Εξαρτημένοι υποθετικοί λόγοι της Αρχαίας Ελληνικής

της

Όλγας Τσόκα

Εξαρτημένος ή πλάγιος υποθετικός ονομάζεται ο υποθετικός λόγος του οποίου η απόδοση δεν βρίσκεται στην κύρια πρόταση.



Σε αυτή την περίπτωση η απόδοση του υποθετικού λόγου μπορεί να βρίσκεται:

α) σε δευτερεύουσα πρόταση (ειδική, πλάγια ερωτηματική, τελική, ενδοιαστική, συμπερασματική ή οποιαδήποτε άλλη δευτερεύουσα πρόταση)

Ἀγησίλαος ἔλεγεν ὅτι εἰ μὲν βλαβερὰ τῇ Λακεδαίμονι πεπραχὼς εἴη, δίκαιος εἴη ζημιοῦσθαι. (μτφρ. ο Αγησίλαος έλεγε ότι αν έχει βλάψει τη Λακεδαίμονα, είναι δίκαιο να τιμωρηθεί.) Δηλώνει το πραγματικό. (Εἰ μὲν βλαβερὰ τῇ Λακεδαίμονι πέπραχα, ζημιοίμην.) Λύσανδρος εἶπεν ὅτι ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχοι, εἰ μὴ ποιήσετε ἃ Θηραμένης κελεύει. (μτφρ. Ο Λύσανδρος είπε ότι θα συνάψει με εσάς ανακωχή, αν δεν κάνετε όσα ο Θηραμένης διατάζει.) Δηλώνει το πραγματικό. (Εἰ μὴ ποιήσετε ἃ Θηραμένης κελεύοι, ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχω.) Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι, εἰ μὴ σιωπήσειεν, οἰμώξοιτο, ἐπήρετο. (μτφρ. Όταν, δηλαδή, του είπε ο Σάτυρος ότι, αν δεν σωπάσει, θα κλάψει πικρά, αυτός απάντησε ρωτώντας τον.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἐὰν μὴ σιωπήσῃς, οἰμώξῃ.) Σκέψασθε, εἰ ἦμεν νησιῶται, τίνες ἂν ἀληπτότεροι ἦσαν. (μτφρ. Αναλογιστείτε, αν ήμασταν νησιώτες, ποιοι θα ήταν πιο απρόσβλητοι.) Δηλώνει το μη πραγματικό. (Εἰ ἦμεν νησιῶται, τίνες ἂν ἀληπτότεροι ἦσαν.) Οὐ τούτου γε’ κατέμεινεν, ἀλλ’ εὖ εἰδὼς ὅτι, εἰ στρατηγοίη, λέξειαν ἂν οἱ πολῖται ὡς Ἀγησίλαος, ὅπως βοηθήσειε τοῖς τυράννοις, πράγματα τῇ πόλει παρέχει. (μτφρ. Δεν έμεινε βέβαια γι’ αυτόν τον σκοπό, αλλά επειδή γνώριζε ότι, αν ασκούσε καθήκοντα στρατηγού, θα πούνε οι πολίτες πως ο Αγησίλαος, για να βοηθήσει τους τυράννους, προξενεί αναστάτωση στην πόλη.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἐὰν στρατηγῶ, βοηθήσω τοῖς τυράννοις.) Ἔλεγον ὡς κίνδυνος εἴη, μὴ καὶ οἱ Ἕλληνες, εἰ ταῦτα αἴσθοιντο, συσταῖεν. (μτφρ. Έλεγαν πως υπήρχε κίνδυνος μήπως και οι Έλληνες αποστατήσουν, αν μάθαιναν αυτά.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἐὰν ταῦτα αἴσθωνται, καὶ οἱ Ἕλληνες συστήσονται.) Οἱ δὲ ἀπελογοῦντο ὡς οὐκ ἄν ποτε οὕτω μῶροι ἦσαν, ὡς, εἰ ᾔδεσαν καταλαμβανόμενον τὸν Πειραιᾶ, ἐν τῷ ἄστει ἂν ὑποχειρίους αὑτοὺς παρεῑχον. (μτφρ. Αυτοί έλεγαν απολογούμενοι πως δεν θα ήταν τόσο ανόητοι, ώστε, αν γνώριζαν ότι κυριεύεται ο Πειραιάς, να παραδίδονταν υποχείριοι στην πόλη.) Δηλώνει το μη πραγματικό. (Εἰ ᾖσμεν καταλαμβανόμενον τὸν Πειραιᾶ, ἐν τῷ ἄστει ἂν ὑποχειρίους ἡμᾶς αὐτοὺς παρείχομεν.)

