Άρθρον του
Νικολάου Γεωρ. Κατσούλη
-φιλολόγου-
«Οι δε των πραγμάτων ου μένουσι καιροί
την ημετέραν βραδύτητα και ολιγωρίαν»
(Δημοσθένης)
«Γεννήθηκα το σωτήριον έτος 1632, στην Υόρκη της Αγγλίας» έτσι αρχίζει το μυθιστόρημα του Ντάνιελ Ντεφόε που έμεινε στον χρόνο ως «Ροβινσών Κρούσος». Ήταν η εποχή που οι χριστιανικοί λαοί της Δύσεως θεωρούσαν ότι κάθε έτος που περνάει τους οδηγεί όλο και πιο κοντά στη σωτηρία, στη λύτρωση από τα δεινά του κόσμου τούτου και στην προσδοκώμενη έλευση του Σωτήρος Χριστού για δεύτερη φορά στη Γη, όπως τους το είχε υποσχεθεί. Ήταν επίσης η εποχή, που ήταν εμφανής η πεποίθηση των ανθρώπων ότι η ζωή στον μάταιο αυτόν κόσμο είναι πλείστη δυστυχίας και νόημα είχε μόνο η ελπίδα για το πέρασμα σ’ έναν κόσμο ευτυχέστερο, πιο δίκαιο, εκεί όπου θα βασίλευε ο ουράνιος βασιλέας.
Δύο είναι οι βασικές αλήθειες της ζωής. Πρώτον, ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι γεμάτη πόνο και δάκρυα και δεν είναι αγκυροβολημένη σ’ ένα απάνεμο λιμάνι παραδείσιο και δεύτερον ότι αυτή, ως ύπαρξη, είναι καταδικασμένη –ευτυχώς για μερικούς, δυστυχώς για άλλους– να σκέπτεται, όπως πρώτος είπε ο Καρτέσιος. Αυτός, μάλιστα, έθεσε ως προϋπόθεση της ζωής, της υπάρξεως, αυτήν τη λειτουργία του νου, τη σκέψη. Είναι εμφανές ότι έλεγε αλήθεια, αφού ό,τι δίνει ζωή στην ύπαρξη του ανθρώπου είναι η σκέψη. Τα προβλήματα που αντιμετώπισε ο άνθρωπος ευθύς αμέσως αφότου εκδιώχτηκε από τον Παράδεισο εκείνον της ευτυχίας, λόγω δικής του υπαιτιότητας, τα αντιμετώπισε αφού έβαλε τον νου του να σκεφτεί. Αντιμετώπισε το ψύχος που συνάντησε με τη φωτιά, τη γύμνια με τον ιματισμό και την εύρεση τροφής με την επινόηση εργαλείων. Η τεχνική πρόοδος συνεχώς αυξανόταν και τα προβλήματα αντιμετωπίζονταν καλύτερα. Λογικώς τούτο, ως εξέλιξη, ήθελε να ταυτίζεται και με την ηθική του πρόοδο, να πλησιάζει λόγω της σκέψης του δηλαδή ολοένα και περισσότερο στη σωτηρία της ψυχής του. Τι ορίζεται, ωστόσο, ως ηθικό;
Ο φόνος, ασφαλώς δεν είναι ηθικό, ούτε σωτήριο για την ψυχή του ανθρώπου. Άρα, έχει να κάνει με τους γραπτούς νόμους; Μάλλον όχι, διότι ούτε είναι ηθικό εσύ να τρως το καταπέτασμα σ’ ένα πλούσιο τραπέζι, ενώ ξέρεις ότι έξω από το σπίτι σου κάποιος επαίτης πεινά και εκλιπαρεί για ελεημοσύνη. Συνεπώς, το ηθικό έχει να κάνει και με τους άγραφους νόμους, κάτι οφειλόμενες ενέργειες που ενσταλάχθησαν στην ανθρώπινη συνείδηση κατά τη διάρκεια όλων των αιώνων της ζωής της πάνω σ’ αυτόν τον κόσμο. Ενέργειες που, αν δεν πραγματοποιούνται, η παράλειψή τους επιφέρει ό,τι και η καταστρατήγηση ενός γραπτού νόμου, δηλαδή την τιμωρία.
Λένε πάλι ότι η ηθική πρόοδος ταυτίζεται με τη γνώση και με την τεχνολογία, αφού η γνώση του καλού και του κακού οδηγεί στη σωτηρία. Η διάσπαση του ατόμου ωφέλησε την ανθρωπότητα, αλλά και προξένησε αμέτρητη δυστυχία με τη ρίψη δύο ατομικών βομβών, κάτι που δηλώνει ότι δεν φτάνει μόνο η γνώση του καλού και του κακού, αφού ανήθικοι πάντοτε θα υπάρχουν που δεν θα λογαριάζουν ούτε γραπτούς, ούτε άγραφους νόμους. Γι’ αυτούς, απεναντίας, η τεχνική πρόοδος θα είναι στα χέρια τους ένα όπλο για να δείξουν τη δύναμή τους, την αμετροέπειά τους, έστω κι αν ως Ίκαροι πάντοτε θα καίγονται και θα πέφτουν.
Τι απομένει στη σκέψη; Ότι κάθε έτος που περνά, ο χρόνος που κυλά δεν πρέπει να σπαταλείται δίχως νόημα, αλλά να είναι συνυφασμένος με πράξεις που να αποσκοπούν στο μόνο νόημα τελικά που έχει η ζωή, δηλαδή το πλησίασμα της σωτηρίας. Είθε κάθε νέο έτος, λοιπόν, να είναι ακόμα ένα σωτήριο έτος.
