Ο θάνατος ενός παραδείγματος

Άρθρον του

ΝΙΚΟΛΆΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΎΛΗ
-φιλολόγου-

΄΄Η μετάβασις απ'ένα παράδειγμα σε
κρίσι,εις ένα νέον άλλο είναι κάτι
πολύ διαφορετικό απο μίαν απλήν
αναδιάρθρωσι και επέκτασι του
παλαιού παραδείγματος΄΄

(Τόμας Κούν)

Το ''παράδειγμα'' δύναται να θεωρηθή, ως οι γενικές, θεωρητικές παραδοχές και οι νόμοι που μία συγκεκριμένη πολιτική κοινότητα ανθρώπων αναγνωρίζει και υιοθετεί. Έτσι η σύγχρονη ελληνική κοινωνία,ως παράδειγμα, σαν μία ευρύτερη θεωρία ζωής, απ' την μεταπολίτευσι και μετά, διαθέτει την κοινοβουλευτική δημοκρατία της, έτσι όπως την διαμόρφωσε, με τα συγκεκριμένα κόμματα, με τις συγκεκριμένες παθογένειες αυτών και τις αδυναμίες των πολιτικών προσώπων της, αδυναμίες που λογιζόμενες επι τω πλείστω και ως ανεπάρκεια, οδήγησαν την χώρα στο έσχατο σημείον του σήμερα, της υποτελείας και της παραχώρησης, αν όχι όλου, μέρους της εθνικής κυριαρχίας.

Η πολιτική θεωρία που εργάστηκε όλο αυτό το διάστημα,ως το σήμερα, εντός αυτού του πλαισίου, του ενός και μοναδικού παραδείγματος, η φιλελευθεροποίησι, ο αστισμός, η φιλευρωπαική κατέυθυνσι, ενίσχυσε την συνοχή του και το ανέπτυξε. Ήρθε όμως η στιγμή, που τα προβλήματα που εμφανίσθηκαν, οι ανωμαλίες, δεν μπορουν να επιλυθουν εντος του πλαισίου του συγκεκριμένου παραδείγματος, ανωμαλίες σοβαρές αφ'ου αντιβαίνουν την θεμελιώδη παραδοχή αυτού, την φιλευρωπαική του κατέυθυνσι, εν ώ οι κοινωνικές ανάγκες κατέστησαν επιτακτική την αλλαγή. Μεγάλες μάζες του λαού, στα όρια της εξαθλίωσης, απο καιρό τώρα ευρίσκονται σε αναβρασμό. Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία, ότι η σύγχρονη πολιτική σκηνή αδυνατεί να επιλύση τα προβλήματα εντός του παραδείγματός της, της κοσμοθεωρίας της,όπως την διαμόρφωσε, κι έτσι να βγή ενισχυμένη απ'αυτήν την κρίσι και επιπλέον αυτην την φορά επειδή τα προβλήματα είναι ζωτικά με επιτακτικήν την ανάγκη επίλυσής των, δεν έχει το παραμικρό περιθώριο να τα θέση στην άκρη και να τα αντιμετωπίση στο μέλλον, ήτοι να τα αγνοήση.

Η περίοδος κρίσεως μπορεί να τερματισθή τελικά μόνον, εαν αναδυθή ένα νέον παράδειγμα και αντικαταστήση το θνήσκον. Το παλαιότερο και εξασθενημένο παράδειγμα είναι ανάγκη να αλλαχθή απ' ένα νέο και ασυμβίβαστο παράδειγμα. Απαιτείται μια ανακατασκευή, ήτοι μια κατασκευή εκ νέου του πεδίου θεώρησης των πραγμάτων, στην βάσι νέων θεμελίων, μια ανακατασκευή, η οποία θ'αλλάξη ορισμένες απ'τις στοιχειώδεις θεωρητικές γενικέυσεις του πεδίου, όπως και πολλές απ'τις μεθόδους και τις λανθασμένες εφαρμογές, που είχαν ισχύ ως σήμερα.

Το παρατηρητέον είναι, ότι το παλαιόν παράδειγμα, το οποίο και κρίνεται ανεπαρκές, δεν είναι εις θέσι ν'αποδεχθή, ούτε εις την θέλησιν του, εκουσίως να επιθυμήση την αντικατάστασίν του. Όμως οι αλλαγές απο την μια που θα πραγματοποιηθούν θα είναι τόσο ριζοσπαστικές και ανατρεπτικές και απο την άλλη η κρίσι θα βαθαίνη τόσο πολύ, ώστε να μην μπορούν να προκύψουν απο συνεχείς και απρόσκοπτες διαδικασίες επι μέρους τροποποιήσεις και αλλαγές που ίσως θα έσωζαν το παράδειγμα. Η πρόοδος των κοινωνιών εξάλλου συντελείται μόνον αφ'ού εγκαταλειφθή, απαξιωθή και ανατραπή η προηγούμενη κατάστασι πραγμάτων. Ζούμε μίαν τέτοιαν εποχή; Όλες οι ενδείξεις αυτό δείχνουν.