β) σε απαρέμφατο (ειδικό ή τελικό με ή χωρίς δυνητικό «ἂν»)

Ὁ δὲ Ἀγησίλαος οὐκ ἔφη δέξασθαι τοὺς ὅρκους, ἐὰν μὴ ὀμνύωσιν, ὥσπερ τὰ βασιλέως γράμματα ἔλεγεν. (μτφρ. Ο Αγησίλαος από τη μεριά του είπε ότι δεν θα δεχτεί τους όρκους, αν δεν ορκιστούν, όπως υπαγόρευε η επιστολή του Μεγάλου Βασιλιά.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἐὰν μὴ ὀμνύητε, οὐ δέξομαι τοὺς ὄρκους.) Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἡγοῦντο, εἰ τοῦτο ἄνευ τῆς σφετέρας γνώμης ἔσοιτο, χαλεπὸν ἔσεσθαι. (μτφρ. Οι Λακεδαιμόνιοι πίστευαν ότι, αν θα γίνει αυτό χωρίς τη δική τους γνώμη, θα είναι δυσάρεστο.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Εἰ τοῦτο ἄνευ τῆς ἡμετέρας γνώμης ἔσται, χαλεπὸν ἔσται.) Ἡγεῖτο γὰρ ἅπαν ποιήσειν αὐτόν, εἴ τις ἀργύριον διδοίη. (μτφρ. Γιατί νόμιζε ότι θα έκανε το παν , αν του έδινε κάποιος χρήματα). Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἅπαν ποιήσω, ἄν τις ἀργύριον διδῷ.) Τοὺς στρατηγοὺς εἰσελθόντας ἐκέλευον, εἴ τι βούλονται, εἰπεῑν. (μτφρ. Αφού μπήκαν οι στρατηγοί, τους παρακινούσαν να μιλήσουν, αν ήθελαν κάτι.) Δηλώνει το πραγματικό. (Εἴ τι βούλεσθε, εἴπατε / εἴπετε / εἴπητε / εἴπαιτε / εἴποιτε.)

γ) σε μετοχή (κατηγορηματική)

Τίς οὓτως εὐήθης ἐστὶν ὑμῶν, ὅστις ἀγνοεῖ τὸν ἐκεῖθεν πόλεμον δεῦρο ἥξοντα, ἂν ἀμελήσωμεν; (μτφρ. Ποιος είναι τόσο ανόητος, που να αγνοεί ότι ο από εκεί πόλεμος θα έρθει εδώ αν φανούμε αμελείς;) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ὁ ἐκεῖθεν πόλεμος δεῦρο ἥξει, ἂν ἀμελήσωμεν.) Εἰδότες δὲ τὴν πόλιν τῶν μὲν περὶ τοὺς θεοὺς μάλιστ’ ἂν ὀργισθεῖσαν, εἴ τις εἰς τὰ μυστήρια φαίνοιτ’ ἐξαμαρτάνων, […] εἰσήγγελλον εἰς τὴν βουλὴν […]. (μτφρ. Επειδή γνώριζαν ότι οι πολίτες για τα των θεών, θα οργίζονταν πάρα πολύ, όπως γινόταν κάθε φορά που κάποιος φανερά ασεβούσε στα μυστήρια, …κατήγγειλαν στη βουλή…) Δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν. (Ἡ πόλις τῶν περὶ τοὺς θεοὺς μάλιστα ἂν ὠργίσθη, εἴ τις εἰς τὰ μυστήρια φαίνοιτ’ ἐξαμαρτάνων.)

