Το γλωσσικόν ζήτημα (ΜΕΡΟΣ Γ’)

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΆΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-φιλολόγου-

(Β’ ΦΑΣΙΣ)

(Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 1880)

Με την μεταβολή του 1880 η δημοτική είχε ολοκληρωτικά επικρατήσει στην ποίησι. Η πεζογραφία όμως εξακολουθούσε να γράφεται στην καθαρεύουσα.

Τω 1882 ο Κωνσταντίνος Κόντος εκδίδει το βιβλίον του «γλωσσικαί παρατηρήσεις», ως συγκεντρωτικόν άρθρων του και μελετών του περι της γλώσσης. Όντας φιλόλογος και μαθητής του ολλανδού Cobet και απ’ το 1868 εν τω πανεπιστημίω Αθηνών καθηγητής, είναι μία περίεργη αναβίωσις στον 19^ον αι. των «αττικιστών» της ύστερης αρχαιότητος. Η γλωσσική του διδασκαλία αποτελεί το αποκορύφωμα της τάσεως του εξαρχαϊσμού της περιόδου 1830-1880.

Η απάντησις ήρθε απ’ έναν πανεπιστημιακόν φιλόλογον και πάλι αλλά και λογοτέχνη τον Δημ. Βερναρδάκη με το «ψευδαττικισμού έλεγχος». Ούτος εχτύπησεν τον «αττικισμόν» του Κόντου κι εζήτησεν την βαθμιαίαν επιστροφήν στην λαϊκήν γλώσσα. Στην συζήτησιν παρενέβη ο γλωσσολόγος Γ.Ν. Χατζιδάκις. Η θέσις αυτού στην αρχή ήτο διφορούμενη, εχτύπησεν τον Βερναρδάκη και υπεστήριξεν τον Κόντο αλλά και αναγνώρισεν και δίκαια της δημοτικής. Αργότερα ρητώς εκδηλώθηκε αντίπαλος του δημοτικιστικού κινήματος.

Η διαμάχη οξύνθηκε και από τις δυο πλευρές, ώσπου ενεφανίσθη ο Ψυχάρης με το «ταξίδι μου» (1888), αυτήν την επαναστατικήν του προκήρυξιν δια την δημοτικήν γλώσσα. Ο Ψυχάρης με απόλυτην αφοσίωσιν και εμμονήν εις τας ιδέας του, με αποφύγην οιουδήποτε συμβιβασμού, που έφθανε ως το πείσμα και τον φανατισμόν, λαμβάνει δια το γλωσσικόν στάσιν τολμηρά, αποφασιστικήν και με καθόλην έλλειψιν συμβιβασμού. Εκήρυττεν πως δεν εχρειάζετο να περιμένουμε και πως έπρεπε η δημοτική να γραφή αμέσως και παντού, στην ποίησιν, πεζογραφίαν αλλά και να γραφή με όλους τους κανόνες της, την γραμματικήν και το τυπικόν της, χωρίς καμμίαν υποχώρησιν στα καθιερωμένα. Με αυτήν την τολμηράν και αδιάλλακτην στάσιν του προχώρησεν αποφασιστικά το γλωσσικόν ζήτημα και εγένετο ο αρχηγός του «δημοτικισμού».

Τω 1888 έτος εκδόσεως του «ταξίδι μου», ο Αλέξ. Πάλλης ευρίσκεται με τον Αργ. Εφταλιώτη εν ώ εργαζόντουσαν στην Βομβάη. Ο Πάλλης γρήγορα το τάλαντό του το έστρεψε στις μεταφράσεις, όπου και μετέφρασεν Ευριπίδη, Θουκυδίδη και Σαίξπηρ και Κάντ, και τον τελευταίον δε για να δείξη τις ικανότητες της δημοτικής εις ένα τόσον δύσκολον έργον.

Τα δυο μεγάλα του επιτεύγματα όμως είναι η μετάφρασις των Ευαγγελίων, που ξεσήκωσεν ταραχές στην αντιδραστικήν Αθήνα  του 1901, τα περιβόητα «Ευαγγελικά» και προπάντων της Ιλιάδος, κάτι που εστάθη δια αυτόν έργον ζωής. Ξεκινώντας απ’ την αντίληψιν πως τα ομηρικά ποιήματα ήταν δημιουργίες λαϊκές, προχώρησεν με τόλμη να μεταπλάση το ομηρικόν έπος εις σύγχρονον δημοτικόν τραγούδι, αξιοποιώντας την γλώσσα και τα στοιχεία του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού. Ο Παλαμάς είπεν ότι το έργον τούτο απετελείτο από «αψαγαδιάστους 15σύλλαβους». Η μετάφρασι αυτή του Πάλλη απετέλεσεν το σημαντικότερον επίτευγμα της γενιάς των πρώτων δημοτικιστών.

(συνεχίζεται)