ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Ο πλατωνικός διάλογος «Δημόδοκος» είναι έν εκ των επτά μικρών διαλογικών έργων του Πλάτωνος των θεωρουμένων ουχί γνησίων.
Παρεγενόμην ἀνθρώπῳ τινί νουθετοῦντι ἑαυτοῦ ἑταῖρον, διότι ἐπίστευε τῷ κατηγοροῦντι οὐκ ἀκούσας τοῦ ἀπολογουμένου, ἀλλά μόνον τοῦ κατηγοροῦντος. Ἔλεγεν οὖν ὡς δεινόν πρᾶγμα ποιοῖ καταγιγνώσκων τοῦ ἀνθρώπου, οὔτε αὐτός παραγενόμενος οὔτε τῶν φίλων ἀκούσας παρεγενομένων, οἷς εἰκός ἦν αὐτόν λέγουσι πιστεύειν, οὐδ’ αὖ ἀμφοτέρων ἀκούσας οὕτω προπετῶς ἐπίστευσε τῷ κατηγοροῦντι. Δίκαιον δ’ εἶναι καί τοῦ ἀπολογουμένου ἀκοῦσαι πρό τοῦ ἐπαινεῖν ἤ μέμφεσθαι, ὥσπερ καί τοῦ κατηγοροῦντος. Πῶς γάρ ἄν τις δίκην καλῶς δικάσαι ἤ ἀνθρώπους κατά τρόπον κρῖναι δύναιτο μή ἀμφοτέρων τῶν ἀντιδίκων ἀκούσας; Τούς γάρ λόγους παραβαλλομένους, ὥσπερ τήν πορφύραν καί τό χρυσίον, ἄμεινον κρίνεσθαι. Ἒδει ἢ τινός ἕνεκεν ἢ χρόνον ἀμφοτέροις δίδοσθαι τοῑς ἀντιδίκοις, ἢ ὀμνύειν τους δικαστάς ἀκροάσασθαι ὁμοίως ἀμφοτέρων, εἰ μη ὑπελάμβανεν ὁ νομοθέτης τάς δίκας δικαιότερον ἂν και βέλτιον κρίνεσθαι ὑπό τῶν δικαστῶν; Συ δε μοι δοκεῑς οὐδέ τοῡτο το ὑπό τῶν πολλῶν ἀνθρώπων λεγόμενον ἀκηκοέναι. Το ποῑον; Ἒφη. «Μηδέ δίκην δικάσης, πριν ἀμφοῑν μῡθον αν ἀκούσῃς»
Πλάτωνος Δημόδοκος 383 Α-Β
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ἀμφότεροι= και οι δύο
παραβάλλομαι= συγκρίνομαι
χρυσίον= το χρυσάφι
τίνος ἕνεκεν= για ποιο λόγο
ὀμνύω= ορκίζομαι
ἀκροάομαι – ῶμαι τινός= ακούω κάποιον
ὑπολαμβάνω + ειδ. απρμφ.= νομίζω, θεωρώ ότι...
ἀμφοῑν (δυικός αριθμός του ἀμφω)= και οι δυο
μῡθος= λόγος
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Να μεταφράσετε το κείμενο.
2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται.
· τινί: τη γενική ενικού,
· τῷ κατηγοροῦντι: τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους,
· πρᾶγμα: τη δοτική πληθυντικού,
· καλῶς: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό,
· τήν πορφύραν: τη γενική πληθυντικού,
· παρεγενόμην: το β’ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου της ίδιας φωνής,
· ποιοῖ: το β’ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα της ίδιας φωνής,
· ἐπίστευσεν: το γ’ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου της ίδιας φωνής,
· μέμφεσθαι: το απαρέμφατο του αορίστου της ίδιας φωνής
· δύναιτο: το β’ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου και φωνής.