Παρατηρήσεις:

1. Aν η απόδοση εξαρτάται από αρκτικό χρόνο, ο υποθετικός λόγος αναγνωρίζεται σαν να ήταν ανεξάρτητος.
   π.χ.
   Καὶ γὰρ ἀκούω Δέξιππον λέγειν πρὸς Κλέανδρον ὡς οὐκ ἂν ἐποίησεν Ἀγασίας ταῦτα, εἰ μὴ ἐγὼ αὐτὸν ἐκέλευσα.
   Δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού.
2. Αν η απόδοση εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, η υπόθεση (με εξαίρεση την υπόθεση του 2ου είδους, η οποία δεν μεταβάλλεται) έχει την μορφή εἰ + ευκτική του πλαγίου λόγου. Τότε το είδος της απόδοσης, το νόημα και η τροπή του εξαρτημένου υποθετικού λόγου σε ανεξάρτητο μας βοηθούν στην αναγνώρισή του.
   
   π.χ.
   Γιγνώσκων δέ, ὅτι, εἰ μὴ ἱππικὸν ἱκανὸν κτήσαιτο, οὐ δυνήσοιτο κατὰ τὰ πεδία στρατεύεσθαι, ἔγνω τοῦτο κατασκευαστέον εἶναι, ὡς μὴ δραπετεύοντα πολεμεῖν δέοι.
   
   (ευθύς λόγος:) Ἐὰν μὴ ἱππικὸν ἱκανὸν κτήσωμαι, οὐ δυνήσομαι κατὰ τὰ πεδία στρατεύεσθαι.(δηλώνει το προσδοκώμενο)

***

ΑΣΚΗΣΗ 1

Να αναγνωρίσετε τους εξαρτημένους υποθετικούς λόγους στα παρακάτω παραδείγματα.

1. Ἀξιῶ, ἐάν τέ τι ἀπορῶ, πρὸς ὑμᾶς ἰέναι.
2. Ἀπαγγέλλετε Ἀριαίῳ ὅτι εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε, ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα.
3. Δῆλον ὅτι ἐπιβουλεύουσι τοῖς ἄλλοις, ὡς, ἢν δύνωνται, ἀπολέσωσι.
4. Ἔγνωσαν ὅτι, εἰ δώσοιεν εὐθύνας, κινδυνεύσοιεν ἀπολέσθαι.
5. Δῆλόν ἐστιν, ὅτι, εἰ ἐξῆν τοῖς κρατίστοις συνθεμένους ἐπὶ τοὺς χείρους ἰέναι, πάντας ἂν τοὺς ἀγῶνας οὗτοι ἐνίκων.
6. Κῦρος νομίζεται ὅτι, εἰ μὴ ἀπέθανεν, ἄριστος ἂν ἐγένετο ἄρχων.

Λύση

1 «Ἀξιῶ, ἐάν τέ τι ἀπορῶ, πρὸς ὑμᾶς ἰέναι». (μτφρ. Θεωρώ σωστό, αν βρεθώ σε αδιέξοδο, να έρθω σε σας)

Εξαρτημένος Υποθετικός λόγος.
Ρήμα εξάρτησης: «ἀξιῶ»
Υπόθεση: «ἐάν τέ τι ἀπορῶ »
Απόδοση: «ἰέναι», τελικό απαρέμφατο

Στον ευθύ λόγο μετατρέπεται ως εξής:
Υπόθεση: «ἐάν τέ τι ἀπορῶ»
Απόδοση: «ἴω / ἴοιμι / ἰοίην»
3ο είδος – Το προσδοκώμενο.

