Εωσφορικά φληναφήματα εγωπαθείας (ΜΕΡΟΣ Β’) (τελευταίον)

Άρθρον του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-φιλολόγου-

«τούτο γαρ παρέξει λήθην

εν ψυχαίς, αμελετησία μνήμης

αναμιμνησκομένους

έξωθεν υπ’ αλλοτρίων τύπων

ουκ ένδοθεν αυτούς υφ’ αυτών»

(Πλάτων, Φαίδρος, 274c-275b)

Ό,τι συγκρατεί κατά τον Ηράκλειτο την ενότητα του σύμπαντος είναι ο Λόγος. Ο Λόγος είναι ο νόμος του Όντος, η συνεκτική και ρυθμιστική, η συνθετική και συμφιλιωτική ουσία του κόσμου. Δεν είναι τυχαίον ότι ο Ηράκλειτος αρχίζει με το απόσπασμα το αναφερόμενον στον Λόγο το βιβλίον του, όπως πεντακόσια χρόνια αργότερα ο απόστολος και Ευαγγελιστής Ιωάννης.

Γράφει δη ο Ηράκλειτος: «του δε λόγου τούδ’ εόντος αεί αξύνετοι γίνονται άνθρωποι…γινομένων γαρ πάντων κατά τον λόγον τόνδε απείροισιν εοίκασι». Την κυριαρχίαν του Λόγου που ενώνει και συμφιλιώνει και αποτρέπει τον όλεθρον των όντων – ο θεός ένωσεν τον άνθρωπον μετά την πτώσιν του με την θεία φύσιν του, ο Κύριος συμφιλίωσε με την ενανθρώπησίν του τον άνθρωπον με τον θεόν εν ώ είχε περιβληθεί την απώλειαν, ο Κύριος εν τέλει μέσω της θείας ευχαριστίας του αποτρέπει τον θάνατο του ανθρώπου και τον σώζει- μόνον ο σοφός δύναται να την διαπιστώση και εκτιμήση. Ο μη σκεπτόμενος νομίζει τον κόσμον ως ένα σωρό απορριμάτων. Η αρμονία του κόσμου, η κοσμική τάξις, ο εσωτερικός ρυθμός, η θαυμαστή συνοχή δεν του γίνονται συνειδητά. Στον μη σκεπτόμενον επίσης δεν είναι συνειδητό το βάθος του εαυτού του, της ψυχής του. Ο Λόγος δια τον αρχαίον φιλόσοφο δεν είναι μόνον εν τέλει η αιώνιος ρυθμιστική αρχή του κόσμου και της ζωής, αλλά η ουσία και περιουσία κάθε ανθρώπου. Χωρίς τον Λόγον ο κόσμος νεκρούται και γίνεται «κοπριών εκβλητότερος», χωρίς Αυτόν ο άνθρωπος είναι «νήπιον» και οι γνώσεις του «παίδων αθύρματα». Αυτόν τον θείον Λόγον, ο οποίος είναι αμετάβλητος ελέχθη ήδη ότι συγχέεται υπό τινων αν και κατασκευαστής με το κατασκέυασμα. Ιδού πως καταντά η ανθρώπινη γνώσις να είναι τόσο πολύ αφελής!

Συγχέεται δηλαδή η ίδια η θεϊκή φύσις με την απόρροιά της και η τελευταία θεωρείται θείον αν και δεν είναι. Ο ανθρώπινος νούς ως το τελειότερον κατασκεύασμα της θείας χάριτος νοείται ως θεός. Και εδείχθη ότι η σύγχυσις αύτη δέον να κατανοηθή μέσω και της συγχύσεως μεταξύ του γραπτού και προφορικού λόγου. Όπως δηλαδή ο γραπτός ως τελειοποιημένος λόγος, πλήρως συστηματοποιημένος και υπεύθυνος της ανθρώπινης βελτιστοποιήσεως εθεωρήθη η μόνη αιτία της απαρχής του ανθρωπίνου πολιτισμού και ελησμονήθη ότι αύτη ήτο ο προφορικός λόγος έτσι και ελησμονήθη εν μέσω της ομιχλώδους γνώσεως των ανθρώπων και εντός της ψυχής αυτών ότι η απαρχή του κτιστού κόσμου φθάνει και εκρέει εκ του θείου Λόγου και ουχί από τον νηπιώδη κατασκευασθέντα ανθρώπινον λόγον.

