ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ Κοινωνική και κριτική προσέγγιση

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

1.     Ο ρατσισμός και οι μορφές του

•Τι είναι ο ρατσισμός; Διαφορά και ανισορροπία  δύναμης ανάμεσα σε  συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες.

•Ποιες είναι οι μορφές του;

•α)Σεξισμός(ανισορροπία δύναμης υπέρ των ανδρών σε βάρος των γυναικών).

•β)Φυλετικός Ρατσισμός

•γ)Κοινωνικός ρατσισμός (ανάλογα με την κοινωνική τάξη,τη μόρφωση,την εθνικότητα κλπ.)

•δ)Ρατσισμός κατά των ομοφυλόφιλων

•ε)Ρατσισμός κατά των νέων

•στ)Ρατσισμός κατά των Εβραίων κ.α.

Οι διαφορές και η δύναμη

•Ανάμεσα σε κάθε ομάδα νέων ή ενηλίκων  υπάρχουν πάντοτε  διαφορές :

•Διαφορές στο φύλο,τη φυλή ,την εθνική καταγωγή, την ηλικία, τη φυσική δύναμη και ικανότητα,την οικονομική τάξη,τις σεξουαλικές προτιμήσεις και πολλές άλλες.

•Αυτές οι διαφορέςι  χρησιμοποιούνται για να στηρίξουν προυπάρχουσες  κοινωνικές διακρίσεις  και να χωρίσουν τους ανθρώπους με κριτήριο τη δύναμη.

•Η κοινωνική δύναμη παίρνει τη μορφή της πρόσβασης σε αγαθά, όπως πηγές πλούτου, εργασία,  κατοικία,  εκπαίδευση,φυσική ασφάλεια, προστασία από το νόμο και εκπροσώπηση στην κυβέρνηση.

•Έτσι, ορισμένες ομάδες ορίζονται κοινωνικά δυνατές σε βάρος άλλων ομάδων, των οποίων η πρόσβαση σε πηγές πλούτου  είναι περιορισμένη ή εντελώς απαγορευμένη.

•Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει συστηματική, θεσμοθετημένη και καθημερινή ανισορροπία δύναμης .Αυτό εννοούμε, όταν μιλάμε για θεσμικό ρατσισμό.

2.     Τα αποτελέσματα του θεσμικού ρατσισμού.

•Οι κοινωνικές ομάδες που δεν έχουν ίση δύναμη με τις άλλες -γυναίκες, παιδιά, έγχρωμοι άνθρωποι, εργάτες κλπ.- δεν έχουν τον  έλεγχο της ζωής τους και είναι στόχοι σωματικής ή σεξουαλικής βίας, διακρίσεων, παρενοχλήσεων, φτώχειας στο σπίτι, στη δουλειά και στην ευρύτερη κοινότητα. 

•Αυτές οι διακρίσεις θεωρούμε ότι είναι η βασική αιτία της βίας σε πολλές σύγχρονες κοινωνίες.

3.     Η αναπαραγωγή του ρατσισμού

•Το μοντέλο της άνισης δύναμης διαρκώς ανανεώνεται μέσα από την εκπαίδευση των νέων γενεών.

•Όταν τα παιδιά παραπληροφορούνται για τις ομάδες των άλλων ανθρώπων και για τη δική τους  μέσα από  ψέματα, ανέκδοτα, στερεότυπα, κατασκευασμένη ιστορία και προκατειλημμένη έρευνα , στην πραγματικότητα μαθαίνουν  να δικαιολογούν, να ενισχύουν και να συνεχίζουν τις διακρίσεις. 

Ο ρόλος της γλώσσας στην αναπαραγωγή του ρατσισμού

•Η ίδια η γλώσσα είναι ένα εργαλείο δύναμης και χρησιμοποιείται συχνά για τον έλεγχο των άλλων.

•Τα ονόματα που δίνουμε στις ομάδες με λιγότερη δύναμη είναι τις περισσότερες φορές προβληματικά, αφού προέρχονται σχεδόν πάντα  από τις ομάδες δύναμης .Για  παράδειγμα, η λέξη «νεολαία» είναι μία λέξη που οι ενήλικοι συχνά χρησιμοποιούν για να κρίνουν, υποτιμήσουν και  ενοχοποιήσουν τους νέους ανθρώπους. Επομένως, μέρος της διαδικασίας για να «ξεμάθουμε» το ρατσισμό είναι να   ελέγχουμε συνέχεια κριτικά την ορολογία μας .

Η καταπίεση και η εσωτερικευμένη καταπίεση

•Καταπίεση ονομάζουμε τη βία , σωματική, ψυχολογική, διανοητική, λεκτική , οικονομική, κοινωνική ή πολιτική που υφίστανται οι ομάδες με περιορισμένη δύναμη από τις ομάδες με δύναμη.

•Με τον όρο εσωτερικευμένη καταπίεση εννοούμε ότι τα άτομα με περιορισμένη δύναμη μετά από μεγάλα χρονικά διαστήματα   καταπίεσης φτάνουν να πιστέψουν τα ψέματα και τους περιορισμούς για τον εαυτό τους και την ομάδα τους που τα άτομα με δύναμη τους επιβάλλουν.

4.     Συνέπειες της εσωτερικευμένης καταπίεσης

•Η εσωτερικευμένη καταπίεση διδάσκει τα άτομα μιας ομάδας με περιορισμένη δύναμη να επιτίθενται, να παραιτούνται και να διαχωρίζουν τον εαυτό τους από τα άλλα άτομα της ομάδας τους, όπως επίσης να επιτίθενται,να ανταγωνίζονται και να διαχωρίζουν τον εαυτό τους από άλλες ομάδες χωρίς δύναμη.

•Το χειρότερο , η εσωτερικευμένη καταπίεση εκπαιδεύει κάθε άτομο να απομονώνεται και να κατηγορεί τον εαυτό του και  τα άλλα μέλη της ομάδας του.

5.     Συμμαχίες

•Μπορούμε να αγωνιστούμε  και για την εξωτερική  και για την εσωτερικευμένη καταπίεση με το να είμαστε  πρώτα ξεκάθαροι ότι αυτές υπάρχουν και μας επηρεάζουν και ύστερα  ότι δεν θα αποδεχτούμε καμία από τις δύο.

•Η απελευθέρωση είναι δυνατή, όταν όλοι μας  επιλέξουμε να είμαστε ελεύθεροι, να βγούμε από  το φαύλο  κύκλο της καταπίεσης και της εσωτερικευμένης καταπίεσης και να γίνουμε σύμμαχοι , ο ένας για την ελευθερία του άλλου.