2. «Ἀπαγγέλλετε Ἀριαίῳ ὅτι, εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε, ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα.» (μτφρ. Αναγγείλτε στον Αριαίο ότι, αν εσείς δεν ερχόσασταν, θα βαδίζαμε ενάντια στον βασιλιά.)

Εξαρτημένος Υποθετικός λόγος
Ρήμα εξάρτησης «Ἀπαγγέλλετε»
Υπόθεση: «εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε»
Απόδοση: «ὅτι ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα», ειδική πρόταση

Στον ευθύ λόγο μετατρέπεται ως εξής:
Υπόθεση: «εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε»
Απόδοση: «ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα.»
2ο είδος – Το μη πραγματικό

3. «Δῆλον ὅτι ἐπιβουλεύουσι τοῖς ἄλλοις, ὡς, ἢν δύνωνται, ἀπολέσωσι.» (μτφρ. Είναι φανερό ότι συνωμοτούν ενάντια στους άλλους, πώς, αν μπορούν, να (τους) καταστρέψουν.)

Εξαρτημένος Υποθετικός λόγος
Ρήμα εξάρτησης «Δῆλον (ἐστι)»
Υπόθεση: «ἢν δύνωνται»
Απόδοση: «ὡς ἀπολέσωσι», πλάγια ερωτηματική πρόταση

Στον ευθύ λόγο μετατρέπεται ως εξής:
Υπόθεση: «ἢν δυνώμεθα»
Απόδοση: «ἀπολέσωμεν»
3ο είδος – Το προσδοκώμενο

4. «Ἔγνωσαν ὅτι, εἰ δώσοιεν εὐθύνας, κινδυνεύσοιεν ἀπολέσθαι.» (μτφρ. Κατάλαβαν ότι, αν λογοδοτήσουν, θα κινδυνεύσουν να χαθούν.)

Εξαρτημένος Υποθετικός λόγος
Ρήμα εξάρτησης: «Ἔγνωσαν»
Υπόθεση: «εἰ δώσοιεν εὐθύνας»
Απόδοση: «ὅτι κινδυνεύσοιεν ἀπολέσθαι», ειδική πρόταση

Στον ευθύ λόγο μετατρέπεται ως εξής:
Υπόθεση: «εἰ δώσομεν»
Απόδοση: «κινδυνεύσομεν ἀπολέσθαι»
3ο είδος – Το προσδοκώμενο

5. «Δῆλόν ἐστιν, ὅτι, εἰ ἐξῆν τοῖς κρατίστοις συνθεμένους ἐπὶ τοὺς χείρους ἰέναι, πάντας ἂν τοὺς ἀγῶνας οὗτοι ἐνίκων.» (μτφρ. Είναι προφανές ότι αν οι πιο ισχυροί συνενώνονταν εναντίον των πιο αδύνατων, σε όλους τους αγώνες αυτοί θα νικούσαν.)

Εξαρτημένος Υποθετικός λόγος
Ρήμα εξάρτησης: «Δῆλόν ἐστιν»
Υπόθεση: «εἰ ἐξῆν τοῖς κρατίστοις συνθεμένους ἐπὶ τοὺς χείρους ἰέναι»
Απόδοση: «πάντας ἂν τοὺς ἀγῶνας οὗτοι ἐνίκων»

Στον ευθύ λόγο μετατρέπεται ως εξής:
Υπόθεση: «εἰ ἐξῆν τοῖς κρατίστοις συνθεμένους ἐπὶ τοὺς χείρους ἰέναι»
Απόδοση: «πάντας ἂν τοὺς ἀγῶνας οὗτοι ἐνίκων»
2ο είδος – Το μη πραγματικό

6. «Κῦρος νομίζεται ὅτι, εἰ μὴ ἀπέθανεν, ἄριστος ἂν ἐγένετο ἄρχων.» (μτφρ. Νομίζεται ότι ο Κύρος, αν δεν πέθαινε, θα γίνονταν άριστος άρχοντας.)

