Υπουργοί παιδείας ή δεσπότες της Βλαχίας;

Άρθρον του
ΝΙΚΟΛΆΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΎΛΗ

-φιλολόγου-

1.Ο ΚΑΓΧΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥ ΗΓΕΜΟΝΟΣ ΤΗΣ ΒΛΑΧΙΑΣ
Γράφει κάπου στην Απολογία του ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ:

΄΄Ενώ εγώ ποτε καιρού,ομιλών μετά τινος αξιωματικού του ηγεμόνος της Βλαχίας περί συστάσεως των σχολείων της αυτής Βλαχίας,υπέλεγον,πως η αυθεντία χρεωστεί προς τοις άλλοις να φροντίζη και περι των σχολείων,μοι απεκρίθη:χρέος;τι χρέος;και ο σαρδωνικός γέλως,ήτον η λοιπή απόκρισις΄΄.

Εκάγχασεν, λοιπόν, ο αξιωματικός του ΄΄ηγεμόνος της Βλαχίας΄΄ όταν ο Ιώσηπος, φιλόσοφος, ιεροδιάκων, συγγραφέας και δάσκαλος για τα πλούσια ελληνόπουλα στις παραδουνάβιες ηγεμονίες του μίλησε για το χρέος της αυθεντίας να χτίσει σχολεία!

Για φαντάσου ένας φτωχοδάσκαλος στη Βλαχία, με θολή καταγωγή, νάχει τέτοιες απαιτήσεις…

Με κάποια φαντασία μπορούμε να περιγράψουμε τη σκηνή:

Σε κάποια φωτοστόλιστη με εκατοντάδες κεριά και πολλούς καλεσμένους κοσμική αίθουσα της φαναριώτικης Αυλής του ηγεμόνα της Βλαχίας, μόνος και ερημικός σε κάποια γωνιά ο Ιώσηπος,καλεσμένος κι αυτός, σα ΄΄λόγιος΄΄ που ήταν, με το μοναδικό δασκαλίστικο σουρτούκο του, και παραμάσχαλα κάποιο βιβλίο του Λόκ ή του Νεύτωνα-που τους μελετούσε με πάθος-, ζύγωσε δειλά κάποιον ανώτατο διοικητικόν αξιωματικό του ηγεμόνα, που έλαμπε όλος μέσα στην ατσαλάκωτη στολή του. Έλληνας ήταν, θάπρεπε να είχε προσέξει το ζήλο του δασκάλου στην ξενητειά που κήρυττε από καιρό την ανάγκη για την ίδρυση σχολείων που θα μόρφωναν τα ελληνόπουλα με τις καινούργιες γνώσεις της ευρωπαικής επιστήμης. Για τον Μοισιόδακα αυτό ήταν θέμα επείγον και πρωταρχικό, γιατί πίστευε πως έπρεπε το γένος των Ελλήνων να συντονίσει τα βήματά του με την πρόοδο και την σύγχρονη γνώση, αφού ΄΄η Ευρώπη την σήμερον, υπερβαίνει κατά την σοφίαν ως και την παλαιάν Ελλάδα΄΄.

Ο ΄΄σαρδονικός γέλως΄΄ του φαναριώτη αξιωματικού ήταν η απάντηση στην αφελή αίτηση του δασκάλου. Και ήταν πολύ φυσικό: ο προορισμός της ηγεμονίας της φαναριώτικης Αυλής ήταν δοσμένος από τους τούρκους για να δυναστεύει, κι όχι να μορφώνει. Πώς δεν το σκέπτηκε αυτό ο φτωχοδιδάσκαλος; Στην Αυλή του ηγεμόνα-ανάμεσα σε όμορφες κυράδες,΄΄δομνίτσες΄΄ και ΄΄κοκονίτσες΄΄, σε ευθυτενείς αξιωματικούς και σε παρφουμαρισμένους βαλέδες και λακέδες-, τα μόνα που ακούγονταν ευπρόσδεκτα και άνετα, ήταν τα ανέμελα κι αρκαδικά ερωτικά τραγουδάκια του αυλικού ποιητή Αθανασίου Χριστόπουλου:

΄΄Τ’αηδόνι κελαηδούσε
Ο Έρωτας κερνούσε
Φιλιά με το ποτήρι
Και μ’ένα ανεμιστήρι
Αέριζε συχνά΄΄

Συγγνώμη για τον αναχρονισμό:όταν γράφτηκαν τα ΄΄Λυρικά΄΄του Χριστόπουλου,το 1811, ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ μόνος, ξεχασμένος και πένης σε κάποια σοφίτα ενός σπιτιού, σε μια πόλη της κεντρικής Ευρώπης, είχε παραδώσει το πνεύμα φυματικός (1800).

(εκ του βιβλίου του Γιώργου Διζικιρίκη ΄΄ο νεοελληνικός διαφωτισμός και το ευρωπαικό πνεύμα 1750-1821,εκδ.φιλιππότη)

2.ΜΗΝ ΟΝΕΙΡΕΥΕΣΘΕ

Μέσα 18ου αι.κάπου εις την δυτικήν Ελλάδαν ένας καλόγερος ονόματι Κοσμάς διατρέχει τον τόπον. Με αδιάκοπη διδαχή, με ατέρμονη δράσι και απίστευτη εσωτερική φλόγα προσπαθεί να στρέψη τον λαό προς τα γράμματα…΄΄Έως τρίάκοντα επαρχίας διήλθον, δέκα σχολεία ελληνικά εποίησα, διακόσια δια κοινά γράμματα΄΄ γράφει λίγο πριν πεθάνη στον αδελφόν του Χρύσανθον (1779)… 232 χρόνια μετά στην ελευθέρα Ελλάδα σε όλην την επικράτεια συντελείται το παράλογον:΄΄Λιγότερες κατά 140 αναμένεται να είναι οι σχολικές μονάδες α΄βαθμίας και β΄βαθμίας εκπαίδευσης μετα την ολοκλήρωσιν των συγχωνεύσεων του εκπαιδευτικού ΄΄Καλλικράτη΄΄(ελευθερος 4/3/11).

Όσα έχτισε σχολεία ο Πατροκοσμάς σε μια ζωή,το νέον κράτος σε ένα χρόνο απλώς τα κατήργησεν.

(εκ του άρθρου μου ΄΄ΜΗΝ ΟΝΕΙΡΕΥΕΣΘΕ΄΄ δημοσιευθεν εις την εφημερίδαν ΄΄Ελεύθερος΄΄ τη Τετάτη 27 Απριλίου 2011)

Ονειρεύεσθε ακόμα ότι η σύγχρονη δεσποτεία, ήτις εστί δοσμένη απ’άλλους, όπως ήτο κάποτε και η της Βλαχίας, έχει προορισμόν να μορφώνει κι όχι να δυναστεύει;