Παθολογία πολιτευμάτων (ΜΕΡΟΣ Γ’)

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-φιλολόγου-

ΣΤ. Η ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΑΕΤΙΑ 411-362 π.Χ

Εις το διάστημα τούτο γίγνεται απόπειρα των Αθηναίων δια συγκράτησιν του πλήθους εις έναν αριθμόν περί των 5.000 πολιτών γνησίων, με δικαίωμα ψήφου. Τελικώς ωρίσθησαν 400 άνδρες ίνα κυβερνήσωσι την πόλιν(411π.Χ).Τα γεγονότα είναι κατακλυσμιαία. Κύζικος και Αργινούσες και ανάκλησις του Αλκιβιάδου με ταυτόχρονη καταδίκη των στρατηγών (406π.Χ).Η συμφορά στους Αιγός ποταμούς την επομένη χρονιά δηλωτική της ολιγωρίας των αθηναίων στρατηγών ή και της επιθυμίας της ήττης. Ούτως ολιγαρχικοί τινές ηυρέθησαν να επιθυμούν ικανοποίησιν αλλά και συνετισμόν του πλήθους.

Η Σπάρτη την εποχήν αυτήν αποδιαρθρώνεται. Ο Παυσανίας ζητεί κατάργησιν των εφόρων, ο δε Λύσσανδρος της βασιλείας, ή εν τέλει να καταστή αυτή αιρετή. Ως απόρροια της αδυναμίας της να επιβάλλη την κυριαρχίαν της, αποδέχεται την αυτονομίαν των πόλεων, με το σκεπτικόν ότι ούτως θα είναι άπασαι αδύναμαι. Ο Ανταλκίδας με την περίφημον ειρήνη του τω 380π.Χ από την μια διασφαλίζει τούτο και απ’ την άλλη ενθέτει και τους Πέρσες εις τον καθορισμόν του πολιτικού γίγνεσθαι. Η Θήβα τω 379π.Χ αποκτά την αυτονομίαν της και 8 έτη αργότερα τω 371π.Χ με την νίκη στα Λεύκτρα αναλαμβάνει ηγεμονικόν ρόλον. Τω 362π.Χ πέφτει όμως εν Μαντινεία.Οι Πέρσες αποθρασύνονται και επιζητούν τας πέριξ της Μ. Ασίας νήσους. Είναι η εποχή ένθα εμφανίζονται οι Μακεδόνες.

Ζ. ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ «ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ»

Ο Πλάτων είχεν την εμπειρίαν πλείστων μεταβολών καθώς έζησεν την πτώσιν των Αθηνών και τον πολυτάραχον 4^ον αι., με δέκα τουλάχιστον πολιτικές μεταβολές εν Αθήναις και γνώσιν όλων των ειδών των πολιτευμάτων των συμβαινομένων στις Συρακούσες. Εμφανίζεται θετικός προς το πολίτευμα των τριάκοντα μέχρις ότου εκείνοι το εκακούργησαν αλλά και φίλος των τυράννων στην Σικελία. Το Η βιβλίον του της πολιτείας δίδει την παθολογίαν.

Κατά τον Πλάτωνα υπάρχει το ιδανικόν πολίτευμα εις τον ουρανόν. Τούτο δύναται να εωραθή μόνον με τον Νού, την παίδευσιν και να εφαρμοσθή εις τον βίον υπό τινος φιλοσόφου βασιλέως. Ακολουθούν ως πολιτεύματα η τιμοκρατία(= η αριστοκρατία, η αξιοκρατία), η ολιγαρχία, η δημοκρατία και η τυραννία. Εις αυτάς τας μορφάς αντιστοιχούν και τα μέρη της ψυχής, ήτοι το Λογιστικό,το Λογιστικό ομού με το θυμοειδές, το Θυμοειδές, το Θυμοειδές ομού με το επιθυμητικόν και το επιθυμητικόν.

Η κατάπτωσις της Δημοκρατίας εις τυραννίαν είναι το πιο εύκολον. Οι πολίτες απλώς αρχίζουν να επιθυμούν τα πάντα, έως ότου μην έχοντας τι άλλο να δοκιμάσουν ρίπτονται εις τας χείρας δημαγωγού τινός, όστις και θα τους υποσχεθεί τα πάντα και θα επιτελεσθή ούτως η απαρχή της τυραννίας.

Υπάρχει μια κλίμαξ ευδαιμονίας ένθα καθρεπτίζονται τα τρία μέρη της ψηχής και αντιστοιχίζονται προς του έξι πολιτειακούς τύπους, των πέντε ως ανωτέρω εδόθησαν συν αυτώ του βασιλέως τυράννου.Συνήθως άπαντες μένουν χαμηλώς εις την κλίμακαν αυτήν. Ακόμα πιο σύνηθες είναι και η πτώσις από τις υψηλές διαβαθμίσεις εις τας κατωτέρας. Το δύσκολον είναι η άνοδος εις την αξιολογικήν κλίμακα πολιτειακώς. Διότι η ευτυχία πολλάκις προκαλεί δυσαρέσκεια, αφ’ αου απαιτεί κόπον και συνεχήν επαγρύπνησιν προς διαφύλαξίν της.

Επισυμβαίνει τον καιρόν εκείνον η άνοδος του Διονυσίου του Α’ μετα την ήττα των Ελλήνων από τους Καρχηδονίους εις τον Ακράγαντα, ένθα και θα γίνει προσπάθεια υπό του φιλοσόφου να πραγματοποιηθή άνοδος εις την ευδαιμονικήν κλίμακα μέσω της πολιτειολογίας. Η πολιτειακή αυτή αντίληψις του Πλάτωνος κατά το μάλλον είναι σωστή εάν δεν θέσωμεν εκεί όπου κείται η τυραννίς την οικουμενικήν αυτοκρατορίαν, την απολυταρχία ως κακώς νοείται η όλη αυτού πολιτισμολογία.

(συνεχίζεται)