Εξαρτημένος Υποθετικός λόγος
Ρήμα εξάρτησης: «νομίζεται»
Υπόθεση: «εἰ μὴ ἀπέθανεν»
Απόδοση: «ὅτι ἄριστος ἂν ἐγένετο ἄρχων», ειδική πρόταση

Στον ευθύ λόγο μετατρέπεται ως εξής:
Υπόθεση: «εἰ μὴ ἀπέθανεν»
Απόδοση: «ἄριστος ἂν ἐγένετο ἄρχων.»
2ο είδος – Το μη πραγματικό

ΑΣΚΗΣΗ 2

Επιλέξτε την απάντηση που περιέχει το σωστό είδος του πλαγίου υποθετικού λόγου και στη συνέχεια μετατρέψτε τον σε ευθύ.

1. Ἀγησίλαος λέγει ὅτι, εἰ ταῦτα πράττουσιν, ἁμαρτάνουσιν.
   α. πραγματικό
   β. απλή σκέψη του λέγοντος
   γ. μη πραγματικό
   δ. προσδοκώμενο

2. Σωκράτης ἔλεγεν, εἰ ταῦτα ἐποίουν, κολάζεσθαι ἄν.
   α. μη πραγματικό
   β. προσδοκώμενο
   γ. απλή σκέψη του λέγοντος
   δ. αόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον

3. Καὶ Ἀναξίβιος ὑπισχνεῖτο, εἰ διαβαῖεν μισθοφορὰν ἔσεσθαι τοῖς στρατιώταις.
   α. πραγματικό
   β. απλή σκέψη του λέγοντος
   γ. προσδοκώμενο
   δ. αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

4. Λύσανδρος εἶπεν ὅτι ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχοι, εἰ μὴ ποιήσοιτε ἃ Θηραμένης κελεύοι.
   α. μη πραγματικό
   β. απλή σκέψη του λέγοντος
   γ. προσδοκώμενο
   δ. πραγματικό

5. Ἀλλὰ δοκεῖ μοι ἧττον ἂν διὰ τοῦτο τυγχάνειν, εἴ τι δέοισθε παρ’ αὐτῶν.
   α. αόριστη επανάληψη στο παρελθόν
   β. αόριστη επανάληψη στο παρόν και μέλλον
   γ. μη πραγματικό
   δ. απλή σκέψη του λέγοντος

Λύση

1. Ἀγησίλαος λέγει ὅτι, εἰ ταῦτα πράττουσιν, ἁμαρτάνουσιν
   πραγματικό
   Ευθύς λόγος: εἰ ταῦτα πράττετε, ἁμαρτάνετε.

2. Σωκράτης ἔλεγεν, εἰ ταῦτα ἐποίουν, κολάζεσθαι ἄν.
   μη πραγματικό
   Ευθύς λόγος: εἰ ταῦτα ἐποιεῖτε, ἐκολάζεσθε ἄν.

3. Καὶ Ἀναξίβιος ὑπισχνεῖτο, εἰ διαβαῖεν, μισθοφορὰν ἔσεσθαι τοῖς στρατιώταις.
   προσδοκώμενο
   Ευθύς λόγος: ἐὰν διαβῆτε, μισθοφορὰ ἔσται τοῖς στρατιώταις.

4. Λύσανδρος εἶπεν ὅτι ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχοι, εἰ μὴ ποιήσοιτε ἃ Θηραμένης κελεύοι.
   πραγματικό
   Ευθύς λόγος: εἰ μὴ ποιήσετε ἃ Θηραμένης κελεύει, ἔχω ὑμᾶς ὑποσπόνδους.

5. Ἀλλὰ δοκεῖ μοι ἧττον ἂν διὰ τοῦτο τυγχάνειν, εἴ τι δέοισθε παρ’ αὐτῶν.
   απλή σκέψη του λέγοντος
   Ευθύς λόγος: εἴ τι δέοισθε παρ’ αὐτῶν, ἧττον ἂν διὰ τοῦτο τυγχάνοιτε.