Καλή χρονιά!
«Οι δε των πραγμάτων ου μένουσι καιροί
την ημετέραν βραδύτητα και ολιγωρίαν»
(Δημοσθένης)
«Γεννήθηκα το σωτήριον έτος 1632, στην Υόρκη της Αγγλίας» έτσι αρχίζει το μυθιστόρημα του Ντάνιελ Ντεφόε που έμεινε στον χρόνο ως «Ροβινσών Κρούσος». Ήταν η εποχή που οι χριστιανικοί λαοί της Δύσεως θεωρούσαν ότι κάθε έτος που περνάει τους οδηγεί όλο και πιο κοντά στη σωτηρία, στη λύτρωση από τα δεινά του κόσμου τούτου και στην προσδοκώμενη έλευση του Σωτήρος Χριστού για δεύτερη φορά στη Γη, όπως τους το είχε υποσχεθεί. Ήταν επίσης η εποχή, που ήταν εμφανής η πεποίθηση των ανθρώπων ότι η ζωή στον μάταιο αυτόν κόσμο είναι πλείστη δυστυχίας και νόημα είχε μόνο η ελπίδα για το πέρασμα σ’ έναν κόσμο ευτυχέστερο, πιο δίκαιο, εκεί όπου θα βασίλευε ο ουράνιος βασιλέας.
Δύο είναι οι βασικές αλήθειες της ζωής. Πρώτον, ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι γεμάτη πόνο και δάκρυα και δεν είναι αγκυροβολημένη σ’ ένα απάνεμο λιμάνι παραδείσιο και δεύτερον ότι αυτή, ως ύπαρξη, είναι καταδικασμένη –ευτυχώς για μερικούς, δυστυχώς για άλλους– να σκέπτεται, όπως πρώτος είπε ο Καρτέσιος. Αυτός, μάλιστα, έθεσε ως προϋπόθεση της ζωής, της υπάρξεως, αυτήν τη λειτουργία του νου, τη σκέψη. Είναι εμφανές ότι έλεγε αλήθεια, αφού ό,τι δίνει ζωή στην ύπαρξη του ανθρώπου είναι η σκέψη. Τα προβλήματα που αντιμετώπισε ο άνθρωπος ευθύς αμέσως αφότου εκδιώχτηκε από τον Παράδεισο εκείνον της ευτυχίας, λόγω δικής του υπαιτιότητας, τα αντιμετώπισε αφού έβαλε τον νου του να σκεφτεί. Αντιμετώπισε το ψύχος που συνάντησε με τη φωτιά, τη γύμνια με τον ιματισμό και την εύρεση τροφής με την επινόηση εργαλείων. Η τεχνική πρόοδος συνεχώς αυξανόταν και τα προβλήματα αντιμετωπίζονταν καλύτερα. Λογικώς τούτο, ως εξέλιξη, ήθελε να ταυτίζεται και με την ηθική του πρόοδο, να πλησιάζει λόγω της σκέψης του δηλαδή ολοένα και περισσότερο στη σωτηρία της ψυχής του. Τι ορίζεται, ωστόσο, ως ηθικό;
Ο φόνος, ασφαλώς δεν είναι ηθικό, ούτε σωτήριο για την ψυχή του ανθρώπου. Άρα, έχει να κάνει με τους γραπτούς νόμους; Μάλλον όχι, διότι ούτε είναι ηθικό εσύ να τρως το καταπέτασμα σ’ ένα πλούσιο τραπέζι, ενώ ξέρεις ότι έξω από το σπίτι σου κάποιος επαίτης πεινά και εκλιπαρεί για ελεημοσύνη. Συνεπώς, το ηθικό έχει να κάνει και με τους άγραφους νόμους, κάτι οφειλόμενες ενέργειες που ενσταλάχθησαν στην ανθρώπινη συνείδηση κατά τη διάρκεια όλων των αιώνων της ζωής της πάνω σ’ αυτόν τον κόσμο. Ενέργειες που, αν δεν πραγματοποιούνται, η παράλειψή τους επιφέρει ό,τι και η καταστρατήγηση ενός γραπτού νόμου, δηλαδή την τιμωρία.
Λένε πάλι ότι η ηθική πρόοδος ταυτίζεται με τη γνώση και με την τεχνολογία, αφού η γνώση του καλού και του κακού οδηγεί στη σωτηρία. Η διάσπαση του ατόμου ωφέλησε την ανθρωπότητα, αλλά και προξένησε αμέτρητη δυστυχία με τη ρίψη δύο ατομικών βομβών, κάτι που δηλώνει ότι δεν φτάνει μόνο η γνώση του καλού και του κακού, αφού ανήθικοι πάντοτε θα υπάρχουν που δεν θα λογαριάζουν ούτε γραπτούς, ούτε άγραφους νόμους. Γι’ αυτούς, απεναντίας, η τεχνική πρόοδος θα είναι στα χέρια τους ένα όπλο για να δείξουν τη δύναμή τους, την αμετροέπειά τους, έστω κι αν ως Ίκαροι πάντοτε θα καίγονται και θα πέφτουν.
Τι απομένει στη σκέψη; Ότι κάθε έτος που περνά, ο χρόνος που κυλά δεν πρέπει να σπαταλείται δίχως νόημα, αλλά να είναι συνυφασμένος με πράξεις που να αποσκοπούν στο μόνο νόημα τελικά που έχει η ζωή, δηλαδή το πλησίασμα της σωτηρίας. Είθε κάθε νέο έτος, λοιπόν, να είναι ακόμα ένα σωτήριο έτος.
Καλή χρονιά!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου