούσε ό,τι καλύτερο μπορούσε να γίνει προς το παρόν. Έβλεπε επίσης ότι, εφόσον η Μεγάλη Βρετανία εξακολουθούσε να παρέχει την υποστήριξή της, η Κρήτη θα κέρδιζε τελικά την ένωση με την Ελλάδα. …

Το αποτέλεσμα ήταν να συμβουλέψει ο βασιλιάς Γεώργιος το γιο του να παραιτηθεί από το αξίωμά του. Ο πρίγκιπας, που είχε σταθεί υπερβολικά άτυχος, δέχτηκε απρόθυμα για το καλό της πατρίδας του και του νησιού, που το είχε αγαπήσει και δεν ήθελε να το εγκαταλείψει. Ο βασιλιάς Γεώργιος διόρισε αντικαταστάτη του τον Αλέξανδρο Ζαϊμη, πρώην πρωθυπουργό της Ελλάδας, που έφτασε στην Κρήτη στις 18 Σεπτεμβρίου/1 Οκτωβρίου 1906.

ΘΕΜΑ Β2

Ποια πλεονεκτήματα, εξασφάλισε η Ελλάδα στη διάρκεια του

Μεσοπολέμου (1919-1939);

Η περίοδος του Μεσοπολέμου (1919-1939)  

Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε επηρεάσει αρνητικά όλες τις ανεπτυγμένες χώρες τις Ευρώπης, ενώ, αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής βρήκαν ενισχυμένες καθώς η βιομηχανία και η εμπορική τους ναυτιλία είχαν σημειώσει μεγάλη πρόοδο . Η δημιουργία τεράστιων επιχειρήσεων είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική παραγωγή προϊόντων που σε υψηλές τιμές τα διέθεταν στην παγκόσμια αγορά . Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’20 είχε διπλασιαστεί η βιομηχανική παραγωγή και τα εισοδήματα των Αμερικανών πολιτών είχαν αυξηθεί πολύ («Αμερικανική ευημερία») . Το 1929, όμως, επειδή οι οικονομικοί παράγοντες εκτιμούσαν ότι οι τιμές των προϊόντων θα πέσουν, άρχισαν να ρευστοποιούν τις μετοχές τους, δημιουργήθηκε ένας πανικός γύρω από το θέμα αυτό και μέσα σε λίγες μέρες τεράστιες περιουσίες εξαφανίστηκαν, έκλεισαν επιχειρήσεις, εκατομμύρια εργάτες έμειναν άνεργοι . Το γεγονός είχε μεγαλύτερες συνέπειες στην εξασθενημένη από τον πόλεμο Ευρώπη . Αυτή είναι η λεγόμενη οικονομική «κρίση του 1929» . Οι Η.Π.Α. ξαναμπήκαν στο δρόμο της προόδου λίγα  χρόνια μετά, με πρόεδρο το Φραγκλίνο Ρούσβελτ (1932)    

Οι βασικές συνιστώσες που αποτελούσαν τη νέα αφετηρία στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας ήταν η ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης και η οριστική επίλυση του αγροτικού ζητήματος, η βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας, η ανασυγκρότηση και η επαύξηση της ναυτιλίας, η ανάπτυξη του τραπεζικού κεφαλαίου και ο πολλαπλασιασμός των ανωνύμων εταιρειών. Από την άλλη πλευρά, τα μεγάλα παραγωγικά έργα, οι οδικές κατασκευές, οι επισκευές λιμανιών, τα στεγαστικά έργα για τους πρόσφυγες, τα εγγειοβελτιωτικά έργα στη Μακεδονία, καθώς και τα οικονομικά μέτρα, όπως η σταθεροποίηση του νομίσματος και η δημιουργία της Τράπεζας Ελλάδος και η εφαρμογή της νέας διατίμησης για την προστασία της εθνικής βιομηχανίας, συνέβαλαν ουσιαστικά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