Ο Πλάτων ήδη αντέδρασεν και προσπάθησε να αποδείξη την υπεροχήν του προφορικού λόγου έναντι του γραπτού, κυρίως επειδή διείδε ότι θα ήτο εγωπαθές απ’ τον άνθρωπον να αντικαταστήση τον τέλειον Νού του σύμπαντος από τον εαυτόν του και την λογικήν του δικού του περασμένου νού. Κατά αυτόν ο γραπτός λόγος μειονεκτεί δια τρείς κυρίως λόγους: α) διότι προκαλεί εξασθένησιν της μνήμης β) διότι προκαλεί πτώσιν της ανθρώπινης κρίσεως και γ) επειδή είναι η απαρχή επιδείξεως σοφίας μη υπαρχούσης.

Όπως δηλαδή ο γραπτός λόγος, ως βοηθητικόν μέσον υποκαταστάσεως της μνήμης εξασθένισεν αυτήν αφ’ ού αυτή πλέον δεν εξασκείται από μόνη της αλλά με συνεχήν βοήθεια έτσι και ο άνθρωπος λησμόνησεν τον θεόν, καθώς πλέον η λογική του, ο νούς του Τον υπεκατέστησεν και δεν γίνεται αφορμή να θυμάται Αυτόν ως βοηθητικόν στοιχείον που είναι αλλά αυτός θεωρείται πηγή από μόνος του σοφίας. Όπως πάλι ο γραπτός λόγος παρουσιάζει έτοιμες λύσεις που κάποιοι άλλοι τις βρήκαν και τις κατέγραψαν, έτσι και ο άνθρωπος απώλεσεν την κρίσιν του, την σκέψιν του να αναρωτηθή ποιος είναι αυτός, η πηγή των πάντων, που κατασκέυασεν και τα πάντα εν σοφία εποίησεν και αντιθέτως λαμβάνει ως δεδομένον ότι η πηγή των πάντων είναι ο νούς του, ένα εργαλείον ως αυτό ετελειοποιήθη από το πέρασμα όλων των γενεών ανθρώπων επι της γής. Όπως δηλαδή τέλος κάποιος φαίνεται σοφός και εξασφαλίζει την φήμη του σοφού γιατί απλώς έχει μεταχειριστεί τον γραπτόν λόγον που άφησαν άλλοι σοφοί γι αυτόν, έτσι και ο άνθρωπος θεωρεί πηγήν σοφίας τον ανθρώπινον λόγον, τον νού του, εν ώ αυτός δεν είναι σοφός στην ουσία ο ίδιος αλλά μεταχειρίζεται την δύναμιν που του έδωσε ο τω όντι πάνσοφος Νούς, ως εντελέχεια, ως σπόρον, δυνατότητα ευθύς με την γέννησίν του.

Ο αιών της Λογικής, ως εβαπτίσθη η εποχή κάποιου λεγομένου Διαφωτισμού, ήτο η απαρχή της γεννέσεως της δαιμονικής, εγωϊστικής αντιλήψεως ότι ο άνθρωπος είναι η αρχή των πάντων. Την απώλειαν εξ αυτής της μωρής ιδέας, την κατακρήμνισίν μας εις τα τάρταρα, ως ακριβώς επιτελέσθη και η πτώσις του πρώτου εκείνου εγωπαθούς διαβόλου, την βιώνουμε ήδη δραματικώς.

ΤΕΛΟΣ