ΑΣΚΗΣΗ 3

Να τρέψετε τον πλάγιο υποθετικό λόγο των επομένων προτάσεων σε ευθύ και να αναγνωρίσετε το είδος του.

1. Ἡμεῖς μέν, ὦ ἄνδρες Λακεδαιμόνιοι, ἀξιοῦμεν, εἰ μέν τινα ὁρᾶτε σωτηρίαν, διδάξαι καὶ ἡμᾶς.

2. Ἀπεκρίναντο αὐτῷ πολλοῦ ἂν ἄξιον εἶναι, εἰ τοὺς ἀγαθοὺς διεγίγνωσκεν.

3. Οἶμαι ἄν σε ταῦτα διαπραξάμενον ἀποπλεῖν, εἰ βούλοιο.

4. Πέμψας πρὸς τὸν Δερκυλίδαν εἶπεν ὅτι ἔλθοι ἂν εἰς λόγους, εἰ ὁμήρους λάβοι.

5. Ὁρᾷ τὸ περιτείχισμα ἁπλοῦν ὂν καί, εἰ κρατήσειέ τις τῶν Ἐπιπολῶν τῆς ἀναβάσεως ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν.

6. Κελεύει, ἐάν τις τὸν Ἀθηναίων δῆμον ἀδικῇ, δεδεμένον ἀποδικεῖν ἐν τῷ δήμῳ καί, ἐὰν καταγνωσθῇ ἀδικεῖν, ἀποθανεῖν εἰς τὸ βάραθρον ἐμβληθέντα.

7. Ἔπειτα δὲ κατεστρατοπεδεύσατο τῷ μὲν πεζῷ ἐπὶ λόφῳ ἀπέχοντι τῆς πόλεως ὡς πέντε στάδια, πρὸ τῆς χώρας ὄντι, ὅπως ἀποτέμνοιτο ἐντεῦθεν, εἴ τις ἐπὶ τὴν χώραν τῶν Κερκυραίων ἐξίοι.

8. Οἶδα μὲν οὖν ὅτι ταῦτα πάντα, ἢν οἴωνται ναυμαχήσειν ἄνθρωποι, καὶ ἀσκεῖται καὶ μελετᾶται.

Λύση

1. Ἡμεῖς μέν, ὦ ἄνδρες Λακεδαιμόνιοι, ἀξιοῦμεν, εἰ μέν τινα ὁρᾶτε σωτηρίαν, διδάξαι καὶ ἡμᾶς.
   Εἰ μέν τινα ὁρᾶτε σωτηρίαν, διδάξατε / διδάξητε καὶ ἡμᾶς. (πραγματικό)

2. Ἀπεκρίναντο αὐτῷ πολλοῦ ἂν ἄξιον εἶναι, εἰ τοὺς ἀγαθοὺς διεγίγνωσκεν.
   Πολλοῦ ἂν ἄξιος ἦσθα, εἰ τοὺς ἀγαθοὺς διεγίγνωσκες. (μη πραγματικό)

3. Οἶμαι ἄν σε ταῦτα διαπραξάμενον ἀποπλεῖν, εἰ βούλοιο.
   Σὺ ἀποπλέοις ἄν, εἰ βούλοιο. (απλή σκέψη του λέγοντος)

4. Πέμψας πρὸς τὸν Δερκυλίδαν εἶπεν ὅτι ἔλθοι ἂν εἰς λόγους, εἰ ὁμήρους λάβοι.
   Ἔλθοιμι ἂν εἰς λόγους, εἰ ὁμήρους λάβοιμι. (απλή σκέψη του λέγοντος)

5. Ὁρᾷ τὸ περιτείχισμα ἁπλοῦν ὂν καί, εἰ κρατήσειέ τις τῶν Ἐπιπολῶν τῆς ἀναβάσεως ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν.
   Ἂν κρατήσῃ τις τῶν Ἐπιπολῶν τῆς ἀναβάσεως ῥᾳδίως ἂν τοῦτο ληφθείη. (προσδοκώμενο)

