ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Ο Σαχτούρης αν και επηρεάστηκε από τον υπερρεαλισμό δεν αφομοιώθηκε απ' αυτόν. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ξέφυγε από αυτόν αποκτώντας μια καθαρά προσωπική φωνή. Μπορεί όμως με ευκολία να χαρακτηριστεί ποιητής του παραλόγου και του συμβολισμού. Η γλώσσα των ποιημάτων του είναι ελλειπτική, λιτή, τραγική, σκυθρωπή και σοβαρή. Επίσης η ποίησή του ως προς τη δομή είναι ενιαία, δηλαδή εμπειρίες οι οποίες συνεχώς αναπαράγονται με μια κυκλική φορά, ενώ διακρίνει κανείς μια έντονη εικονοποιία. Ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά. Τα ποιήματά του είναι εμπνευσμένα από την περίοδο της κατοχής και της μεταπολεμικής εποχής.
«Ο ΕΛΕΓΚΤΗΣ»
Θεματικός πυρήνας: Το ποίημα επισημαίνει – όπως άλλωστε καταγράφεται στον τίτλο- το χρέος του ποιητή: να καταστήσει δυνατή την επικοινωνία των απλών ανθρώπων με τον ουρανό (πνευματικά αγαθά).
Ως προς το περιεχόμενο:
Απαρτίζεται από τρεις ιδεοπλαστικές εικόνες: α. του ματωμένου ουρανού, β. του ποιητή ως ουράνιου μηχανοδηγού, γ. του σακατεμένου από τους δύσκολους καιρούς πτηνού- ποιητή.
Η πρωτοπρόσωπη ποιητική αφήγηση υποδηλώνει την ταύτιση ποιητή – ελεγκτή, ενώ στο ποίημα το «εγώ» του ποιητή αυτονομείται με σκοπό να προβάλει επιτακτικά το χρέος του.
Ο χώρος του «Ελεγκτή» είναι αυτός του ουρανού, ο οποίος αποτελεί πάγιο αίτημα στην ποίηση του Σαχτούρη και συμβολίζει το χώρο όπου φυλάσσονται οι αξίες, τα πνευματικά αγαθά, ο πνευματικός πολιτισμός. Είναι ο χώρος της μαγείας, της φαντασίας και της ποίησης, που ο ποιητής φροντίζει να μεταφέρει τους απλούς ανθρώπους που κινούνται περιοριστικά στο χώρο της λογικής και της σκληρής πραγματικότητας.
Στο ποίημα δεσπόζουν φράσεις- σύμβολα, τις οποίες ο αναγνώστης καλείται να αποκωδικοποιήσει.
Ενδεικτικά αναφέρονται:
«έσφιξα τα σχοινιά μου»: φράση που υποδηλώνει την προετοιμασία ενός δύσκολου εγχειρήματος, την επιστράτευση δυνάμεων του ποιητή που καλείται να ανταποκριθεί στο χρέος του, εκπληρώνοντάς το.
«πρέπει να ελέγξω τα αστέρια»: φράση- κλειδί για την κατανόηση του ποιήματος: χρέος του ποιητή είναι να ελέγξει τα μηνύματα της ποίησής του, για να φέρει σε επικοινωνία το κοινό με την ποίηση, την τέχνη και γενικότερα το πνεύμα.
«κληρονόμος πουλιών»: η παράδοση και οι ξεχωριστές ιδιότητες (πρεσβευτής του πνευματικού κόσμου) με τις οποίες είναι προικισμένος ο ποιητής του παρέχουν τη δυνατότητα να ίπταται πάνω από τους άλλους, να αιωρείται ανάμεσα στη γη και τον ουρανό.
«σπασμένα φτερά»: η φράση υποδηλώνει: α) τις ταλαιπωρίες που υφίσταται ο ποιητής από την ισοπεδωτική, τραυματική εποχή του β) την αποτυχία της ποίησής του να επικοινωνήσει με το ευρύ κοινό. Αυτό άλλωστε αποτελεί και το μόνιμο παράπονο των νεοτερικών ποιητών, ειδικότερα των υπερρεαλιστών στην κατηγορία των οποίων ανήκει και ο ίδιος.
Εμφανής είναι κυριαρχία των χρωμάτων - συμβόλων στο ποίημα: αίμα- κόκκινο: σύμβολο της αιματοβαμμένης, εφιαλτικής εποχής που ζει ο ποιητής και το λευκό- χιόνι : σταθερό σύμβολο στην ποίηση του Σαχτούρη που εκφράζει την ελπίδα, την αισιοδοξία επικράτησης της ζωής , όλα εκείνα που καταξιώνουν τη ζωή.
Ως προς τη μορφή:
· Το ποίημα διαθέτει όλα τα μορφικά χαρακτηριστικά της νεοτερικής και υπερρεαλιστικής ποίησης: απουσία στροφών, έλλειψη μέτρου και ομοιοκαταληξίας, χρήση τολμηρών εικόνων.
