Οι ύμνοι του Ρωμανού του Μελωδού (ΜΕΡΟΣ Ε’)- Τη αγία και Μεγάλη Παρασκευή

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-κλασσικού φιλολόγου-

ΣΗΜΕΡΟΝ ΜΑΥΡΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ,

ΣΗΜΕΡΟΝ ΜΑΥΡΗ ΗΜΕΡΑ

Η αποκορύφωσις του θείου δράματος ήτο φυσικόν να συγκινήση τον μέγιστον χριστιανικόν ποιητήν περισσότερον παντός άλλου θρησκευτικού θέματος. Ούτως σώζονται σήμερον τρείς ύμνοι δυνάμενοι να χρησιμοποιηθούν δια την αγίαν και Μ. Παρασκευήν και πέντε δια το Πάθος και την Ανάστασιν από κοινού. Βλέπετε τον ποιητήν ενδιέφερεν η ουσία κι όχι ο τύπος.

Η παράστασις του θείου δράματος εις την τέχνην του λόγου, του μέλους, του χρωστήρος, της σμίλης κλπ ηκολούθησεν διαφορετικόν δρόμον εις την Ανατολήν και την Δύσιν. Τούτο δύναται ν’ αποδοθή και εις την διάφορον ψυχολογίαν των λαών της Ανατολής και της Δύσεως και εις την διάφορον δομήν των δύο Εκκλησιών.

Εκεί η Θεοτόκος θα γίνη το επίκεντρον και, εκτός του γνωστού Stabat Mater και της Pieta, θα έχωμεν την θεοτόκον των δακρύων, την θεοτόκον των σπασμών, των στεναγμών κλπ. Παρ’ ημίν η θεοτόκος παρά τον Σταυρόν – τύπος πλησιέστερος προς το Stabat Mater – είναι ο μεγαλειώδης ύμνος προς την μητρικήν και την ανθρωπίνην αγάπην, προς ό,τι προσφιλέστερον έχει η μητέρα και τον σπαραγμόν δια την απώλειά του. Τα πρόσωπα είναι η Θεοτόκος, ο Ιησούς –υιός και ο ποιητής παρεμβαίνων και συνδέων. Αναπτύσσεται η λογική του Πάθους, η μεταφυσική, η δογματική αφ’ ενός, και αφ’ ετέρου η λογική της πονούσης και οδυρομένης μητρός, του πεπερασμένου –εί και τελείου- ανθρώπου.

Ο πόνος ο ανθρώπινος και η θεία φιλανθρωπία. Πονεί ο άνθρωπος δι’ εκείνον της αγάπης του οποίου έχει ανάγκην. Και πονεί ο Θεός δια το πλάσμα του. Παρηγορεί ο θρηνούμενος, διότι ανάγκην έχει πράγματι ο θρηνών. Οι στίχοι του ύμνου αυτού έχουν δραματικόν μεγαλείον:

Δός μοι λόγον, Λόγε. Μη σιγών παρέλθης με,

Ο υιός και θεός μου.

……

Γνώναι θέλω, οίμοι, πώς το φώς μου σβέννυται,

Πώς σταυρώ προσπήγνυται

Ο υιός και θεός μου

Η Θεοτόκος υπακούσασα προς στιγμήν εις τους λόγους του Ιησού, όπως μη θρηνή, λέγει:

Ιδού, φησί, τέκνον εκ των οφθαλμών μου

Τον κλαυθμόν αποσοβώ. Την καρδίαν μου συντρίβω

Επί πλείον.

Αλλ’ ου δύναται σιγάν ο λογισμός μου

…...

Νικώμαι, ώ τέκνον, νικώμαι τω πόθω

Και ου στέγω αληθώς, ιν’ εγώ μεν εν θαλάμω,

Σύ δ’ έν ξύλω,

Και εγώ μεν εν οικία, σύ δ’ εν μνημείω.

Άφες ούν συνέλθω. Θεραπεύει γάρ εμέ το θεωρείν σε.

Εις τον δεύτερον ύμνον εξετάζονται:

- η θεία και λυτρωτική πλευρά του Πάθους,

- η φιλανθρωπία, κεντρική έννοια του Ρωμανού, που ωθεί τον Ιησούν εις το Πάθος δια του οποίου σώζει τον άνθρωπον και τον συμφιλιώνει εκ νέου με τον θεόν.

Η περιγραφή των γεγονότων (κριτήρια, λαός, δίκαι, φθόνοι) παριστάνονται με την δραματικήν διηγηματικότητα του ποιητού. Χρησιμοποιούνται αι γραφαί, αι προφητείαι και εφευρίσκονται άλλαι προεκτάσεις.

Πρόσωπα: -Ιησούς και Ιουδαίοι

                  -Ιησούς και άνθρωποι

                  -Ιησούς και δικασταί (απουσιάζει η Θεοτόκος)

Ο Ιησούς ευεργετών και αντί ευχαριστιών δεχόμενος ονειδιαμούς.

Η συμμετοχή της φύσεως εις το Πάθος εις την ποίησιν του Ρωμανού προοιωνίζει την μεταγενέστερον ακμάσασαν και λαϊκότροπον χαρακτήραν έχουσαν θρηνητικήν ποίησιν της Μ. Παρασκευής.