3. «πριν ἀμφοῑν μῡθον ἀκούσῃς»: Να αναγνωρισθή η πρότασις και να εξηγηθή ο τρόπος με τον οποίον εκφέρεται και η σημασία της
4. Δίδοσθαι, ὀμνύειν, κρίνεσθαι: να γίνη χρονική αντικατάστασις
5. Να αναγνωρισθούν οι υποθετικοί λόγοι, αι δε τυχόν υπάρχουσαι υποθετικαί μετοχαί να αναλυθούν εις ισοδύναμας προτάσεις
6. νουθετοῦντι, ἑαυτοῦ, τοῦ ἀνθρώπου, πιστεύειν, ἀμφοτέρων.: Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους τύπους δικαιολογώντας την απάντησή σας.
7. τοῦ ἀπολογουμένου,(οὔτε τῶν φίλων) ἀκούσας (παραγενομένων): Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις μετοχές και να τις αντικαταστήσετε με ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις.
8. Παρεγενόμην ἀνθρώπῳ τινί νουθετοῦντι ἑαυτοῦ ἑταῖρον, διότι ἐπίστευε τῷ κατηγοροῦντι οὐκ ἀκούσας τοῦ ἀπολογουμένου, ἀλλά μόνον τοῦ κατηγοροῦντος.: Να αναγνωρίσετε συντακτικά τη δευτερεύουσα πρόταση της περιόδου (εισαγωγή, είδος, εκφορά, ρόλος) και να αντικαταστήσετε τη σύνταξη με μετοχική. (Μονάδες 2,5)
9. Να γραφεί ό,τι ζητείται.
· χρυσίον, δικαστάς: να γραφεί η γενική και δοτική δύο αριθμών.
· ἀντιδίκων: κλίση ουσιαστικού στους δυο αριθμούς.
· τίνος: γραμματική αναγνώριση του τύπου και κλίση του στους δυο αριθμούς.
· καλῶς, δικαιότερον: να γίνει παραθετική αντικατάσταση των τύπων.
· πολλῶν: κλίση ίδιου γένους, ίδιο βαθμό και στους δυο αριθμούς.
10. Να γραφούν οι τύποι των παρακάτω ρημάτων.
· δικάσαι: απαρέμφατο ίδιου χρόνου, άλλη φωνή.
· παραβαλλομένους, κρίνεσθαι: χρονική αντικατάσταση των τύπων.
· δίδοσθαι: εγκλιτική αντικατάσταση στο γ΄ ενικό, ίδίου χρόνου.
· ὑπελάμβανεν: χρονική αντικατάσταση τα απαρέμφατα του ρήματος.
· Ἒφη: κλίση προστακτικής, απαρέμφατο και μετοχές στον ενεστώτα.
11. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι του κειμένου.
ἀκούσας, το χρυσίον, το λεγόμενον, ἀμφοῑν.
12. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των προτάσεων του κειμένου (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος).
· ὥσπερ την πορφύραν....
· εἰ μη ὑπελάμβανεν.....
· πριν ἀμφοῑν
Εξομάλυνσις:
- Παρεγενόμην: το ρ.+ δοτ.= παρευρίσκομαι, παρίσταμαι. Απολύτως λαμβανόμενον το ρ. σημαίνει φθάνω
- νουθετοῦντι: το ρ. νουθετώ είναι παρασύνθετον εκ του νούν+τίθημι άνευ μεσολαβήσεως άλλου συνθέτου. Θέτω εις τον νούν, συμβουλεύω
- οὐκ ἀκούσας: εναντιωματική μετοχή. Περί του ρ. ακούω + γεν. ιδέ συντακτικόν
- ὡς δεινόν… ποιοῖ: ειδική πρότασις κατ’ ευκτικήν του πλαγίου λόγου, εγ’ όσον εξαρτάται από ιστορικόν χρόνον. Εισήχθη δια του «ως» διότι εκφράζει υποκειμενικήν άποψιν
- καταγιγνώσκων: η μτχ κατηγορηματική εκ του «δεινόν ποιοι»
- παραγενόμενος … ἀκούσας: μετοχαί εναντιωματικαί η δε « «παραγενομένων», κατηγορηματική.