· Στον «Ελεγκτή» επιβεβαιώνεται η γλωσσική απλότητα της ποίησης του Σαχτούρη: κυριαρχούν τα ρήματα (6) και ουσιαστικά (8) προσδίδοντας στο λόγο του μεστότητα και ουσία.
· Οι δύο βουλητικές προτάσεις που περιέχονται στο ποίημα λειτουργούν ως άξονες που ενώνουν τη δεύτερη με την τρίτη
· σκηνική ενότητα και αποσαφηνίζουν το χρέος του ποιητή- ελεγκτή.
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο ΕΛΕΓΚΤΗΣ
΄Ενας μπαξές γεμάτος αίμα
είν’ ο ουρανός
και λίγο χιόνι
έσφιξα τα σκοινιά μου
πρέπει και πάλι να ελέγξω
τ’ αστέρια
εγώ
κληρονόμος πουλιών
πρέπει
έστω και με σπασμένα φτερά
να πετάω.
(Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο, 1958)
Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ένα από τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Σαχτούρη είναι η εικονοποιία. Να βρείτε τρεις ιδεοπλαστικές εικόνες του ποιήματος που παραπέμπουν στη δύσκολη μεταπολεμική εποχή στην οποία αναφέρεται.
(Μονάδες 15)
2. Οι λέξεις που χρησιμοποιεί ο ποιητής έχουν σχέση με το λεξιλόγιο της καθημερινής ομιλίας. Να εντοπίσετε τέσσερες λέξεις και να σχολιάσετε τον ρόλο τους στο ποίημα
(Μονάδες 20)
3. Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος
(Μονάδες 20)
4. Ο χώρος του ποιήματος καλύπτει δύο επίπεδα: το γήινο και το ουράνιο. Αφού εντοπίσετε και σχολιάσετε τα δύο επίπεδα να αναπτύξετε την άποψή σας για το τι συμβολίζει ο ουρανός (Μονάδες 25)
5. Να συγκρίνετε, ως προς το περιεχόμενο και τη μορφή, το ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη "Ο Ελεγκτής" και το ποίημα του Ανέστη Ευαγγέλου "ο ποιητής"
( Μονάδες 20)
Ο π ο ι η τ ή ς
Είχε ανεβεί στην πιο ψηλή κορφή
κι η φωνή του, λευκό πουλί στον ουρανό.
Στους πρόποδες μυρμήγκιαζε πλήθος αμέτρητο
άκουγαν τη φωνή κι ολοένα ανέβαιναν
μίκραινε ο κύκλος και κρατούσαν ξύλα
μαχαίρια κράταγαν και πέτρες και πλησίαζαν
ακούγονταν κραυγές σκοτώστε τον
να πέφτουν άρχισαν μετά οι πρώτες πέτρες
λάμψαν στον ήλιο τα μαχαίρια
κατάλαβε το τέλος του.
Όμως η φωνή του,
λευκό πουλί πέταγε πάνω απ’ τα κεφάλια τους
και δεν τη φτάναν οι κραυγές και τα μαχαίρια
Το επεισόδιο της εκπομπής «ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ» με τίτλο «ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΣ ΠΟΥΛΙΩΝ» το οποίο ήταν αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του Ποιητή ΜΙΛΤΟΥ ΣΑΧΤΟΥΡΗ. Το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας παρουσιάζει μια ανέκδοτη ηχογράφηση με αναγνώσεις ποιημάτων του καλλιτέχνη. Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΛΑΣ Καθηγητής Πανεπιστημίου και ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ μιλούν για τα χαρακτηριστικά της ποίησης του, τα θέματα και τις εικόνες της. Στη συνέχεια, η κάμερα της εκπομπής συναντά τον καλλιτέχνη στο πατρικό του, στην ΚΥΨΕΛΗ. Ο ίδιος περιγράφει τη θέση της ποίησης στη ζωή του, τις απρόβλεπτες συνθήκες δημιουργίας των έργων του, τις επιρροές του, το ρόλο του ποιητή στη σύγχρονη εποχή. Ακολουθεί προβολή πλάνων από την εκδήλωση της απονομής του κρατικού λογοτεχνικού βραβείου στον ποιητή για το συνολικό του έργο και απόσπασμα από παλαιότερη συνέντευξη του, με αναφορές στα νεανικά του χρόνια, στις σπουδές του, στη γνωριμία του με τον ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ και το ΝΙΚΟ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟ, στις ποιητικές του δημιουργίες, στις δύσκολες μέρες της Κατοχής, στους νεότερους ποιητές. Έπειτα, ο ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΙΔΗΣ περιγράφει την στενή φιλία του με τον καλλιτέχνη, αναλύει την παρουσία του καθρέφτη στα έργα του και το συμβολισμό του, ενώ ακούγονται μελοποιημένα ποιήματα του. Παράλληλα, διαβάζονται αποσπάσματα από γνωστά ποιήματα του και προβάλλονται μεταφράσεις τους σε διάφορες γλώσσες. Στο τέλος της εκπομπής, ο καλλιτέχνης εμφανίζεται καταβεβλημένος και κουρασμένος να αναπολεί στιγμές από τα παρελθόν του.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου