ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡ. ΚΑΤ. - ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ I (ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΙΣ)

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

 

 ΚΕΙΜΕΝΟ:

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ‐«Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ»

Απόσπασμα 4. [21]

Εκοίταξε τ’ αστέρια, κι εκείνα αναγάλλιασαν,

Και την αχτινοβόλησαν και δεν την εσκεπάσαν∙

Κι από το πέλαο, που πατεί χωρίς να το σουφρώνει,

Κυπαρισσένιο ανάερα τ’ ανάστημα σηκώνει,

5 Κι ανεί τς αγκάλες μ’ έρωτα και με ταπεινοσύνη,

Κι έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνη.

Τότε από φως μεσημερνό ή νύχτα πλημμυρίζει,

Κι η χτίσις έγινε ναός πού ολούθε λαμπυρίζει.

Τέλος σ’ εμέ πού βρίσκομουν ομπρός της μες στα ρείθρα,

10 Καταπώς στέκει στο Βοριά η πετροκαλαμήθρα,

Όχι στην κόρη, αλλά σ’ εμέ την κεφαλή της κλίνει∙

Την κοίταζα ό βαριόμοιρος, μ’ έκοίταζε κι εκείνη.

Έλεγα πώς την είχα ιδεί πολύν καιρόν οπίσω,

Καν σε ναό ζωγραφιστή με θαυμασμό περίσσο,

15 Κάνε την είχε ερωτικά ποιήσει ο λογισμός μου,

Καν τ’ όνειρο, όταν μ’ έθρεφε το γάλα της μητρός μου∙

Ήτανε μνήμη παλαιή, γλυκιά κι αστοχισμένη,

Που ομπρός μου τώρα μ’ όλη της τη δύναμη προβαίνει∙

Σαν το νερό που το θωρεί το μάτι ν’ αναβρύζη

20 Ξάφνου οχ τα βάθη του βουνού, κι ο ήλιος το στολίζει.

Βρύση έγινε το μάτι μου κι ομπρός του δεν εθώρα,

Κι έχασα αυτό το θεϊκό πρόσωπο για πολλή ώρα,

Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου,

Που ετρέμαν και δε μ’ άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου∙

25 Όμως αυτοί είναι θεοί, και κατοικούν απ’ όπου

Βλέπουνε μες στην άβυσσο και στην καρδιά τ’ ανθρώπου,

Κι ένιωθα πως μου διάβαζε καλύτερα το νου μου

Πάρεξ αν ήθελε της πω με θλίψη του χειλιού μου:

«Κοίτα με μες στα σωθικά, που φύτρωσαν οι πόνοι

…………………………………………………………….

…………………………………………………………….

30 Όμως εξεχειλίσανε τα βάθη της καρδιάς μου∙

Τ’ αδέλφια μου τα δυνατά οι Τούρκοι μού τ’ αδράξαν,

Την αδελφή μου ατίμησαν κι αμέσως την έσφαξαν,

Τον γέροντα τον κύρη μου εκάψανε το βράδυ,

Και την αυγή μου ρίξανε τη μάνα στο πηγάδι.

35 Στην Κρήτη .....................................................................

Μακριά ‘πο κειθ’ εγιόμισα τες φούχτες μου και εβγήκα.

Βόηθα, Θεά, το τρυφερό κλωνάρι μόνο να ‘χω∙

Σε γκρεμό κρέμουμαι βαθύ, κι αυτό βαστώ μονάχο».

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α. Σύμφωνα με τον Πήτερ Μάκριτζ «ο Σολωμός σίγουρα ήταν ποιητής πάθους και ο τόνος της ποίησής του είναι πάντα εξηρμένος. Αλλά το πάθος του ήταν για το υψηλό, το αιώνιο, το πνευματικό, το ιδανικό, το υπερβατικό. […] Τελικά θα έπρεπε να επισημανθεί ότι, σύμφωνα με τη σολωμική αντίληψη, προορισμός του ποιητή ήταν η ηθική στήριξη των συμπατριωτών του. Ο κοινωνικός του ρόλος δηλαδή ήταν το ίδιο σημαντικός με των αγωνιστών που πολεμούσαν τους Τούρκους. […] Ο Σολωμός πίστευε ότι η ποίηση στεκόταν πλάι στη θρησκεία όσον αφορά την πνευματική ανάταση του ανθρώπου». Να επιβεβαιώσετε την παραπάνω άποψη με στοιχεία από το απόσπασμα που σας δόθηκε.

15 μονάδες

Β.1. Ποιες «εποχές» (χρονικά επίπεδα) της ιστορίας του Κρητικού εντοπίζονται στο απόσπασμα 4. [21]; Να τις σχολιάσετε και να τις συσχετίσετε με βάση τις δοκιμασίες που περνά ο ήρωα στη διάρκειά τους.

20 μονάδες

Β.2. Να εξηγήσετε σύντομα τη λειτουργία τεσσάρων διαφορετικών (4) σχημάτων λόγου του αποσπάσματος 4. [21].

20 μονάδες

Γ. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα είναι έντονη η αναφορά σε μέρη του ανθρώπινου σώματος. Ποια είναι αυτά και ποιος ο συμβολισμός τους; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο 150‐200 λέξεων.

25 μονάδες

Δ. Κλείτος Κύρου, «Οπτική απάτη»

Κατατρύχονταν από μορφή γυναίκας

την έβλεπε στον ύπνο του μ’ υψωμένα

χέρια να παραληρεί με θέρμη

την έβλεπε κάθε πρωί να γνέφει

στο απέναντι παράθυρο να χαμογελά

μ’ αστραπές στα μάτια και στα δόντια

μες στο μισοσκότεινο δωμάτιο

σύμβολο της άυλης παντοτινά γυναίκας

έτσι νόμιζε τουλάχιστο δεν είχε διδαχθεί

τους παράγοντες της οφθαλμαπάτης.

Όταν πια κατάλαβε είχε ξημερώσει

σα να κύλησε μια ατελείωτη νύχτα

κι ήταν μόνος πάλι και ξεφύλλιζε

παλιές πολύ παλιές φωτογραφίες.

Αφού διαβάσετε το παραπάνω ποίημα, να το συγκρίνετε με το απόσπασμα 4. [21] κυρίως ως προς τον τρόπο παρουσίασης και περιγραφής της γυναίκας, αλλα και ως προς τα συναισθήματα του αφηγητή απέναντι στην παρουσία της.

20 μονάδες

Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α ! ! !