- οἷς … λέγουσι: δοτ. πληθ. της μτχ, η δε δοτ. εκ του «πιστεύειν»
- προπετῶς: προπετής, πρό + πίπτω= μετά σπουδής, απερισκέπτως
- Δίκαιον δ’ εἶναι: ενν. «έλεγεν» τούτου υποκ. το «ακούσαι»
- ὥσπερ: ενν. ήκουσε
- Πῶς ἄν …δύναιτο: εκ τούτου τα απρμφ. «καλώς δικάσαι ή … κρίναι» η πρότασις είναι η απόδοσις της υποθ. Μτχ «μη ακούσας», = ει μη ακούσειε, απλή σκέψις του λέγοντος
- κατά τρόπον: καθώς πρέπει, ορθώς. Το αντίθετον «από τρόπου», ακαταλλήλως, απρεπώς.
- ἄμεινον (επιρ.) κρίνεσθαι: η εξάρτησις από το εννοούμενον «έλεγε». Υποκ. του απρμφ «τους λόγους»
- παραβαλλομένους: η μτχ είτε ως χρονική, «όταν παραβάλλωνται», είτε και ως υποθ. «εάν παραβάλλωνται», απεριόριστος επανάληψις εις το παρόν, μέλλον
- ὥσπερ: ενν. άμεινον κρίνεσθαι την πορφύραν και το χρυσίον παραβαλλόμενα
- τήν πορφύραν καί τό χρυσίον: το ρ. παραβάλλομαι, βάλλομαι παρά, τοποθετούμαι παραπλεύρως προς σύγκρισιν, συγκρίνομαι
- πορφύρα: το κογχύλιον, εξ’ ού ελαμβάνετο η πορφύρα, δηλ. η πορφυρά βαφή. Εν τω πληθ.= τα υφάσματα τα δια πορφύρας βεβαμμένα
- ἢ τινός ἕνεκεν: η σημασία του «ή»= εν εναντία περιπτώσει, ει δε μη. Εις το «τινός ἕνεκεν» αναστροφή της προθέσεως= ένεκεν τίνος, δια ποίαν αιτίαν. Ως ρ. της προτάσεως δέον να νοηθή το «εχρήν», εκ του οποίου τα απρμφ. «δίδοσθαι ή ομνύειν», εκ δε του «ομνύειν», το απρμφ «ακροάσεσθαι». Η ερώτησις είναι ρητορική και ισοδυναμεί με άρνησιν.
- εἰ μη ὑπελάμβανεν ὁ νομοθέτης: απόδοσις εις το «εικός ήν» χρόνον δίδοσθαι ή ομνύειν; Αντίθ. Του πραγματικού διότι το «εικός ήν»+ απρμφ ισοδυναμεί προς δυνητικήν οριστικήν.
- ἂν κρίνεσθαι: το δυν. Απρμφ= αν κρίνοιντο. Ορθότερον δέον να θεωρηθή ως ισοδύναμον προς δυν. Ευκτικήν διότι πρόκειται περί σκέψεως του νομοθέτου αφορώσης εις το μέλλον.
- ὑπό τῶν πολλῶν: ποιητ. Αίτιον. «οι πολλοί»=ο λαός
- ποῑον;: το άρθρον, συνηθέστερον το ουδ. «το» προτάσσεται των ερωτηματικών αντωνυμιών, αι δε τοιαύται δε ερωτήσεις αναφέρονται πάντοτε εις τι προηγούμενον, το οποίον πρέπει να καθορισθή σαφέστερον
- Μηδέ δικάσης: αποτρεπτική υποτ.
- πριν αν ἀκούσῃς: περί της συντάξεως του πρίν ιδέ συντακτικόν
- ἀμφοῑν: δυικός αριθμός εις γενικήν, άμφω, αμφοίν=και οι δύο, αμφότεροι
- μῡθος: πάν ό,τι λέγεται, ομιλία, λόγος, πλαστή αφήγησις
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου