Πρακτική ἐξάσκησις εἰς ἀδίδακτον κείμενον (ΜΕΡΟΣ Γ')

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Ο Μενέξενος του Πλάτωνα είναι ένας επιτάφιος λόγος που πήρε το όνομά του από το μαθητή του Σωκράτη Μενέξενο.

[246d] ὦ παῖδες, ὅτι μέν ἐστε πατέρων ἀγαθῶν, αὐτὸ μηνύει τὸ νῦν παρόν· ἡμῖν δὲ ἐξὸν ζῆν μὴ καλῶς, καλῶς αἱρούμεθα μᾶλλον τελευτᾶν, πρὶν ὑμᾶς τε καὶ τοὺς ἔπειτα εἰς ὀνείδη καταστῆσαι καὶ πρὶν τοὺς ἡμετέρους πατέρας καὶ πᾶν τὸ πρόσθεν γένος αἰσχῦναι, ἡγούμενοι τῷ τοὺς αὑτοῦ αἰσχύναντι ἀβίωτον εἶναι, καὶ τῷ τοιούτῳ οὔτε τινὰ ἀνθρώπων οὔτε θεῶν φίλον εἶναι οὔτ' ἐπὶ γῆς οὔθ' ὑπὸ γῆς τελευτήσαντι. Χρὴ οὖν μεμνημένους τῶν ἡμετέρων λόγων, ἐάν τι καὶ ἄλλο [246e] ἀσκῆτε, ἀσκεῖν μετ' ἀρετῆς, εἰδότας ὅτι τούτου λειπόμενα πάντα καὶ κτήματα καὶ ἐπιτηδεύματα αἰσχρὰ καὶ κακά. Οὔτε γὰρ πλοῦτος κάλλος φέρει τῷ κεκτημένῳ μετ' ἀνανδρίας - ἄλλῳ γὰρ ὁ τοιοῦτος πλουτεῖ καὶ οὐχ ἑαυτῷ - οὔτε σώματος κάλλος καὶ ἰσχὺς δειλῷ καὶ κακῷ συνοικοῦντα πρέποντα φαίνεται ἀλλ' ἀπρεπῆ, καὶ ἐπιφανέστερον ποιεῖ τὸν ἔχοντα καὶ ἐκφαίνει τὴν δειλίαν·

Λεξιλογικά

μηνύω: αποδεικνύω, φανερώνω, αποκαλύπτω

ἔξεστι: είναι δυνατό

αἱρέομα-οῦμαι: εκλέγω, προτιμώ

τὸ ὄνειδος: κατηγορία

καθίστημι: τοποθετώ

αἰσχύνω: ντροπιάζω, ατιμάζω

λείπομαι: στερούμαι

κτῆμα: απόκτημα

ἐπιτήδευμα: επάγγελμα

ἐκφαίνω: φανερώνω, αποκαλύπτω

Συντακτική ανάλυση

1.    ὦ παῖδες, αὐτὸ μηνύει τὸ νῦν παρόν·

2.    ὅτι μέν ἐστε πατέρων ἀγαθῶν,

3.    ἡμῖν δὲ ἐξὸν ζῆν μὴ καλῶς, καλῶς αἱρούμεθα μᾶλλον τελευτᾶν, πρὶν ὑμᾶς τε καὶ τοὺς ἔπειτα εἰς ὀνείδη καταστῆσαι καὶ πρὶν τοὺς ἡμετέρους πατέρας καὶ πᾶν τὸ πρόσθεν γένος αἰσχῦναι , ἡγούμενοι τῷ τοὺς αὑτοῦ αἰσχύναντι ἀβίωτον εἶναι, καὶ τῷ τοιούτῳ οὔτε τινὰ ἀνθρώπων οὔτε θεῶν φίλον εἶναι οὔτ' ἐπὶ γῆς οὔθ' ὑπὸ γῆς τελευτήσαντι.

4.    Χρὴ οὖν μεμνημένους τῶν ἡμετέρων λόγων, ἐάν τι καὶ ἄλλο ἀσκῆτε , ἀσκεῖν μετ' ἀρετῆς, εἰδότας

5.    ὅτι τούτου λειπόμενα πάντα καὶ κτήματα καὶ ἐπιτηδεύματα αἰσχρὰ καὶ κακά.