6. Κελεύει, ἐάν τις τὸν Ἀθηναίων δῆμον ἀδικῇ, δεδεμένον ἀποδικεῖν ἐν τῷ δήμῳ καί, ἐὰν καταγνωσθῇ ἀδικεῖν, ἀποθανεῖν εἰς τὸ βάραθρον ἐμβληθέντα.
   Ἐάν τις τὸν Ἀθηναίων δῆμον ἀδικῇ, δεδεμένος ἀποδικείτω ἐν τῷ δήμῳ καί, ἐὰν καταγνωσθῇ ἀδικεῖν, ἀποθανέτω εἰς τὸ βάραθρον ἐμβληθείς. (προσδοκώμενο)

7. Ἔπειτα δὲ κατεστρατοπεδεύσατο τῷ μὲν πεζῷ ἐπὶ λόφῳ ἀπέχοντι τῆς πόλεως ὡς πέντε στάδια, πρὸ τῆς χώρας ὄντι, ὅπως ἀποτέμνοιτο ἐντεῦθεν, εἴ τις ἐπὶ τὴν χώραν τῶν Κερκυραίων ἐξίοι.
   Ἀπετέμνετο ἐντεῦθεν, εἴ τις ἐπὶ τὴν χώραν τῶν Κερκυραίων ἐξίοι. (αόριστη επανάληψη στο παρελθόν)

8. Οἶδα μὲν οὖν ὅτι ταῦτα πάντα, ἢν οἴωνται ναυμαχήσειν ἄνθρωποι, καὶ ἀσκεῖται καὶ μελετᾶται.
   Ταῦτα πάντα, ἢν οἴωνται ναυμαχήσειν ἄνθρωποι, καὶ ἀσκεῖται καὶ μελετᾶται. (αόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον)

ΑΣΚΗΣΗ 4

Να μετατρέψετε τον επόμενο εξαρτημένο υποθετικό λόγο σε ανεξάρτητο και, αφού αναγνωρίσετε το είδος του, να σχηματίσετε και τα υπόλοιπα είδη των υποθετικών λόγων.

Συμβουλεύει αὐτοῖς, εἰ βούλονται ἀδεῶς ζῆν, ἰέναι ἐπὶ τοὺς πολεμίους.

Λύση

Συμβουλεύει αὐτοῖς, εἰ βούλονται ἀδεῶς ζῆν, ἰέναι ἐπὶ τοὺς πολεμίους.

Εἰ βούλεσθε ἀδεῶς ζῆν, ἴτε / ἴητε ἐπὶ τοὺς πολεμίους. Είναι το πραγματικό.

Σχηματισμός και των υπολοίπων ειδών των υποθετικών λόγων:

Εἰ ἐβούλεσθε ἀδεῶς ζῆν, ᾖτε ἂν ἐπὶ τοὺς πολεμίους. (μη πραγματικό)
Ἐὰν βούλησθε ἀδεῶς ζῆν, ἴτε ἐπὶ τοὺς πολεμίους. (προσδοκώμενο)
Ἐὰν βούλησθε ἀδεῶς ζῆν, ἴτε ἐπὶ τοὺς πολεμίους. (αόριστη επανάληψη στο παρόν μέλλον)
Εἰ βούλοισθε ἀδεῶς ζῆν, ἴοιτε ἂν ἐπὶ τοὺς πολεμίους. (απλή σκέψη του λέγοντος)
Εἰ βούλοισθε ἀδεῶς ζῆν, ᾖτε / ἤλθετε ἂν ἐπὶ τοὺς πολεμίους. (αόριστη επανάληψη στο παρελθόν)

ΑΣΚΗΣΗ 5

Να αναγνωρίσετε τους εξαρτημένους υποθετικούς λόγους και να τους μετατρέψετε σε ευθείς. Στη συνέχεια να σχηματίσετε τον υποθετικό λόγο του μη πραγματικού:

1. Συνεληλυθυίας γὰρ σχεδὸν ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος οὐδεὶς ἦν ὅστις οὐκ ᾤετο, εἰ μάχη ἔσοιτο, τοὺς μὲν κρατήσαντας ἄρξειν, τοὺς δὲ κρατηθέντας ὑπηκόους ἔσεσθαι.

