Η γνώση του κόσμου της σκιάς

Άρθρον του
ΝΙΚΟΛΆΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΎΛΗ
-φιλολόγου-

«Εκεί στον άπατο Ωκεανό ν' αράξεις το καράβι, και συ στον Άδη πήγαινε τον καταραχνιασμένο».
(Οδύσσεια, Κ, στ. 514-515)


Μες στην τόση δυστυχία και στον τόσο θρήνο, ένα μονάχα λαχταρά η καρδιά και ζητά διακαώς˙ την επιστροφή στην αξιοπρέπεια, τον γυρισμό στην πατρίδα της χαράς. Ο ήλιος βασιλεύει κάθε μέρα και το σκοτάδι που πέφτει είναι πιο βαθύ αυτές τις μέρες. Τώρα θλιμμένοι οι πιο πολλοί, αδύναμοι, κοιτάνε τα δεινά τους και μήτε νιώθουνε χαρά μες στην καρδιά τους, μήτε λησμονούν τα μαρτύρια που πολλά περάσανε, αλλά και πρόκειται να 'ρθουνε στη ζωή τους. Πολλοί είναι αυτοί που δεν θέλουν πια τη ζωή τους, μηδέ το φως να βλέπουν, μες στην απελπισία τους. Εκεί μας οδήγησαν.

Η μάγισσα Κίρκη μας δείχνει την οδό της διεξόδου απ' αυτήν τη ζοφερή πραγματικότητα. «Δεν σας κρατώ, θα φύγετε, μόνον άλλο πρώτα είναι γραφτό να κάνετε ταξίδι˙ στον Άδη και στην φοβερή θα πάτε Περσεφόνη, απ' την ψυχή του αόμματου προφήτη Τειρεσία, κάποιον να πάρετε χρησμό, που' ναι στον τόπο ο νους του» (Οδύσσεια, Κ, στ. 490 κ.ε.). Τι παράξενη οδηγία, αλήθεια! Ας προσεχθεί όμως και η βαρυσήμαντη συνέχειά της˙ «Αν και πεθαμένος εκείνος, του' δωσε ο Θεός του νου τη χάρη, ενώ οι λοιποί σαν ίσκιοι τριγυρίζουν». Υπάρχουν μέσα στο βασίλειο των ίσκιων και κάποιοι αλήθεια με δύναμη σκέψης, που καθοδηγούν για πάντα και τους ζωντανούς.

Ο αξεπέραστος φιλόλογος Ιωάννης Συκουτρής είχε πει το αλησμόνητο «Πολιτισμός είναι η συναναστροφή με τους νεκρούς». Η επικοινωνία με το πνεύμα των προγόνων, η συνεχής επαφή με την πολιτιστική τους δημιουργία, αποτελεί την καλύτερη βάση για τη στήριξη του πνευματικού, ηθικού και κοινωνικού οικοδομήματος του παρόντος. Γιατί φαίνεται να μην υπάρχει μέλλον στη σύγχρονη Ελλάδα; Διότι προφανώς σβήστηκε όχι ένα, αλλά μάλλον πολλά κομμάτια από το παρελθόν, κατά τη γνωστή ρήση του Σεφέρη που είπε «σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν, σβήνει κανείς κι ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον˙ και είναι θλιβερή η ζωή που μοιάζει σαν ακατοίκητο σπίτι». Το τι σβήστηκε, ας το αναζητήσει κανείς μέσα του, ας ερευνήσει ο καθένας τα εσώβαθά του και ας δει τι είχαν οι πατέρες του κι αυτός δεν το έχει, κι εκείνοι, αν και σε πιο δύσκολες και άθλιες πραγματικότητες, ένιωθαν ευτυχισμένοι.

Εδώ θα ειπωθεί η απάντηση του Τειρεσία προς τον Οδυσσέα που, αν και νεκρός στον Άδη και μακριά απ' του ήλιου την λαμπράδα, αν και σκιά, διέθετε τη γνώση που έλειπε απ' τους ζωντανούς, και ας βγάλει πάλι ο καθένας τα δικά του συμπεράσματα: «Τον γλυκοπόθητο ζητάς, γυρισμό σου, στην ευδαιμονία, μα δύσκολο κάποιος Θεός για σένα θα τον κάμει (!). Γιατί του κόσμου ο Σαλευτής θαρρώ δεν θα ξεχάσει το πάθος που έχει στην καρδιά, που τύφλωσες το γιο του». Και η ανθρωπότητα τον γιο του Κοσμοκράτορα τον σταύρωσε και αντί να πιστεύει σ' Αυτόν, όπως οι πατέρες της, που μετανοηθέντες μόνον σ' Αυτόν ήλπιζαν, χύνοντας ποταμούς δακρύων να τους συγχωρέσει, αυτή τον λησμόνησε και τον έβγαλε απ' την καρδιά της.

«Μα κι έτσι, αν πάθετε δεινά, θα πάτε στην πατρίδα, αν κρατηθείς στον πόθο σου, κι ο ίδιος κι οι συντρόφοι και... δεν αγγίξεις... τα βόδια και τα πρόβατα τα παχουλά του Ήλιου, που όλα τα βλέπει από ψηλά κι ακούει όλα τα πάντα» (Οδύσσεια, Κ, στ. 102 κ.ε.). Μάλλον η σύγχρονη Ελλάδα άγγιξε τα ιερά και τα όσιά της, και στον πόθο της για μία τερπνή ζωή τα θυσίασε και τώρα δέχεται τη μήνιν του θείου.

Για να συνεχιστεί η ζωή, ας ιδωθεί η συνείδηση του καθενός, που θεμελιώθηκε μέσα του από τους ίσκιους.