ΘΕΜΑ Γ1

Το περιεχόμενο του Συντάγματος του 1844

Το Σύνταγμα του 1844 δεν αποτέλεσε έργο μιας κυρίαρχης εθνικής συντακτικής συνέλευσης, αλλά η Συνέλευση απλώς συνέπραξε στην κατάρτισή του. Για τον λόγο αυτό χαρακτηρίσθηκε «Σύνταγμα-συμβόλαιο», «Σύνταγμα-συνθήκη» ή τέλος, «Σύνταγμα-συνάλλαγμα». Καθιέρωνε δε την κληρονομική συνταγματική μοναρχία, με κυρίαρχο όργανο του Κράτους τον μονάρχη, στον οποίο αναγνωρίζονταν εκτεταμένες και ουσιώδεις εξουσίες καθώς και το «τεκμήριο της αρμοδιότητας». Το πρόσωπό του ανώτατου άρχοντα χαρακτηριζόταν ιερό και απαραβίαστο. Ο ανώτατος άρχων ασκούσε την εκτελεστική εξουσία «δια των υπουργών του», τη νομοθετική από κοινού με την εκλεγμένη Βουλή και τη διορισμένη Γερουσία και, τέλος, τη δικαστική, η οποία πήγαζε από εκείνον, «δια των δικαστηρίων». Επίσης, το Σύνταγμα καθιέρωνε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, την ευθύνη των υπουργών για τις πράξεις του μονάρχη, ο οποίος τους διόριζε και τους έπαυε, αναγνώριζε θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα, μεταξύ των οποίων, για πρώτη φορά, το απόρρητο των επιστολών και το άσυλο της κατοικίας, και προέβλεπε στο ακροτελεύτιο άρθρο 107 ότι «η τήρησις του παρόντος Συντάγματος αφιερούται εις τον πατριωτισμόν των Ελλήνων». Τέλος, ο εκλογικός νόμος, που ψηφίσθηκε το Μάρτιο του 1844, καθιέρωσε την εκλογή των βουλευτών με πλειοψηφικό σύστημα δύο γύρων, που θα διεξαγόταν με άμεση, σχεδόν καθολική και μυστική ψηφοφορία.

ΘΕΜΑ Δ1

για ποιους λόγους η ΕΑΠ, κατά

την αποκατάσταση των προσφύγων, έδωσε το βάρος στη

γεωργία και προτεραιότητα στην εγκατάσταση των

προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη.

Παράθεμα 14 (σελ. 154-155): Όπως προκύπτει από την πηγή, η εγκατάσταση των προσφύγων δε συμφωνούσε πάντοτε με τη λογική και το σχεδιασμό της ΕΑΠ. Ο λόγος ήταν ότι οι πρόσφυγες, εξαιτίας των άθλιων συνθηκών διαβίωσης και λόγω της περιστασιακής απασχόλησης, μετακινούνταν συχνά επιζητώντας καλύτερη μοίρα (εδώ: από Χίο Πάτρα, Κόρινθο, Βέλο, Αθήνα, Βέλο και ξανά Αθήνα).

Βλέπε και βιβλίο (σελ 154): «Βέβαια, η εγκατάσταση…αστούς ανταλλάξιμους».

   «Με την ιστορική ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών πληθυσμών ενάμισυ περίπου εκατομμύριο Ελλήνων προσφύγων κατακλύζει την Ελλάδα.(...). Οι περισσότεροι Έλληνες πρόσφυγες από τη Βουλγαρία, οι οποίοι ως τότε κατοικούσαν τις ακτές του Ευξείνου Πόντου, στις αρχαίες πατρίδες τους, στη Σωζόπολη, στον Πύργο, στην Αγχίαλο, Μεσημβρία κλπ., ή στο εσωτερικό της χώρας, στη Φιλιππούπολη, Στενίμαχο κλπ., καθώς και οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες της Τουρκίας (Ανατολικής Θράκης και Μικράς Ασίας) εγκαταστάθηκαν στους οικισμούς των Βουλγάρων και των Τούρκων της ελληνικής Μακεδονίας, ενώ αυτοί στις ελληνικές περιοχές της Βουλγαρίας και της Τουρκίας.

  «Το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων, που αρχικά είχε αναλάβει το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων, συνέχισε η διεθνής Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων, η γνωστή ως ΕΑΠ, που, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Γενεύης, έργο της ήταν η ένταξη των προσφύγων στο κοινωνικό σύνολο, αφού εξασφαλιζόταν, εκτός από τη στέγη, δυνατότητα επαγγελματικής αποκατάστασης. Η ΕΑΠ εξαρχής βρήκε τη λύση της ταπητουργίας ως «πανάκεια» και σε κάθε προσφυγικό συνοικισμό χρηματοδοτούσε την ανέγερση ενός ή περισσοτέρων μεγάλων οικοδομημάτων, ώστε η οικιακή ενασχόληση των προσφύγων να μετατραπεί σε σύγχρονη βιομηχανική διαδικασία».