2. Εἰ δ’ ἡ τῶν λόγων χάρις, ἂν ᾖ μὴ προσήκουσα, ἔργῳ ζημία γίγνεται, αἰσχρόν ἐστι φενακίζειν ἑαυτούς.

Λύση

1. Συνεληλυθυίας γὰρ σχεδὸν ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος οὐδεὶς ἦν ὅστις οὐκ ᾤετο, εἰ μάχη ἔσοιτο, τοὺς μὲν κρατήσαντας ἄρξειν, τοὺς δὲ κρατηθέντας ὑπηκόους ἔσεσθαι.
   Εἰ μάχη ἔσοιτο. (υπόθεση)
   Οὐδεὶς ἦν ὅστις οὐκ ᾤετο τοὺς μὲν κρατήσαντας ἄρξειν, τοὺς δὲ κρατηθέντας ὑπηκόους ἔσεσθαι. (απόδοση)
   Μετατροπή σε ευθύ λόγο του προσδοκωμένου:
   Ἂν μάχη γένηται, οἱ μὲν κρατήσαντας ἄρξουσιν, οἱ δὲ κρατηθέντας ὑπήκοοι ἔσονται.
   Μετατροπή σε υποθετικό λόγο του μη πραγματικού:
   Εἰ μάχη ἦν, οἱ μὲν κρατήσαντας ἂν ἦρχον, οἱ δὲ κρατηθέντας ὑπήκοοι ἂν ἦσαν.

2. Εἰ δ’ ἡ τῶν λόγων χάρις, ἂν ᾖ μὴ προσήκουσα, ἔργῳ ζημία γίγνεται, αἰσχρόν ἐστι φενακίζειν ἑαυτούς.
   Σχηματίζονται δύο είδη υποθετικών λόγων:
   
   Ι. Εἰ δ’ ἡ τῶν λόγων χάρις ἔργῳ ζημία γίγνεται. (υπόθεση)
   Αἰσχρόν ἐστι φενακίζειν ἑαυτούς. (απόδοση)
   Μετατροπή σε ευθύ λόγο του πραγματικού:
   Εἰ δ’ ἡ τῶν λόγων χάρις ἔργῳ ζημία γίγνεται. (υπόθεση)
   Φενακίζομεν ἡμᾶς αὐτούς. (απόδοση)
   Μετατροπή σε υποθετικό λόγο του μη πραγματικού:
   Εἰ δ’ ἡ τῶν λόγων χάρις ἔργῳ ζημία ἐγίγνετο. (υπόθεση)
   Ἐφενακίζομεν ἂν ἡμᾶς αὐτούς. (απόδοση)
   
   ΙΙ. Ἂν ᾖ μὴ προσήκουσα (υπόθεση)
   (εἰ) Ἡ τῶν λόγων χάρις ἔργῳ ζημία γίγνεται. (απόδοση, ευρισκόμενη σε υποθετική πρόταση)
   Μετατροπή σε ευθύ λόγο της αόριστης επανάληψης στο παρόν ή στο μέλλον:
   Ἂν ᾖ μὴ προσήκουσα (υπόθεση)
   Ἡ τῶν λόγων χάρις ἔργῳ ζημία γίγνεται. (απόδοση)
   Μετατροπή σε υποθετικό λόγο του μη πραγματικού:
   Εἰ ἦν μὴ προσήκουσα (υπόθεση)
   Ἡ τῶν λόγων χάρις ἔργῳ ζημία ἂν ἐγίγνετο. (απόδοση)