6.    Οὔτε γὰρ πλοῦτος κάλλος φέρει τῷ κεκτημένῳ μετ' ἀνανδρίας

-         ἄλλῳ γὰρ ὁ τοιοῦτος πλουτεῖ καὶ οὐχ ἑαυτῷ -

7.    οὔτε σώματος κάλλος καὶ ἰσχὺς δειλῷ καὶ κακῷ συνοικοῦντα πρέποντα φαίνεται ἀλλ' ἀπρεπῆ,

8.    καὶ ἐπιφανέστερον ποιεῖ τὸν ἔχοντα

9.    καὶ ἐκφαίνει τὴν δειλίαν·

ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ:

1.     Παιδιά, αυτό αποκαλύπτει η τωρινή στιγμή

2.     ότι κατάγεστε από ένδοξους πατέρες

3.     εμείς, ενώ ήταν δυνατό να ζούμε άδοξα, προτιμάμε μάλλον να πεθάνουμε ένδοξα, πριν να ντροπιάσουμε και σας και τους έπειτα από σας και πριν να ατιμάσουμε τους δικούς μας πατέρες και όλους τους προγόνους, γιατί πιστεύουμε ότι για κείνον που ατιμάζει τους δικούς του η ζωή είναι ανυπόφορη και στους τέτοιους ούτε κανείς από τους ανθρώπους ούτε από τους θεούς είναι φίλος, ούτε πάνω στη γη ούτε κάτω από τη γη, όταν πεθάνει.

4.     Πρέπει, λοιπόν, ενθυμούμενοι τα λόγια μας, κι αν ασχολείστε με κάτι άλλο, να ασχολείστε με αρετή, γνωρίζοντας καλά

5.     ότι όλα και τα αποκτήματα και τα επαγγέλματα αν στερούνται απ' αυτό (από την αρετή), είναι ανήθικα και κακά.

6.     Γιατί ούτε ο πλούτος φέρνει ωραιότητα σ' αυτόν που τον κατακτά με ανανδρία,

7.     γιατί ο τέτοιου είδος άνθρωπος πλουτίζει κάποιον άλλον κι όχι τον εαυτό του,

8.     ούτε η ωραιότητα του σώματος και η δύναμη, όταν συγκατοικούν με κάποιον δειλό και ανήθικο φαίνονται ταιριαστά, αλλά αταίριαστα,

9.     και κάνουν πιο φανερό εκείνον που τα έχει

10.    και φανερώνουν τη δειλία του.

Ασκήσεις γραμματικής:

Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι:

1.    πατέρων: να γραφτεί η δοτική ενικού και πληθ.

2.    τελευτᾶν: να γραφτεί το α' πληθ. της υποτακτικής όλων των χρόνων (ίδια φωνή)

3.    αἰσχρὰ: να γραφτεί η γενική πληθ. του αρσενικού σ' όλους τους βαθμούς του επιθέτου

Απαντήσεις:

πατρί, πατράσι(ν)

τελευτῶμεν, τελευτήσωμεν, τετελευτηκότες ὦμεν

αἰσχρῶν, αἰσχιόνων // αἰσχροτέρων, αἰσχροτάτων // αἰσχίστων

Ασκήσεις συντακτικού:

1η. Χρὴ οὖν μεμνημένους τῶν ἡμετέρων λόγων, ἐάν τι καὶ ἄλλο ἀσκῆτε, ἀσκεῖν μετ' ἀρετῆς, εἰδότας: Να αναγνωρισθεί το είδος του υποθετικού λόγου.

δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον

(υπόθεση: ἐὰν, ἂν, ἤν + υποτακτική // απόδοση: οριστική ενεστώτα)

2η. ὅτι τούτου λειπόμενα πάντα καὶ κτήματα καὶ ἐπιτηδεύματα αἰσχρὰ καὶ κακά: α) Να εντοπιστεί ο λανθάνων υποθετικός λόγος να αναγνωρισθεί το είδος του και β) να γραφτεί στην κανονική του μορφή.

α) δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον

β) ἐὰν λείπητε - αἰσχρὰ καὶ κακά ἐστι

(υπόθεση: ἐὰν, ἂν, ἤν + υποτακτική // απόδοση: οριστική ενεστώτα)